Mặc dù doanh thu xuất khẩu đạt kỷ lục, ngành dừa Việt Nam vẫn phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguyên liệu nghiêm trọng do nguồn cung được xuất khẩu sang Trung Quốc để chế biến thêm.

Tại diễn đàn "Kết nối sản xuất và tiêu thụ dừa" diễn ra ngày 13/12, bà Nguyễn Thị Thanh Thủy, Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đã nhấn mạnh rằng dừa là một trong sáu cây công nghiệp chủ lực của Việt Nam theo quy hoạch phát triển các cây trồng chủ lực đến năm 2030 (bao gồm cả cà phê, cao su, chè, điều và hồ tiêu). Dừa Việt Nam hiện là mặt hàng xuất khẩu có giá trị cao. Các sản phẩm có nguồn gốc từ dừa có tiềm năng lớn trong việc tăng giá trị cây trồng và tăng thu nhập cho người nông dân. Năm 2023, ngành dừa Việt Nam đạt giá trị xuất khẩu kỷ lục 900 triệu USD. Năm nay, kim ngạch xuất khẩu dự kiến ​​sẽ vượt mốc 1 tỷ USD, đưa dừa trở thành ngành nông nghiệp tỷ đô mới nhất của Việt Nam với tiềm năng mở rộng thị trường xuất khẩu đáng kể.

Tuy nhiên, bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam, cảnh báo ngành chế biến dừa trong nước đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguyên liệu nghiêm trọng. Mặc dù đã đầu tư đáng kể vào các cơ sở và nhà máy tại tỉnh Bến Tre, nhưng nguồn cung dừa thô không đủ để duy trì hoạt động của nhà máy. Nhiều doanh nghiệp đã phải đóng cửa hoặc chỉ hoạt động ở mức 10-15% công suất. Những năm gần đây, dừa khô đã được xuất khẩu sang Trung Quốc với mức thuế 0%. Nhiều công ty đã thành lập các cơ sở để sơ chế dừa trước khi xuất khẩu sang Trung Quốc để chế biến thêm. Xu hướng này đã tác động nghiêm trọng đến nguồn cung dừa thô cho các doanh nghiệp trong nước. Để bảo vệ nguồn tài nguyên trong nước và thu hút đầu tư vào chế biến sâu, Chủ tịch Thanh đã trích dẫn Indonesia, một nước xuất khẩu dừa khô hàng đầu, sẽ áp dụng thuế xuất khẩu 80% đối với dừa kể từ ngày 1/1/2025. "Nếu Việt Nam không nhanh chóng đưa ra các chính sách thuế hoặc rào cản thuế quan để giữ nguồn cung dừa thô cho ngành chế biến trong nước, ngành này chắc chắn sẽ suy giảm", bà Thanh cảnh báo.

Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, nhấn mạnh, doanh nghiệp phải xây dựng chiến lược tăng giá sản phẩm tại các thị trường xuất khẩu. Phần lợi nhuận tăng thêm phải dùng để hỗ trợ nông dân thay vì dựa vào nguyên liệu giá rẻ để xuất khẩu giá rẻ. “Lợi nhuận từ cây dừa ở đâu? Đã đến lúc chúng ta phải cạnh tranh về chất lượng chứ không chỉ cạnh tranh về giá rẻ”, ông Hòa nói. Ông Nguyễn Phong Phú, Giám đốc Kỹ thuật của Vina T&T Group, đã nêu một vấn đề cấp bách: tình trạng gian lận mã vùng trồng (MSVT) và mã cơ sở đóng gói (CSĐG) trong ngành dừa và nông nghiệp. Nhiều đơn vị sau khi có mã MSVT đã bán lại hoặc cho thuê, dẫn đến khai man nguồn gốc sản phẩm. Một số vùng trồng không duy trì được tiêu chuẩn sản xuất, dẫn đến vi phạm các quy định về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm. Những hành vi như vậy không chỉ làm giảm chất lượng hàng xuất khẩu mà còn khiến các quốc gia như Trung Quốc phải kiểm soát chặt chẽ hơn hoặc thậm chí là đình chỉ nhập khẩu. Điều này gây hại cho cả nông dân và doanh nghiệp chân chính, làm suy yếu uy tín quốc gia của Việt Nam và cản trở việc mở rộng thị trường.

Ông Phú đề xuất số hóa hệ thống quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói để đảm bảo truy xuất nguồn gốc từ khâu sản xuất đến xuất khẩu. Các cơ quan chức năng phải trấn áp các hoạt động gian lận, đồng thời nâng cao nhận thức của nông dân và doanh nghiệp về việc bảo vệ thương hiệu nông sản Việt Nam. Bà Phan Thị Thu Hiền, Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu 2, lưu ý rằng việc mở ra các thị trường xuất khẩu mới thường đòi hỏi phải đàm phán kéo dài. Ví dụ, Việt Nam phải mất 10 năm mới tiếp cận được thị trường xoài Mỹ. "Tham gia vào chuỗi xuất khẩu đòi hỏi phải tuân thủ các điều kiện của nhà nhập khẩu, thậm chí vượt quá chúng", bà Hiền cho biết. Bà nhấn mạnh rằng việc có được mã vùng trồng và mã bao bì chỉ là bước đầu tiên; việc duy trì uy tín của từng công ty, vùng canh tác và các sản phẩm nông nghiệp Việt Nam là rất quan trọng. Bà Hiền cảnh báo, nếu vi phạm nhiều lần có thể dẫn đến gia tăng rào cản hoặc lệnh cấm nhập khẩu hoàn toàn từ các đối tác thương mại.

Tại Lễ hội trái cây Việt Nam vừa diễn ra tại Bắc Kinh, các công ty nước ngoài có nguồn lực lớn đã bày tỏ mong muốn thâm nhập thị trường Việt Nam. Điều này cho thấy sự cạnh tranh sẽ trở nên khốc liệt hơn. Ông Hòa đã rất sốc khi biết rằng dừa tươi có thể bán với giá thấp tới 1.000 đồng một quả. Để tránh lặp lại chu kỳ "trúng mùa, giá thấp", ông kêu gọi sự hợp tác giữa các bên liên quan để đảm bảo lợi ích công bằng cho người nông dân và phát triển bền vững cho ngành dừa.

Theo VNS