Trước tết Nguyên đán, nhiều trái cây và nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bị tắc tại các cửa khẩu, với hàng ngày container và các thương nhân lờ đi không thu mua. Tuy nhiên, chỉ ngay sau khi kết thúc Tết nguyên đán, giá trái cây tăng vọt, mang đến lợi nhuận cho các doanh nghiệp đã có kho lạnh từ trước đó để bảo quản hàng hóa.

Gánh chịu thiệt hại do thiếu kho lạnh

Trong những ngày sát Tết Nguyên đán, nhiều loại trái cây từ các tỉnh ĐBSCL tắc nghẽn tại các cửa khẩu phía Bắc và phải tiêu hủy do không thể xuất khẩu. Với diện tích trồng thanh long lớn nhất cả nước, hơn 32.000ha, tỉnh Bình Thuận có sản lượng khoảng 70.000 tấn thanh long hàng năm. Tuy nhiên, số lượng kho lạnh cho nông sản tại tỉnh chỉ là 310 kho với công suất khoảng 16.000 tấn. Đây là con số rất nhỏ so với công suất sản xuất của tỉnh. “Nếu tỉnh có dịch vụ kho lạnh được xây dựng tại các vùng sản xuất để chủ động trong các kế hoạch sản xuất và xuất khẩu thì sẽ hỗ trợ rất nhiều cho nông dân. Do đó, chúng ta cần xây dựng các kế hoạch sản xuất theo tháng và theo quý để đảm bảo xuất khẩu cũng như chế biến và bảo quản. Tuy nhiên, các điều kiện quan trọng nhất là vốn và cơ chế thì đang còn thiếu”, theo ông Phan Văn Tân, phó giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Bình Thuận.

Trong khi đó, trong những ngày giáp Tết Nguyên đán tại xã Lò Pang, huyện Mang Yang thuộc tỉnh Tây Nguyên Gia Lai, các xe tải container xếp hàng nối đuôi nhau chờ bốc nông sản lên xe, đặc biệt là chuối do CTCP Hoàng Anh Gia Lai sản xuất để vận chuyển tới cảng Quy Nhơn hoặc cảng Cát Lái để tiếp tục xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.

Hàng ngàn ha chuối của CTCP Hoàng Anh Gia Lai được trồng và thu hoạch trong một quy trình khép kín, theo đó chuối được thu hoạch từ vườn, sau đó mang tới nhà máy chế biến để đóng gói và đưa vào kho lạnh. Nhờ kho lạnh, chuối được bảo quản tới 1,5 tháng ở nhiệt độ 14 độ C, nên có thể dễ dàng vận chuyển khắp thế giới, tạo ra thế chủ động trong xuất khẩu.

Trong làn sóng COVID-19 lần thứ 4, nhiều nhà xuất khẩu trái cây tươi đối mặt với thách thức chồng chất do những khó khăn trong vận chuyển và gánh chịu thiệt hại do thiếu kho lạnh. Một số doanh nghiệp buộc phải đầu tư có phương pháp để thích ứng với những thay đổi do đại dịch gây ra. Ví dụ, Công ty Xuất khẩu Trái cây Chánh thu phải vay tiền để đầu tư và bắt đầu xây dựng một nhà máy chế biến tại tỉnh Đăk Lăk, trên diện tích hơn 10ha, với công suất dự trữ khoảng 20.000 tấn sầu riêng. Nhà máy này dự kiến đi vào hoạt động từ cuối năm 2022. Theo bà Ngô Tường Vy, phó giám đốc công ty, mùa sầu riêng kéo dài 6 tháng nên kho lạnh là thiết yếu cho chế biến trái vụ.

Miễn tiền thuê đất và lãi suất cho vay

Thực tế, chỉ các doanh nghiệp lớn trong ngành nông nghiệp mới đủ năng lực xây dựng các kho lạnh. Đầu tư vào các kho lạnh không đơn giản cho các doanh nghiệp, ngay cả các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Đang trong quá trình xây dựng các kho lạnh hiện đại tại các tỉnh Long An và Hưng Yên, một đại diện của AJ Total Vietnam cho biết khó khăn chính là nhu cầu theo mùa của kho lạnh cho các sản phẩm nông sản.

Theo ông Lê Minh Phụng, giám đốc bán hàng của tập đoàn, sẽ khó cho các nhà đầu tư xây dựng kho lạnh tiến hành cho thuê bởi không thể trữ nông sản theo mùa trong một vài tháng. Nếu các kho trữ các hàng hóa khác thì sẽ không có không gian tiếp nhận hàng hóa mới khi vào mùa. Khó khăn thứ hai là giá thuê đất cho kho lạnh tại các khu công nghiệp rất cao; chi phí đầu tư lớn; thời gian thi công dài hơn nhà kho thông thường; giá năng lượng theo sát giá dịch vụ; giá thuê kho thấp nên nhiều nhà đầu tư không quan tâm tới đầu tư vào mảng này.

Theo ông Võ Huy Hoàng, chủ tịch Hiệp hội Thanh long tỉnh Bình Thuận, một kho lạnh sử dụng công nghệ Đức có thể giúp thanh long bảo quản 1 tháng nếu được bảo quản bình thường. Nếu được bảo quản bằng công nghệ hiện đại thì thời gian có thể kéo dài gấp đôi, gần như giải quyết tình trạng thu hoạch đồng loạt, giá thấp. Về cơ bản, tỉnh Bình Thuận cần khoảng 500 tỷ đồng để xây kho lạnh. “Giải pháp cơ bản là Bộ NNPTNT càn xây dựng các vùng sản xuất nguyên liệu theo các tiêu chuẩn cao nhất để đáp ứng nhiều thị trường. Đồng thời cần phải giải quyết vấn đề chung của sản xuất nông sản và tập trung vào hỗ trợ đầu tư kho lạnh”, theo bà Đinh Thị Phương Khánh, phó giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Long An khẳng định.

Theo các chuyên gia kinh tế, kho lạnh rất quan trọng để ổn định sản xuất cho nông dân. Để thu hút đầu tư vào kho lạnh, Bộ NNPTNT cần tư vấn chính phủ có cơ chế giảm phí thuê đất, miễn lãi vay, rút ngắn quy trình cấp phép, áp dụng giá điện kinh doanh cho kho lạnh và hỗ trợ bảo quản nông sản.

Theo SGGP