Trong khi cá tra hiện đang được nuôi ở nhiều quốc gia, Việt Nam là nước duy nhất đã xây dựng được một ngành công nghiệp toàn cầu toàn diện xung quanh loài cá da trơn có sức sống mãnh liệt này. Trong hai thập kỷ qua, cá tra Việt Nam đã trở thành nền tảng cho xuất khẩu thủy sản, chiếm hơn 95% thị phần thương mại toàn cầu, theo báo cáo của bà Thu Hằng, biên tập viên, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP).

Bất chấp những nỗ lực của các quốc gia như Ấn Độ, Bangladesh, Indonesia, Ai Cập và Trung Quốc để phát triển nghề nuôi cá tra của riêng mình, sản phẩm của Việt Nam vẫn là lựa chọn ưa thích của các nhà nhập khẩu quốc tế lớn. Sự ưa thích này không chỉ xuất phát từ thói quen mà còn từ chuỗi giá trị hoàn chỉnh của Việt Nam, tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn quốc tế và chiến lược đồng bộ của ngành. Việt Nam rõ ràng dẫn đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu cá tra. Hàng năm, sản lượng thương mại của nước này dao động từ 1,5 đến 1,7 triệu tấn, tạo ra kim ngạch xuất khẩu trung bình từ 1,6 đến 2,3 tỷ USD. Quốc gia này hiện cung cấp hơn 90% lượng phi lê cá tra đông lạnh của thế giới. Ngược lại, các nhà sản xuất khác, như Ấn Độ (với 300.000-400.000 tấn/năm), Bangladesh hoặc Ai Cập, chủ yếu phục vụ thị trường trong nước hoặc xuất khẩu sản phẩm thô sang các điểm đến ít đòi hỏi hơn, củng cố vị thế không thể thay thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng cá tra toàn cầu.

Điều kiện tự nhiên tối ưu và nuôi trồng tập trung

Đồng bằng sông Cửu Long được công nhận là "vựa cá tra" lớn nhất thế giới, tự hào với hàng chục nghìn ha dành riêng cho hoạt động nuôi chuyên nghiệp. Các tỉnh như Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ và Vĩnh Long được hưởng lợi từ hệ thống thủy văn phong phú, nguồn nước ổn định và khí hậu thuận lợi liên tục - điều kiện mà nhiều quốc gia nuôi cá tra khác không có. Việt Nam cũng dẫn đầu trong việc kiểm soát chất lượng nước đầu vào thông qua hệ thống giám sát môi trường tiên tiến và hệ thống cảnh báo sớm, giảm thiểu rủi ro dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản.

Chuỗi giá trị hoàn chỉnh, khép kín và minh bạch

Một yếu tố quan trọng trong chỗ đứng vững chắc trên thị trường của cá tra Việt Nam là chuỗi giá trị khép kín. Chuỗi giá trị này bao gồm mọi thứ từ sản xuất giống, sản xuất thức ăn, nuôi trồng và chế biến, đến phân phối và truy xuất nguồn gốc. Các doanh nghiệp lớn như Vĩnh Hoàn, Nam Việt, IDI và Biển Đông Seafoods đã đầu tư vào các hệ sinh thái toàn diện, giúp giảm chi phí, kiểm soát chất lượng và nâng cao giá trị sản phẩm. Mô hình chuỗi tích hợp này đảm bảo nguồn cung ổn định, đảm bảo vệ sinh và an toàn thực phẩm, đồng thời đáp ứng các yêu cầu thống nhất về kích thước cá, màu thịt và kết cấu phi lê—những thách thức mà các nhà sản xuất ở các quốc gia như Bangladesh hoặc Indonesia vẫn phải đối mặt.

Chứng nhận quốc tế: "Visa" đến các thị trường cao cấp

Hàng trăm vùng nuôi cá tra và nhà máy chế biến của Việt Nam sở hữu các chứng nhận quốc tế uy tín, bao gồm ASC (Hội đồng quản lý nuôi trồng thủy sản), BAP (Thực hành nuôi trồng thủy sản tốt nhất), GlobalG.AP, ISO 22000, HACCP và BRC. Các chứng nhận này đóng vai trò như một "visa" quan trọng, cho phép các sản phẩm dễ dàng thâm nhập vào các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và các chuỗi siêu thị quốc tế lớn như Carrefour, Costco, Metro và Whole Foods.

Sản phẩm đa dạng và lợi thế cạnh tranh

Ngoài philê đông lạnh, Việt Nam đã phát triển danh mục sản phẩm cá tra đa dạng đáng kể, bao gồm cá tra cắt miếng, viên cá, chả cá, chả cuộn, cá nướng đóng gói, cá hấp đông lạnh, dầu cá tra và collagen. Các sản phẩm phụ như da cá, bong bóng và mỡ cá được tận dụng tối đa để làm thức ăn chăn nuôi, dược phẩm và mỹ phẩm, giúp tăng giá trị gia tăng của mỗi tấn cá tra chế biến lên 15-20% - một lợi thế đáng kể so với các đối thủ cạnh tranh thường bán cá sống hoặc không khai thác hết tiềm năng của loài cá này. Quy trình nuôi thâm canh, kiểm soát thức ăn chặt chẽ, công nghệ hiện đại và sản xuất quy mô lớn của Việt Nam đảm bảo chi phí sản xuất ổn định, cạnh tranh trong khi vẫn duy trì chất lượng cao và an toàn thực phẩm. Ngược lại, cá tra từ các quốc gia như Ấn Độ có thể rẻ hơn do chi phí lao động thấp hơn, nhưng thường gặp phải vấn đề về chất lượng thịt không đồng đều, kích thước không chuẩn và màu sắc kém hấp dẫn, cản trở việc thâm nhập vào thị trường châu Âu và Bắc Mỹ.

Hỗ trợ và định hướng xuất khẩu rõ ràng

Chính phủ Việt Nam tích cực hỗ trợ ngành thông qua chiến lược chuyển đổi xanh, phát triển thủy sản bền vững đến năm 2030, số hóa trong truy xuất nguồn gốc, đăng ký chỉ dẫn địa lý và mở rộng thị trường thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA). Các chính sách minh bạch, định hướng xuất khẩu rõ ràng và liên tục nâng cấp các tiêu chuẩn kỹ thuật đã củng cố niềm tin của các đối tác nhập khẩu quốc tế, củng cố vị thế của cá tra Việt Nam là "cửa ngõ hải sản" của Châu Á ra thế giới. Trong bối cảnh toàn cầu ngày càng cạnh tranh, cá tra Việt Nam không chỉ giữ vững vị thế mà còn liên tục nâng cao tiêu chuẩn của mình. Thành công này là kết quả của một ngành được đầu tư bài bản với tầm nhìn dài hạn và cam kết rõ ràng về chất lượng. Từ hệ sinh thái nuôi trồng hiện đại và khả năng chế biến sâu đến kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt và các chính sách quốc gia hỗ trợ, tất cả các yếu tố này đã tạo nên một thương hiệu "Cá tra Việt Nam" không thể thay thế trên bản đồ thủy sản thế giới.

Lựa chọn cá tra Việt Nam là lựa chọn sự tin cậy, giá trị và tính bền vững - một quyết định thông minh trong một thế giới ngày càng tập trung vào an toàn thực phẩm, phát triển xanh và truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Không phải ngẫu nhiên mà thị trường toàn cầu đã đặt niềm tin vào cá tra Việt Nam trong gần ba thập kỷ, một xu hướng được kỳ vọng sẽ tiếp tục. Theo Tổng cục Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu cá tra tháng 5/2025 đạt 189 triệu USD, tăng 12% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế xuất khẩu cá tra 5 tháng đầu năm 2025 đạt 829 triệu USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo FIS