Nông nghiệp phát thải thấp có thể mở ra cánh cửa cho xuất khẩu tín chỉ carbon, biến khí thải nông nghiệp của Việt Nam thành một nguồn tài nguyên sinh lời. Ngành nông nghiệp Việt Nam thải ra gần 117 triệu tấn CO2 tương đương mỗi năm, khiến nó trở thành một "nguồn tài nguyên mới" tiềm năng nếu các biện pháp giảm phát thải carbon được thực hiện. Với nhu cầu tín chỉ carbon toàn cầu ngày càng tăng, Việt Nam thậm chí có thể khai thác xuất khẩu những tài sản có giá trị cao này.

Nông nghiệp thải ra 116,51 triệu tấn CO2

Tại hội nghị tham vấn về "Kế hoạch sản xuất cây trồng phát thải thấp 2025-2035" được tổ chức vào ngày 30/7, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung đã trích dẫn số liệu kiểm kê khí nhà kính năm 2020 do Viện Môi trường Nông nghiệp biên soạn. Theo báo cáo, nông nghiệp đã thải ra hơn 116,5 triệu tấn CO2 tương đương, trong đó canh tác cây trồng chiếm khoảng 80%. Thứ trưởng cảnh báo, nếu không có các giải pháp toàn diện, các phương thức canh tác truyền thống không chỉ gây hại cho môi trường mà còn có nguy cơ đẩy nông sản xuất khẩu của Việt Nam ra khỏi thị trường quốc tế, nơi các tiêu chuẩn giảm phát thải carbon, chứng nhận bền vững và truy xuất nguồn gốc đang ngày càng khắt khe. Để xây dựng một ngành nông nghiệp xanh hơn, cạnh tranh hơn và thích ứng với biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã soạn thảo lộ trình sản xuất cây trồng phát thải thấp đến năm 2035.

Mục tiêu bao trùm của kế hoạch là thúc đẩy quá trình chuyển đổi toàn diện sang các hệ thống canh tác phát thải thấp, cải thiện thu nhập và sinh kế của nông dân, đồng thời đóng góp vào phát triển bền vững. Kế hoạch cũng hướng tới nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành trồng trọt Việt Nam, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và từng bước xây dựng một ngành nông nghiệp bền vững, hiện đại và thân thiện với môi trường, phù hợp với Đóng góp do Quốc gia Tự quyết định (NDC) của đất nước. Đến năm 2035, kế hoạch đặt mục tiêu giảm 30% lượng khí thải metan và giảm ít nhất 10% tổng lượng khí nhà kính trong nông nghiệp so với mức năm 2020. Các mục tiêu này sẽ được đáp ứng bằng cách áp dụng các kỹ thuật cụ thể theo vùng và theo cây trồng. Kế hoạch cũng đề xuất xây dựng nhãn "Phát thải thấp" cho các sản phẩm cây trồng, triển khai ít nhất 15 mô hình canh tác phát thải thấp có khả năng mở rộng trên khắp các vùng sinh thái và thí điểm năm mô hình canh tác có khả năng tạo ra tín chỉ carbon đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài ra, ít nhất 5 gói kỹ thuật phát thải thấp tiêu chuẩn sẽ được phát triển cho năm loại cây trồng chính. Một cơ sở dữ liệu phát thải cây trồng trên toàn quốc sẽ được xây dựng và tích hợp với Hệ thống Đăng ký Quốc gia.

Bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, cho biết kế hoạch bao gồm hai chiến lược triển khai áp dụng trên toàn quốc.

Kế hoạch 1 tập trung vào năm loại cây trồng: lúa, sắn, cà phê, mía và chuối.

Kế hoạch 2 mở rộng phạm vi sang bất kỳ loại cây trồng nào có tiềm năng tạo ra tín chỉ carbon cao, đặc biệt là các loại cây lương thực.

Mặc dù Việt Nam đã thí điểm một số mô hình canh tác phát thải thấp, nhưng các mô hình này vẫn còn manh mún và thiếu tính đồng bộ. Trong khi đó, việc áp dụng sản xuất phát thải thấp với truy xuất nguồn gốc carbon và chứng nhận môi trường có thể mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường giá trị cao như EU, Nhật Bản và Bắc Mỹ. Sản phẩm từ các phương pháp canh tác này thường có giá cao hơn 10-25% so với sản phẩm thông thường. Việc triển khai hiệu quả có thể giảm 8-11 triệu tấn CO2 tương đương hàng năm, đồng thời tăng thu nhập cho nông dân và doanh nghiệp.

Tín chỉ carbon có thể trở thành một mặt hàng xuất khẩu chủ lực

Theo đại diện Công ty Cổ phần Đường Lam Sơn, công ty đã thử nghiệm canh tác mía phát thải thấp trên diện tích 500 ha. Từ đầu năm 2025, công ty đã hợp tác với một số tổ chức quốc tế. Nhờ đó, Lam Sơn đã phát triển quy trình canh tác mía đường hữu cơ ít phát thải được chứng nhận và hiện đang xin chứng nhận quốc tế để bán tín chỉ carbon. Nông dân tham gia sản xuất liên kết sẽ được hưởng lợi từ nguồn thu này. Đại diện công ty nhấn mạnh rằng việc thí điểm một mô hình canh tác ít phát thải được chứng nhận mất khoảng một năm. Do đó, việc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn xây dựng quy trình canh tác chuẩn hóa cho từng loại cây trồng sẽ rút ngắn đáng kể thời gian và đơn giản hóa các tính toán giảm phát thải. Ông lưu ý rằng tiềm năng bán tín chỉ carbon trong lĩnh vực cây trồng là rất lớn. Mặc dù giao dịch carbon trong nước đã tương đối thuận lợi, nhưng các giao dịch quốc tế vẫn còn nhiều thách thức do Việt Nam chưa có khuôn khổ chính thức về xuất khẩu tín chỉ carbon. Một khuôn khổ pháp lý cho xuất khẩu tín chỉ carbon đang rất cần thiết. Đây có thể là một cơ hội mới đầy hứa hẹn cho ngành nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khi các quốc gia và tập đoàn trên toàn thế giới đang tăng cường mua tín chỉ carbon để đáp ứng các cam kết giảm phát thải.

Tại diễn đàn, các chuyên gia và lãnh đạo doanh nghiệp đã đề xuất rằng kế hoạch này không nên giới hạn cây trồng hay khu vực. Một hệ thống MRV (Đo lường, Báo cáo, Xác minh) chuẩn hóa được công nhận trên toàn cầu là rất cần thiết để theo dõi chính xác mức giảm phát thải và cho phép giao dịch tín chỉ carbon toàn cầu. Điều quan trọng là người nông dân phải thấy được lợi ích kinh tế rõ ràng. Một khi họ tiết kiệm được chi phí, giá sản phẩm cao hơn và có thêm thu nhập từ tín chỉ carbon, họ sẽ có động lực áp dụng các biện pháp phát thải thấp.

Theo VNS