Nguồn cung sữa tại Trung Quốc đang dư thừa do tỷ lệ sinh giảm và người tiêu dùng tiết kiệm chi phí, dẫn tới giảm nhu cầu trong bối cảnh các trang trại sữa mở rộng sản xuất trong những năm gần đây, buộc những người nông dân nhỏ phải phá sản và gây sức ép giảm nhập khẩu vào nước nhập khẩu sữa hàng đầu thế giới này.

Thặng dư sữa của Trung Quốc minh họa cho những hậu quả không mong muốn của những nỗ lực thúc đẩy an ninh lương thực của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy ngành sữa bằng cách quảng cáo tiêu dùng và khuyến khích mở rộng. Trong khi đó, chi phí cao và di sản của vụ bê bối pha trộn năm 2008 khiến ít nhất sáu trẻ em tử vong và hàng nghìn người phải nhập viện đã hạn chế các cơ hội xuất khẩu của nước này. Bị đè nặng bởi nền kinh tế trì trệ làm suy yếu nhu cầu đối với các loại thực phẩm đắt tiền như pho mát, kem và bơ, cũng như dân số già hóa, mức tiêu thụ sữa của Trung Quốc đã giảm từ 14,4 kg bình quân đầu người vào năm 2021 xuống còn 12,4 kg vào năm 2022, năm gần nhất có dữ liệu từ cục thống kê Trung Quốc. Cùng lúc đó, sản lượng sữa tại Trung Quốc, quốc gia sản xuất lớn thứ ba thế giới, đã tăng vọt lên gần 42 triệu tấn vào năm ngoái, từ 30,39 triệu tấn vào năm 2017, vượt mục tiêu 41 triệu tấn của Bắc Kinh vào năm 2025.

Giá sữa tại Trung Quốc đã giảm kể từ năm 2022 xuống dưới mức chi phí sản xuất trung bình khoảng 3,8 nhân dân tệ (0,5352 đô la) một kg, khiến nhiều trang trại thua lỗ phải đóng cửa và các trang trại khác phải thu hẹp đàn gia súc bằng cách bán gia súc để lấy thịt bò - một thị trường cung vượt cầu khác.

Modern Dairy, một trong những nhà sản xuất lớn của Trung Quốc, đã báo cáo quy mô đàn bò sữa của mình đã giảm một nửa trong nửa đầu năm nay, báo cáo khoản lỗ ròng là 207 triệu nhân dân tệ (29,07 triệu USD). "Các công ty chăn nuôi bò sữa đang thua lỗ khi bán sữa và bán thịt", Li Yifan, Trưởng phòng Sữa (Châu Á) tại công ty dịch vụ tài chính hàng hóa StoneX cho biết. Lượng sữa nhập khẩu của Trung Quốc, chủ yếu từ New Zealand, Hà Lan và Đức, đã giảm 13% so với cùng kỳ năm ngoái xuống còn 1,75 triệu tấn trong 8 tháng đầu năm 2024. Sữa bột, mặt hàng sữa nhập khẩu hàng đầu, đã giảm 21% xuống còn 620.000 tấn, dữ liệu hải quan Trung Quốc cho thấy.

Khối lượng nhập khẩu sản phẩm sữa ròng vào năm 2024 có khả năng giảm 12% so với năm trước và "chu kỳ suy thoái kéo dài của ngành sữa có thể tiếp tục tác động đến khối lượng nhập khẩu vào năm 2025", Rabobank Research cho biết trong một lưu ý vào tháng trước. Ngành công nghiệp sữa của Trung Quốc đã phát triển mạnh mẽ sau lời kêu gọi của Bắc Kinh năm 2018 về việc xây dựng thêm nhiều trang trại và tăng sản lượng, một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm tự cung tự cấp lương thực, thúc đẩy sự gia tăng của các trang trại và nhập khẩu hàng trăm nghìn con bò Holstein để chăn nuôi. Nhưng ngoài nền kinh tế chậm lại, tỷ lệ sinh giảm có nghĩa là ít trẻ sơ sinh cần sữa công thức hơn. Theo dữ liệu của chính phủ, tỷ lệ sinh năm 2023 của Trung Quốc là mức thấp kỷ lục là 6,39 trên 1.000 người, giảm so với mức 12,43 vào năm 2017. Công ty sữa A2 Milk của New Zealand, đơn vị bán sữa bột cho trẻ sơ sinh tại Trung Quốc, cho biết vào tháng 8 rằng thị trường sữa công thức dành cho trẻ sơ sinh của Trung Quốc đã giảm 8,6% về khối lượng và 10,7% về giá trị trong năm tài chính 2024 kết thúc vào tháng 6 và có thể sẽ tiếp tục giảm vào năm 2025.

Ngành công nghiệp sữa của Trung Quốc cũng đang phải vật lộn để đáp ứng lời kêu gọi của Bắc Kinh năm 2018 nhằm giáo dục người tiêu dùng chuyển từ uống sữa sang "ăn sữa" để tăng lượng tiêu thụ sữa. Sữa tươi chiếm 80% lượng tiêu thụ sữa của Trung Quốc và những nỗ lực phát triển thị trường cho pho mát, kem và bơ, biến sữa thành các sản phẩm có giá trị cao hơn với thời hạn sử dụng lâu hơn, đã bị cản trở bởi người tiêu dùng thắt lưng buộc bụng.

Để quản lý sản lượng dư thừa, các nhà sản xuất của Trung Quốc đang chuyển sữa thô thành sữa bột, tạo ra thặng dư vào cuối tháng 6 là hơn 300.000 tấn, Hiệp hội Sữa Trung Quốc cho biết, gấp đôi mức của năm trước. Trung Quốc cũng đang cố gắng xuất khẩu sữa bột nguyên chất nhưng tiềm năng đó bị hạn chế bởi những ký ức về vụ bê bối pha trộn, Li của StoneX cho biết, và thậm chí nhiều người tiêu dùng Trung Quốc vẫn thích các thương hiệu nước ngoài mặc dù chính phủ đã nỗ lực cải thiện quy định về thực phẩm và tăng cường lòng tin. Trung Quốc đã xuất khẩu 55.100 tấn sản phẩm từ sữa trong nửa đầu năm 2024, tăng 8,9% hàng năm nhưng chỉ chiếm một phần nhỏ trong thặng dư của nước này.

Theo tính toán của StoneX, việc nông dân chăn nuôi bò sữa Trung Quốc phụ thuộc vào thức ăn chăn nuôi đắt đỏ có nghĩa là chi phí sản xuất của họ gần gấp đôi so với nước xuất khẩu hàng đầu New Zealand, nơi gia súc gặm cỏ trên đồng cỏ. Nguồn cung trong nước dư thừa đã giúp Bắc Kinh dễ dàng nhắm mục tiêu vào việc nhập khẩu pho mát, sữa và kem của Liên minh châu Âu trong một tranh chấp thương mại với khối này, mặc dù đó là những sản phẩm ngách và biện pháp này sẽ không giúp giảm bớt tình trạng dư thừa. Tanya Bhatia, một nhà phân tích nghiên cứu hàng tiêu dùng tại Economist Intelligence Unit cho biết: "Mặc dù việc hạn chế nhập khẩu sữa của EU có thể giúp nông dân Trung Quốc giảm bớt gánh nặng trong ngắn hạn, nhưng sẽ không giải quyết được các vấn đề sâu xa hơn như sản xuất quá mức và nhu cầu trì trệ".

Về lâu dài, các nhà cung cấp vẫn nhìn thấy cơ hội ở Trung Quốc. Charlie McElhone, tổng giám đốc bộ phận sữa bền vững tại tổ chức công nghiệp Dairy Australia, cho biết họ thấy tiềm năng tăng trưởng đáng kể ở Trung Quốc, đây vẫn là thị trường lớn nhất của họ. Ông cho biết: "Chúng tôi vẫn thấy pho mát sẽ mở rộng trong tương lai".

Theo Reuters