Đối với những người yêu thích cà phê, tách cà phê trong thời gian tới có thể trở nên đắt hơn, đắng hơn khi biến đổi khí hậu tàn phá các vùng trồng cà phê quan trọng của thế giới.

Thời tiết ngày càng thất thường đang khiến cây trồng gặp nguy hiểm trên toàn cầu. Các loại cà phê cứng hơn dự báo sẽ có giá tốt hơn, và đó chính là loại cà phê Robusta đậm đà. Nhưng tại Việt Nam, quốc gia sản xuất cà phê Robusta hàng đầu thế giới, hồi chuông cảnh báo về sản xuất đang vang lên. “Chúng tôi phải đào sâu hơn để lấy nước,” bà Trần Thị Liên, 46 tuổi, cho biết tại trang trại rộng một ha của mình ở tỉnh Đắc Lắc, Tây Nguyên. “Có năm, chúng tôi không có đủ nước tưới. Và một số năm có quá nhiều mưa.” Điều kiện trồng trọt khó khăn hơn đã khiến nông dân Việt Nam đặt câu hỏi về giá trị của cà phê như một loại cây trồng mang lại lợi nhuận, một số người đã nhổ cây để trồng tiêu đen và sầu riêng, một loại trái cây có mùi vị đặc trưng, được yêu thích khắp Đông Nam Á và với người tiêu dùng Trung Quốc. Nguồn cung giảm đã đẩy giá cà phê Robusta năm nay lên mức cao nhất kể từ ít nhất là năm 2008 - và nhiệt độ tăng đồng nghĩa với việc sản lượng trong tương lai sẽ giảm.

Cà phê là ngành công nghiệp trị giá khoảng 200 tỷ USD, trải dài từ các trang trại nhỏ trên khắp Brazil và Indonesia cho đến các nhà rang xay và sản xuất thành phẩm, chẳng hạn như Nestle SA. Theo truyền thống, những người bán hàng như chuỗi Starbucks Cor thường ưa chuộng loại Arabica nhẹ hơn, thơm hơn, trong khi Robusta được sử dụng cho cà phê hòa tan. Nhưng người tiêu dùng sẽ phải làm quen với một hương vị khác. Một nghiên cứu năm 2022 về các loại cây trồng thương mại nhiệt đới bao gồm cà phê arabica, cũng như bơ và hạt điều, cho thấy loại đậu này dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu, với các khu vực thích hợp cho sản xuất loại cây này trên toàn cầu bị thu hẹp chủ yếu do nhiệt độ tăng. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng cần phải thích nghi, bao gồm cả việc thay thế cà phê Arabica bằng cây cà phê Robusta khỏe mạnh hơn.

Nestle, nhà sản xuất Nespresso và Nescafe của Thụy Sĩ, nằm trong số những công ty đang vật lộn với sự thay đổi này. Philipp Navratil, người đứng đầu toàn cầu của đơn vị kinh doanh chiến lược cà phê của Nestle, cho biết: “Các ước tính cho thấy rằng 30 năm nữa, về cơ bản 50% diện tích đất trồng cà phê như chúng ta biết ngày nay sẽ không còn khả năng sản xuất cà phê nữa” nếu biến đổi khí hậu không được giải quyết, ông phát biểu trong cuộc phỏng vấn sau chuyến tham quan một số trang trại Việt Nam cung cấp cho gã khổng lồ cà phê. Nestle là nhà tiêu thụ cà phê Robusta lớn - trên toàn thế giới, người tiêu dùng uống hơn 6.000 cốc Nescafe mỗi giây. Nestle chi 700 triệu USD mỗi năm để mua khoảng 1/4 sản lượng cà phê của Việt Nam. Năm ngoái, họ cho biết sẽ đầu tư hơn 1 tỷ franc Thụy Sĩ (1,2 tỷ USD) vào năm 2030 để khuyến khích người trồng cung cấp thương hiệu Nescafe của họ sử dụng các phương pháp canh tác bền vững hơn khi thời tiết khắc nghiệt đe dọa mùa màng và thích nghi. Điều đó bao gồm việc thay thế những cây hiện có bằng những giống có thể đối phó tốt hơn với biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, ngay cả giống cà phê mạnh mẽ nhất cũng sẽ gặp thách thức khi nhiệt độ tăng lên. Jennifer Vern Long, giám đốc điều hành của World Coffee Research, một tổ chức được thành lập bởi ngành cà phê toàn cầu vào năm 2012, cho biết: “Robusta không phải là viên đạn bạc cho biến đổi khí hậu”. “Nó có khả năng chịu nhiệt tốt hơn và chống lại một số bệnh tật cũng như sâu bệnh, nhưng chúng tôi vẫn đang tìm hiểu các giới hạn của cà phê Robusta”. Trong báo cáo tháng 10, World Coffee Research cho biết thế giới có thể phải đối mặt với tình trạng thiếu cà phê Robusta lên tới 35 triệu bao vào năm 2040 khi tính đến xu hướng tiêu dùng ngày càng tăng và tác động của biến đổi khí hậu đối với sản xuất. Thế giới hiện sản xuất gần 80 triệu bao cà phê Robusta mỗi năm. Bà Long cho biết hình thái thời tiết thay đổi có thể dẫn đến năng suất thấp hơn đáng kể, từ đó sẽ khiến hàng triệu nông dân sản xuất nhỏ - những người sản xuất 60% sản lượng cà phê của thế giới - dễ bị ảnh hưởng bởi nền kinh tế và dẫn tới mất an ninh lương thực. Ngành nông nghiệp Việt Nam được hình thành từ sự chắp vá của những người trồng trọt nhỏ, có diện tích khoảng từ một đến hai ha.

Theo một nghiên cứu được công bố vào năm 2021 bởi các tác giả từ các tổ chức trong đó có Đại học Quốc gia Việt Nam, thời kỳ khô hạn kéo dài ở Việt Nam và tình trạng thiếu nước tưới trong những năm gần đây đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất của các trang trại trồng cà phê Robusta ở Tây Nguyên. Cả nước cũng đang chuẩn bị ứng phó với tác động của El Niño trong những tháng tới. Dưới áp lực từ tình trạng thiếu diện nước, bà Liên nhận thấy lợi ích của các biện pháp canh tác bền vững hơn, bao gồm cả những biện pháp được Nestlé hỗ trợ. Cô và những người hàng xóm đã cắt giảm phân bón hóa học và tạo bóng mát cho cây cà phê để chúng ít phải tiếp xúc với ánh nắng gay gắt. Cô còn trồng tiêu đen và trầu để đa dạng hóa diện tích. Bà Liên, người bắt đầu trồng cà phê gần 30 năm trước, cho biết: “Khi họ áp dụng điều này, chúng tôi có thêm thu nhập và có thể tiết kiệm rất nhiều lao động. “Bây giờ tôi thấy cà phê của mình phát triển tốt hơn, năng suất tốt hơn”.

Theo Bloomberg