Tình trạng thiếu hụt nguồn cung cá thịt trắng đang diễn ra là một yếu tố quan trọng đẩy giá lên cao và làm thay đổi động lực thị trường tại thị trường EU. Phân tích từ Hội đồng Thủy sản Na Uy dự báo giá nguyên liệu thô và giá bán lẻ các loài cá thịt trắng chủ chốt như cá tuyết và cá tuyết chấm đen sẽ tiếp tục tăng trên toàn Liên minh Châu Âu, và ngành công nghiệp đang gặp khó khăn này khó có thể được cứu trợ ngay lập tức, theo báo cáo của VASEP (Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam).

Tình trạng thiếu hụt cá tuyết nghiêm trọng do địa chính trị

Nguyên nhân chính gây ra cuộc khủng hoảng này là sự thiếu hụt trầm trọng cá tuyết, một mặt hàng chủ lực của tiêu thụ cá thịt trắng. Sự khan hiếm này chủ yếu do sản lượng đánh bắt ở biển Barents và biển Na Uy giảm mạnh. Mặc dù các nhà sản xuất đang cố gắng giảm thiểu sự thiếu hụt bằng cá tuyết nuôi, nhưng sản lượng hiện tại không đủ để đáp ứng nhu cầu mạnh mẽ của thị trường. Thêm vào đó, các chính sách thương mại quốc tế và lệnh trừng phạt của EU đối với Nga đã tác động nghiêm trọng đến nguồn cung của nhiều sản phẩm cá thịt trắng nhập khẩu, làm thắt chặt thêm chuỗi cung ứng vốn đã hạn chế.

Tiền lệ lịch sử: Cuộc khủng hoảng cá tuyết ở Biển Bắc trong lịch sử trùng hợp với thời cơ cho cá tuyết hake Argentina: cá tuyết hake bắt đầu đóng một vai trò quan trọng trong thương mại cá thịt trắng quốc tế. Cơ hội đó đã dẫn đến sự bùng nổ xuất khẩu cá tuyết hake trong những năm 1970, 1980 và 1990, nhưng việc khai thác quá mức cuối cùng đã dẫn đến một cuộc khủng hoảng riêng tại các ngư trường của Argentina.

Có một sự khác biệt quan trọng giữa tình hình cá tuyết hake Argentina trong quá khứ và hiện tại, đó là nguồn cung phi lê cá trắng từ cá minh thái Alaska. Sản lượng đánh bắt của loài cá này ước tính lên tới hàng triệu tấn, và giá cả rất phải chăng, vì đây là nguyên liệu thô truyền thống cho bánh sandwich Filet-O-Fish của McDonald's.

Trong bối cảnh đầy thách thức này, nhu cầu của EU về nguồn cung cá ổn định và giá cả phải chăng dự kiến ​​sẽ tăng vọt. Khoảng trống thị trường này mang đến cơ hội đáng kể cho các sản phẩm thay thế tiềm năng, trong đó cá tra nổi lên như một ứng cử viên phù hợp nhờ lợi thế về chi phí, nguồn cung ổn định và khả năng đáp ứng các yêu cầu chế biến đa dạng.

Cá tra: Sản phẩm thay thế cho cá thịt trắng tự nhiên, không phải cá tự nhiên

Điều quan trọng cần lưu ý là, nhìn chung, cá tra không thể thay thế cá thịt trắng tự nhiên ở mọi hình thức, đặc biệt là ở các phân khúc mà người tiêu dùng ưu tiên các loài cá cụ thể hoặc hương vị độc đáo của cá tươi. Tuy nhiên, cá tra thực sự có thể tìm thấy nhu cầu lớn hơn đối với các sản phẩm có giá trị gia tăng cao như cá viên, cá viên kẹp, phi lê tẩm bột, v.v. Ở những hình thức này, người tiêu dùng cuối cùng không coi trọng loài cá cụ thể hay hương vị đặc trưng của cá, mà là sản phẩm cuối cùng họ tiêu thụ và mức giá họ phải trả. Đặc điểm này khiến cá tra trở nên đặc biệt cạnh tranh trên thị trường sản phẩm tiện lợi đang phát triển.

Xuất khẩu cá tra Việt Nam sang EU tăng trưởng khiêm tốn

Trong 10 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam sang EU đạt 149 triệu USD, tăng 3% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, riêng tháng 10/2025, kim ngạch đạt 15 triệu USD, giảm 11% so với tháng 10/2024. Mặc dù tăng trưởng lũy ​​kế vẫn khả quan, nhưng mức giảm hàng tháng cho thấy tâm lý thận trọng của các nhà nhập khẩu trước những biến động kinh tế và nguồn cung cá thịt trắng không chắc chắn.

• Xu hướng nhập khẩu giữa các quốc gia thành viên EU chủ chốt cho thấy sự phân hóa rõ ràng:
• Hà Lan, thị trường EU hàng đầu, đã chứng kiến ​​sự chậm lại, với kim ngạch tháng 10 đạt 3,4 triệu USD (giảm 2%).
• Đức, thị trường lớn thứ hai, tiếp tục suy yếu, với doanh số tháng 10/2025 chỉ đạt 3 triệu USD (giảm 32%)
• Tây Ban Nha ghi nhận những diễn biến tích cực đáng chú ý, với kim ngạch tăng mạnh 75% trong tháng 10 so với cùng kỳ năm trước.
• Bỉ cũng cho thấy sự phục hồi tích cực, tăng 1% trong tháng 10 và tăng 19% trong 10 tháng đầu năm.

Mô hình này cho thấy trong khi một số thị trường truyền thống ở Bắc Âu đang chậm lại, nhu cầu ở các nước Nam và Tây Âu đang tăng lên.

Lợi thế cạnh tranh và trọng tâm chiến lược

Sự khan hiếm liên tục của cá thịt trắng tạo lợi thế cho cá tra Việt Nam nhờ giá cả phù hợp, nguồn cung đáng tin cậy và năng lực chế biến linh hoạt, khiến cá tra Việt Nam trở thành lựa chọn thay thế lý tưởng cho các nhà nhập khẩu châu Âu, đặc biệt là trong phân khúc giá trị gia tăng. Hơn nữa, xu hướng tiêu dùng đang phát triển của EU đang ưu tiên các sản phẩm tiện lợi và giá trị gia tăng, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam quảng bá các dòng sản phẩm như cá tra tẩm bột và chế biến và các sản phẩm cắt cao cấp. Các thị trường như Tây Ban Nha, Bỉ và Pháp có tiềm năng đáng kể do nhu cầu cao đối với các loại cá có giá cả hợp lý và dễ chế biến. Bằng cách ngày càng tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững như ASC, cá tra Việt Nam có thể nâng cao danh tiếng và tăng cường sự chấp nhận trong EU, củng cố vai trò là một lựa chọn thay thế khả thi và bền vững trên thị trường sản phẩm tiện lợi trong bối cảnh tình trạng thiếu hụt cá thịt trắng ngày càng trầm trọng.

Theo FIS