Tổng cục Hải quan Việt Nam cho biết, Việt Nam thu về hơn 21 triệu USD từ xuất khẩu 13.398 tấn chè trong tháng 1, tăng 85% cả về giá trị và khối lượng so với cùng kỳ năm ngoái. Pakistan là nước nhập khẩu chè Việt Nam lớn nhất trong giai đoạn được xem xét với mua hơn 4.500 tấn trị giá 9,2 triệu USD. Tiếp theo là Đài Loan, Mỹ và Ba Lan. Giá xuất khẩu bình quân sang một số thị trường trọng điểm trong tháng 1 đạt 1.300 - 1.600 USD/tấn. Tuy nhiên, tại một số thị trường như Đức, giá xuất khẩu bình quân đạt 7.579 USD/tấn.

Hiệp hội Chè Việt Nam (VITAS) khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam tạo điều kiện ứng dụng công nghệ tiên tiến và các hoạt động xúc tiến thương mại bằng cách tăng cường gặp gỡ trực tiếp với khách hàng nước ngoài và đa dạng hóa loại hình gian hàng chè Việt Nam tại các triển lãm quốc tế. Cả nước có 120.000 ha đất trồng chè và 257 doanh nghiệp chế biến chè với tổng công suất thiết kế 5.200 tấn búp tươi/ngày. Năm ngoái, các nhà xuất khẩu Việt Nam đã xuất khẩu 121.000 tấn chè trị giá 211 triệu USD, giảm 16,9% về lượng và 10,9% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.

Viện xây dựng giống mới để nâng cao giá trị chè Việt Nam

Chè là cây trồng quan trọng phát triển kinh tế ở nhiều địa phương trên cả nước, các giống chè mới phù hợp với thổ nhưỡng, vùng khí hậu cụ thể đã giúp chè Việt Nam không chỉ tập trung ở phía Bắc mà còn mở rộng sang khu vực miền Trung, Tây Nguyên. Hiện nay, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chè (TRDC) trực thuộc Viện Khoa học Nông Lâm nghiệp miền núi phía Bắc (NOMAFSI) là cơ quan nghiên cứu và phát triển duy nhất trong cả nước nghiên cứu và phát triển các giống chè mới. Đến nay, diện tích chè mới đã chiếm hơn 60% diện tích chè cả nước, chủ yếu sử dụng các giống chè được lai tạo thành công qua nhiều thế hệ cán bộ của NOMAFSI.

Mở rộng sản xuất

Trong khi Thái Nguyên là trung tâm chè xanh thì Phú Thọ có thể coi là “cái nôi” của ngành chè và các giống chè mới trong nước. Bà Nguyễn Thị Hồng Lam, Phó Giám đốc TRDC cho biết, Việt Nam có 2 giống chè bản địa là chè Shan Tuyết và chè Trung Du. Trà Shan Tuyết nguyên gốc có nguồn gốc từ những vùng chè cổ kính trên núi cao như Suối Giàng (Yên Bái); Cao Bồ, Thương Sơn, Hoàng Su Phì, Lũng Phìn (Hà Giang); và Tủa Chùa (Điện Biên). Rừng chè Shan Tuyết hàng trăm năm tuổi vẫn cho ra những sản phẩm có nhiều đặc tính quý và là nguyên liệu không thể thiếu để sản xuất chè sạch, có giá trị gia tăng cao. Giống chè Trung Du phù hợp với thổ nhưỡng Việt Nam và có sức sống cao. Hai giống chè này thường được chọn làm bố mẹ trong các tổ hợp lai tạo với tỷ lệ thành công cao. Các giống chè lai tạo ra có nhiều đặc tính quý, trở thành giống chè mới thay thế dần giống cũ với năng suất, sản lượng cao hơn. Nhờ quá trình này, cùng với các địa phương có thế mạnh truyền thống về chè, một số tỉnh khác như Lai Châu, Lào Cai, Nghệ An đã mở rộng mạnh mẽ diện tích trồng mới.

Ngành chè đã mở ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân, cải thiện cuộc sống, giúp xóa đói giảm nghèo và đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế ở nhiều địa phương. Thống kê của Hiệp hội Chè Việt Nam cho thấy tổng giá trị sản phẩm chè năm 2022 là 12,6 nghìn tỷ đồng (512,5 triệu USD). Trong tổng số 194.000 tấn chè sản xuất năm 2022, xuất khẩu chè là 146.000 tấn, trị giá 237 triệu USD. Chè tiêu thụ trong nước khoảng 48.000 tấn, trị giá khoảng 7,5 nghìn tỷ đồng (304,7 triệu USD).

Trong khuôn viên của NOMAFSI, hơn 25ha được sử dụng để trồng thử nghiệm, hoàn thiện quy trình canh tác và xây dựng mô hình giống mới. Điều này phản ánh vị trí quan trọng của chè trong nghiên cứu của viện. Giới thiệu giống LCT1 được tạo ra từ giống chè Cù Dề Phùng, Trung Du, ông Lâm cho biết rất tốt để làm chè xanh truyền thống. Những búp trà sau khi chế biến có hình dáng đẹp, dư vị ngọt đậm đà, thơm mùi cốm nên được nhiều người đánh giá cao. Hầu hết các vùng chè ở Thái Nguyên đều sử dụng giống chè mới thay thế giống chè Trung Du ban đầu. Dù được trồng ở vùng đất nào, sản phẩm chè vẫn giữ được hương vị đậm đà như chè được trồng ở Thái Nguyên, đặc biệt là vào vụ xuân. Các giống có nguồn gốc từ chè Shan Tuyết như PH12, PH14, TC4 phù hợp để chế biến chè chất lượng cao. Cùng với chất lượng tốt, giống PH14 có năng suất cao 20-30 tấn/ha nên có tiềm năng lớn để sản xuất chè thương phẩm. Nhiều tỉnh như Hà Giang, Tuyên Quang, Điện Biên đã đưa vào sản xuất đại trà, xây dựng thương hiệu chè đặc sản, chè hữu cơ cho địa phương, ông Lâm cho biết.

Đa dạng hóa

Nhờ có giống chè tốt nên cơ cấu sản phẩm chè cũng có sự thay đổi lớn. Từ chỗ chỉ có hai, ba sản phẩm giống nhau, hiện nay Việt Nam đã có nhiều loại trà như trà đen, trà xanh thơm, trà ô long, trà Phổ Nhĩ và trà trắng, với giá trị cao gấp nhiều lần so với trà xanh truyền thống. Đặc biệt, giống VN15 rất tốt, có thể chế biến thành một số sản phẩm chè xanh chất lượng cao như Mao Tiêm, Bích Loa Xuân. Giống này đã được phổ biến ở Thái Nguyên, Phú Thọ, Sơn La. NOMAFSI cũng đã đưa giống này về các tỉnh Kon Tum, Lâm Đồng ở Tây Nguyên để trồng thử nghiệm. Với nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu ngày càng tăng, việc mở rộng diện tích chè nguyên liệu mang lại cơ hội và đa dạng hóa cơ cấu cây trồng cho các địa phương. Chè đã trở thành loại cây trồng giảm nghèo ổn định cho người dân địa phương.

Theo VNS