Nửa triệu tấn đường lậu tràn ngập thị trường mỗi năm, khiến giá cả bị đẩy xuống thấp và gây thiệt hại cho nông dân. Ngành mía đường Việt Nam đang phải đối mặt với sự gia tăng đột biến của đường lậu giá rẻ, không có giấy tờ, đe dọa sản xuất trong nước và sự ổn định của thị trường. Bất chấp những lời kêu gọi liên tục từ chính phủ về sự hỗ trợ, các cơ quan chức năng vẫn cho rằng các doanh nghiệp trong nước cũng phải chủ động thực hiện các bước đi để tồn tại.

Tại hội nghị tổng kết thường niên vụ mía đường 2024/2025 do Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) tổ chức gần đây, Chủ tịch Nguyễn Văn Lộc đã cảnh báo rằng ngành đang phải đối mặt với những thách thức "sinh tử". Trong đó, đáng chú ý nhất là dòng đường giá rẻ, không rõ nguồn gốc tràn ngập thị trường nội địa, gây xáo trộn nghiêm trọng cán cân thương mại trong nước và đẩy lượng tồn kho lên mức cao kỷ lục. “Đường lậu đang gây thiệt hại nặng nề cho ngành mía đường trong nước. Chúng tôi ước tính có khoảng 500.000 đến 600.000 tấn đường lậu được đưa vào thị trường mỗi năm. Tính đến tháng 7, lượng đường tồn kho trong nước đã đạt hơn 60% tổng sản lượng theo mùa, khiến giá mía trong nước giảm mạnh và ảnh hưởng đến hàng triệu người trồng mía”, ông Lộc cảnh báo. “Nếu không kiểm soát được tình trạng buôn lậu, các doanh nghiệp mía đường trong nước sẽ khó tồn tại và có thể mất chỗ đứng trên thị trường nội địa”, ông cảnh báo.

Trước thực trạng này, VSSA đã kiến ​​nghị Chính phủ và các bộ, ngành liên quan tăng cường các biện pháp chống buôn lậu, gian lận thương mại, đồng thời xây dựng cơ chế bảo đảm an ninh lương thực, hỗ trợ phát triển ngành mía đường, tạo thị trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng theo chuẩn mực quốc tế. Ông Nguyễn Hồng Phong, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển Thị trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thừa nhận, mặc dù đường nhập khẩu chính ngạch có thể được quản lý, nhưng vấn đề mà VSSA nêu ra lại xuất phát từ hoạt động buôn lậu qua biên giới, diễn biến phức tạp và khó kiểm soát. Ông khẳng định cam kết của Bộ trong việc phối hợp với VSSA và các doanh nghiệp trong ngành để làm rõ phạm vi vấn đề và xây dựng chiến lược hỗ trợ toàn diện cho ngành. Tuy nhiên, ông Phong cũng nhấn mạnh, doanh nghiệp trong nước phải tự chịu trách nhiệm về sự tồn tại của mình: “Chi phí sản xuất tại Việt Nam vẫn cao hơn so với các nước láng giềng. Doanh nghiệp phải rà soát lại hoạt động, cắt giảm chi phí, đầu tư vào sản phẩm đường giá trị gia tăng để nâng cao năng lực cạnh tranh. Chúng ta không thể lúc nào cũng trông chờ vào việc điều chỉnh chính sách.” Theo Tiến sĩ Cao Anh Dương, Phó Chủ tịch VSSA, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Mía đường Việt Nam, tổng diện tích trồng mía của Việt Nam đạt hơn 185.000 ha vào năm 2024 - tăng hơn 10.000 ha so với năm trước. Năng suất mía bình quân tăng nhẹ lên 68,3 tấn/ha, so với mức 67,7 tấn/ha của năm 2023, đưa tổng sản lượng mía cả nước lên 12,67 triệu tấn, tăng 7% so với năm trước.

Giá mía cổng trại dao động từ VND 1,2 đến 1,3 triệu mỗi tấn (khoảng $50 đến $54), cao hơn đáng kể so với VND 824.000/tấn (khoảng 34,40 USD) được ghi nhận trong niên vụ 2019/2020. Sự cải thiện này đã khôi phục lại lợi nhuận của nông dân, trồng mía mở rộng và khuyến khích sự tham gia lâu dài với vụ mùa. Năng suất đường trung bình của Việt Nam trong vụ mùa 2024/2025 đạt 6,69 tấn/ha, cao nhất ở ASEAN, vượt qua Thái Lan (5,20 tấn/ha), Indonesia (4,76 tấn/ha) và Philippines (4,62 tấn/ha). Hiệu suất này là một minh chứng cho sự phục hồi và khả năng phục hồi mạnh mẽ của ngành đường sau nhiều năm khó khăn. Nghịch lý thay, mặc dù có những lợi ích này, giá đường Việt Nam vẫn thấp hơn so với giá trong khu vực - chỉ 66% giá của Philippines, 70% Indonesia, và 94% Trung Quốc. Điều này nhấn mạnh một điểm yếu liên tục về giá trị và khả năng cạnh tranh trong toàn bộ lĩnh vực, ngay cả khi sản lượng được cải thiện.

Theo VNS