Nông dân tai ĐBSCL bắt đầu thu hoạch mía nguyên liệu từ đầu tháng 10. Tuy nhiên, tới nay vẫn còn 3 nhà máy trong vùng chưa bắt đầu mở cửa hoạt động.  Hiện nông dân chủ yếu bán mía đường cho thương lái để bán lại cho những quầy nước mía dọc đường. Nghịch lý là cả nông dân – những người đã bán mía sớm và có lợi nhuận từ giá cao – và những người còn chưa thu hoạch xong mía đều muốn từ bỏ cây mía để chuyển sang các cây trồng khác.

Huyện Phụng Hiệp tại tỉnh Hậu Giang có diện tích trồng mía lớn nhất tại ĐBSCL hiện nay, với gần 5.000ha. Đây cũng là vùng trồng mía thu hoạch sớm nhất trong vùng. Ông Huỳnh Văn Cường, nông dân tại xã Cây Dương, huyện Phụng Hiệp, vừa mới bán 9.000m2 mía với giá 1.400 đồng/kg cho thương lái, lợi nhuận đạt hơn 600 đồng/kg. Mức giá này được coi là cao nhất trong 5 năm qua. Ông Cường cho hay gia đình ông chỉ cần thuê một chiếc ghe nhỏ cho thương lái chở mía từ kênh tới sông lớn và cung cấp nước uống, từ đó thương lái sẽ tự lo liệu các khâu khác. Thương lái thu mua mía nhiều lần. Tuy nhiên, gia đình ông cuối cùng đã quyết định bán 2.000m2 đất trồng mía để trồng mít và sầu riêng. Theo ông Cường, mía đường có thể bán giá cao vào đầu vụ vì thương lái từ thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ tới mua mía để bán lại cho các quầy nước mía ven đường. Tuy nhiên, giao dịch này cũng rủi ro bởi nông dân phải tìm kiếm và phụ thuộc quá nhiều vào thương lái. Trong vụ chính, nông dân đồng loạt thu hoạch mía nên khó tìm thương lái dạng này. Tâm trạng của gia đình ông Cường cũng là tâm trạng chung của những nông dân trồng mía khác tại huyện Phụng Hiệp.

Theo ông Trần Văn Tuấn, giám đốc phòng NNPTNT huyện Phụng Hiệp, hiện nông dân tại huyện Phụng Hiệp đã thu hoạch và bán 1.000ha trong tổng số 4,700ha đất trồng mía cho thương lái để làm nước mía. Diện tích trồng mía tại huyện Phụng Hiệp có thời điểm đạt 10.000ha, giảm xuống còn 7.000ha vào năm 2018 và hiện chỉ còn 4,700ha. Huyện có kế hoạch giảm diện tích trồng mía cung cấp cho các nhà máy đường xuống còn 3.000ha. Khoảng 10 năm trước, khi giá đường còn thuận lợi, 10 nhà máy đua nhau thu mua mía đường nguyên liệu. Tuy nhiên, giá đường liên tục giảm sau đó, khiến các nhà máy đường thua lỗ nên hiện chỉ còn 3 nhà máy đường còn lại ở Hậu Giang, Sóc Trăng và Trà Vnh, dự kiến vẫn còn hoạt động tới cuối tháng 10 năm nay.

Trong những năm qua, giá mía nguyên liệu mà các nhà máy đường thu mua luôn ở mức thấp và nông dân thường không có lợi nhuận hoặc thậm chí thua lỗ. Theo tính toán của ngành nông nghiệp, chi phí sản xuất của nông dân dao động quanh ngưỡng 780 đồng/kg; trong đó chi phí lao động cho thu hoạch mía đã ở mức 250 đồng/kg, chiếm gần 1/3 chi phí sản xuất. Ngày 7/10, CTCP Mía đường Cần Thơ (Casuco) cho biết giá thu mua mía nguyên liệu ở mức 820 đồng/kg cho mía đường 10ccs. Mức giá này rất thấp để nông dân có thể đạt lợi nhuận. Ông Cường giải thích rằng nếu chỉ bán mía cho công ty thì sớm hay muộn nông dân cũng sẽ phá sản. Nhiều nông dân vẫn còn vương vấn với cây mía bởi họ khó có nguồn lực tài chính để chuyển đổi sang cây trồng khác.

Lãnh đạo một nhà máy đường phân tích rằng với giá bán buôn đường hiện nay trên thị trường từ 12.000 – 12.500 đồng/kg, rất khó để nhà máy thu mua mía nguyên liệu ở mức trên 900 đồng/kg. Các nhà máy còn hoạt động cũng đối mặt nhiều khó khăn do trước đây, khi nguồn mía đường còn dồi dào, nhà máy cũng chỉ hoạt động được 6 tháng. Tuy nhiên, diện tích trồng mía hiện nay giảm mạnh nên họ chỉ có thể hoạt động 3 tháng trong khi vẫn phải trả tiền lương để giữ lao động trong 9 tháng không có việc làm.

Các nhà máy chỉ thu lời khoảng 200 đồng/kg ở mức giá hiện tại. Một nhà máy công suất lớn chỉ có lợi nhuận 5 tỷ đồng, trong khi vốn điều lệ lên tới hơn 130 tỷ đồng. Lợi nhuận từ hoạt động vận hành 1 năm không đủ trả tiền lãi vay ngân hàng, theo một người trong ngành đường cho hay.

Gần 20 năm trước, không chỉ ĐBSCL mà cả nước đều nhập khẩu hàng loạt trang thiết bị để xây dựng nhà máy đường. Theo Hiêp hội Mía đường Việt Nam, hiện có gần 33.000 hộ trồng mía với khoảng 1,5 triệu lao động tham gia ngành mía đường.

Khi Bộ Công thương quyết định khởi động điều tra chống bán phá giá đối với đường Thái Lan, động thái này chỉ tạo ra tác động nhẹ trên thị trường khi giá đường bán buôn trên thị trường nội địa tăng nhẹ. Vụ điều tra hiện đnag tiến hành dựa trên các ghi nhận từ các đại diện của ngành đường nội địa. Trong nhiều năm, đường Thái Lan buôn lậu đã là nỗi ám ảnh của các nhà máy đường nội địa. Các nhà máy đường biết rằng sự tồn tại của họ phụ thuộc vào nguồn mía nguyên liệu. Chỉ khi giá bán buôn đường có lời thì mía nguyên liệu mới có thể được thu mua ở mức giá cao.

Theo SGGP