Đẩy mạnh chế biến sâu để xuất khẩu hạt điều được xem là cách để các doanh nghiệp trong nước tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) và gia tăng giá trị cho ngành này.

Theo thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam trong tháng 1/2024 đạt 65.142 tấn, tương đương 351,2 triệu USD, tăng nhẹ 3,3% về lượng và tăng 2,3% về kim ngạch so với tháng trước. So với cùng kỳ năm trước, xuất khẩu của cả nước tăng mạnh 139,4% về lượng và 126% về kim ngạch. Đây cũng là mức tăng trưởng mạnh nhất trong số các mặt hàng nông sản. Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), kim ngạch xuất khẩu điều của cả nước đạt 3 tỷ USD vào năm 2022 và 3,6 tỷ USD vào năm 2023. Tuy nhiên, việc phát triển cây điều và ngành chế biến hạt điều vẫn còn nhiều hạn chế, thách thức. Theo Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Điều, thách thức đối với ngành điều Việt Nam hiện nay là sản phẩm chế biến chưa đa dạng, giá trị gia tăng thấp, sức cạnh tranh kém.

Ngoài ra, kỹ thuật trồng và chuyển giao kỹ thuật trồng điều vẫn còn những hạn chế nhất định. Phát triển ngành điều vẫn đứng trước nguy cơ bị ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu. Ngành điều hiện nay vẫn đang phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt khi các nước Campuchia, Tây Phi, Đông Phi có quỹ đất rộng, phù hợp đang đẩy mạnh phát triển cây điều và từng bước đầu tư chế biến, xuất khẩu điều nhân. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, nhu cầu hạt điều ở nhiều thị trường đã được cải thiện kể từ cuối năm 2023, mở ra triển vọng tươi sáng hơn cho xuất khẩu hạt điều của Việt Nam trong năm 2024. Do đó, ngành điều vẫn còn nhiều dư địa để tăng trưởng xuất khẩu. Giá hạt điều ở mức thấp hiện nay sẽ giúp thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm tốt cho sức khỏe này, đồng thời năng suất và sản lượng thu hoạch khá ổn định.

Hiệp hội Điều Việt Nam cho biết, thị trường hạt điều toàn cầu được dự báo tăng trưởng bình quân 4,6% trong giai đoạn 2022 - 2027. Xu hướng toàn cầu hướng tới chế độ ăn thuần chay và thực vật đã làm tăng nhu cầu về các loại hạt và thực phẩm làm từ hạt, bao gồm cả hạt điều. Tại Việt Nam, theo dự báo, niên vụ 2023 - 2024 này, dù thời tiết bất lợi, nhiều sâu bệnh nhưng sản lượng điều nhân vẫn duy trì được khoảng 170.000 tấn điều nhân. Hiện Việt Nam giữ vị trí số một thế giới về xuất khẩu hạt điều, chiếm 80% tổng sản lượng toàn cầu trong 16 năm liên tiếp.

Là doanh nghiệp xuất khẩu hàng đầu ngành điều Việt Nam, ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Long Sơn - nhận định tình hình tiêu thụ hạt điều năm 2024 sẽ sáng sủa hơn năm 2023. Đặc biệt, nhu cầu hạt điều chế biến sâu đang tiếp tục tăng và các FTA cũng đang thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm này của quốc gia. Các FTAs có tác động tích cực đến xuất khẩu hạt điều chế biến sâu vì trước đây Chính phủ áp thuế nhập khẩu đối với các sản phẩm này để bảo vệ sản xuất trong nước. Tuy nhiên, tại các FTAs mà Việt Nam ký kết, hạt điều chế biến sâu nhập khẩu từ Việt Nam đã được giảm thuế về 0%. Vì vậy, cùng với việc đẩy mạnh đầu tư, sản xuất các sản phẩm hạt điều chế biến sâu, hạt điều chất lượng cao, ngành đã tiếp cận được nhiều khách hàng khó tính và bán được giá tốt hơn so với giá trung bình. Nhìn chung, các doanh nghiệp cũng đang tích cực thực hiện chuyển đổi xanh và trách nhiệm xã hội.

Bên cạnh đó, cần hoàn thiện chuỗi giá trị gia tăng trong ngành chế biến hạt điều, đặc biệt là sản phẩm chế biến sâu; chủ động giảm thiểu xuất khẩu theo hình thức tiểu ngạch, tiến tới thực hiện xuất khẩu chính ngạch theo hợp đồng vào thị trường Trung Quốc. Điều này cần được thực hiện bằng cách tái cơ cấu thị trường xuất khẩu theo hướng đa dạng hóa thị trường, không phụ thuộc vào một thị trường nào, tận dụng tối đa các FTA đã ký và có hiệu lực, hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận thị trường toàn cầu.

Việt Nam đang duy trì vị trí số 1 thế giới 16 năm liên tiếp về xuất khẩu nhân điều, chiếm gần 80% tổng sản lượng toàn cầu. Theo ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam, ngành điều hiện nay rất cần sự nỗ lực chung của mọi cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị và sự hỗ trợ hiệu quả của Nhà nước. Về chính sách, Nhà nước cần có biện pháp bảo vệ ngành chế biến điều nhân trong nước bằng cách đưa ra các quy định rõ ràng hơn về nhập khẩu và sơ chế nhân điều, ông nói thêm.

Theo VNS