Bất chấp những thách thức trên thị trường gạo toàn cầu, Việt Nam vẫn đang đi đúng hướng để đạt kỷ lục mới về khối lượng xuất khẩu trên 8 triệu tấn vào năm 2024, vượt qua kết quả của năm ngoái, theo những người trong cuộc. Bất chấp những thách thức trên thị trường gạo toàn cầu, Việt Nam vẫn đang đi đúng hướng để đạt kỷ lục mới về khối lượng xuất khẩu trên 8 triệu tấn vào năm 2024, vượt qua kết quả của năm ngoái, theo những người trong cuộc.

Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Intimex, cho biết năm 2024 sẽ là một năm phá kỷ lục nữa về xuất khẩu gạo, với tổng khối lượng vượt 8 triệu tấn và giá trị trên 5 tỷ USD, cao nhất từ ​​trước đến nay. Hơn nữa, giá xuất khẩu bình quân cũng có thể đạt kỷ lục, có khả năng vượt 600 USD/tấn. Điều này đã giúp giá gạo trong nước luôn ở mức cao và ổn định. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, xuất khẩu gạo của Việt Nam 10 tháng đầu năm 2024 đạt gần 7,8 triệu tấn, trị giá 4,86 ​​tỷ USD, tăng 10,2% về lượng và tăng 23,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Giá bình quân trong giai đoạn này đạt trên 626 USD/tấn, tăng 12% so với cùng kỳ năm 2019.

Philippines, với nhu cầu lớn, vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm hơn 45% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tính đến hết tháng 10/2024, Philippines đã nhập khẩu 2,91 triệu tấn từ Việt Nam, chiếm hơn 79% tổng kim ngạch nhập khẩu gạo là 3,68 triệu tấn. Các thị trường trọng điểm khác bao gồm Indonesia và Malaysia, trong đó Malaysia có mức tăng trưởng mạnh nhất về giá trị trong số 15 thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, tăng gấp 2,3 lần. Thương vụ Việt Nam tại Philippines dự đoán nhập khẩu gạo sẽ tiếp tục tăng trong những tháng cuối năm 2024, do nhu cầu tiêu thụ trong nước tăng và thiệt hại về mùa màng do thiên tai. Dự kiến, tổng khối lượng gạo Philippines nhập khẩu trong năm 2024 có thể vượt quá 4 triệu tấn. Mặc dù giá gạo xuất khẩu của Việt Nam có biến động trong thời gian gần đây, nhưng ông Nam cho biết ông tin rằng giá trong nước có thể tăng vào cuối năm do nguồn cung hạn chế và ảnh hưởng của bão lũ. Ông lưu ý rằng Philippines, nước nhập khẩu chính của Việt Nam, ưa chuộng gạo thơm, loại gạo có nhu cầu cao mặc dù nguồn cung toàn cầu từ Ấn Độ tăng.

Trong một diễn biến đáng kể, các công ty Việt Nam gần đây đã đảm bảo được 83.500 tấn gạo trong một cuộc đấu thầu mua 500.000 tấn gạo do Indonesia tổ chức vào tháng 10. Bất chấp sự đổ xô của gạo Ấn Độ, người mua Indonesia vẫn sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho gạo Việt Nam do chất lượng vượt trội. Ông Nam cho biết các công ty Việt Nam đã đảm bảo được các đơn đặt hàng đáng kể cho phần còn lại của năm, điều này sẽ giúp ổn định giá gạo. Trong khi Ấn Độ đã nối lại xuất khẩu gạo, ông Nam không thấy tác động đáng kể đến giá gạo Việt Nam, vì gạo Ấn Độ thường có chất lượng thấp hơn và chủ yếu được xuất khẩu sang Châu Phi. Ngược lại, nông dân Việt Nam đã chuyển sang trồng các giống lúa chất lượng cao hơn. Ngành nông nghiệp Việt Nam lạc quan về tương lai, với việc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn dự báo sản lượng gạo năm nay có thể đạt 43 triệu tấn, đảm bảo nguồn cung ổn định cho cả tiêu dùng trong nước và xuất khẩu./.

Việt Nam đặt mục tiêu tăng thị phần tại châu Phi

Mặc dù xuất khẩu gạo của Việt Nam theo truyền thống tập trung vào thị trường châu Á, nhưng các chuyên gia khuyến cáo doanh nghiệp nên chú ý nhiều hơn đến châu Phi, nơi đã nổi lên như một thị trường tiềm năng quan trọng.

Một thị trường đầy hứa hẹn

Theo Vụ Thị trường châu Á - châu Phi thuộc Bộ Công Thương (MoIT), châu Phi là thị trường xuất khẩu gạo quan trọng của Việt Nam. Xuất khẩu loại ngũ cốc này sang châu Phi đã tăng lên 692,6 triệu USD vào năm 2021 từ mức 411 triệu USD vào năm 2017. Gạo thường chiếm 15-20% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi.

Tuy nhiên, vào năm 2022, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang châu Phi đã giảm 10,5% so với năm 2021, chỉ đạt 620 triệu USD, tương đương 16% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang châu lục này. Sự sụt giảm này chủ yếu là do tình trạng tích trữ lương thực toàn cầu gia tăng trong bối cảnh bất ổn kinh tế và chính trị, đẩy giá gạo lên cao và khiến một số nước châu Phi giảm nhập khẩu lương thực. Hơn nữa, đại dịch COVID-19 đã gây ra sự gián đoạn đáng kể trong chuỗi cung ứng gạo toàn cầu, khi các nước xuất khẩu cắt giảm xuất khẩu để đảm bảo nguồn cung cấp lương thực trong nước.

Tuy nhiên, năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang châu Phi đã phục hồi, đạt 1,3 triệu tấn với giá trị 788 triệu USD, tăng 6,3% về khối lượng và 27,7% về giá trị so với năm 2022. Trong những năm qua, một số nước châu Phi đã đẩy mạnh sản xuất lúa gạo trong nước nhằm tăng dự trữ và đáp ứng nhu cầu trong nước. Tuy nhiên, điều này vẫn còn nhiều thách thức do các vấn đề về tài chính và kỹ thuật trong canh tác lúa. Khi dân số tăng lên, cùng với dòng khách du lịch và lao động châu Á đổ vào, nhu cầu về gạo ở châu Phi tiếp tục tăng. Vì những lý do này, châu Phi vẫn là thị trường có tiềm năng đáng kể cho xuất khẩu gạo của Việt Nam trong những năm tới. Các nước như Bờ Biển Ngà, Ghana, Senegal và Cameroon là những nước nhập khẩu gạo chính của Việt Nam. Riêng Bờ Biển Ngà vẫn tiếp tục là thị trường trọng điểm của gạo Việt Nam trong khu vực. Hiện nay, gạo Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu sang châu Phi thông qua các công ty thương mại quốc tế lớn như Louis Dreyfus, Olam, Phoenix, Platinum, Wilmar, WSGF Group và Stallion Group.

Chuyển từ gạo thường sang gạo thơm

Theo truyền thống, gạo xuất khẩu của Việt Nam sang Châu Phi chủ yếu là gạo trắng, trong đó gạo tấm 15% và 25% là loại chính. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, thị phần của Việt Nam tại Châu Phi đã phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan, những nước được hưởng lợi từ lượng gạo trắng giá rẻ dồi dào, loại gạo này có giá cả phải chăng hơn đối với nhiều người tiêu dùng ở Châu Phi.

Bên cạnh nhu cầu về gạo giá rẻ, nhu cầu về gạo thơm ở châu Phi ngày càng tăng do quá trình đô thị hóa và thu nhập tăng ở các thành phố. Ông Nguyễn Chí Mai, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nigeria, người cũng phụ trách một số quốc gia châu Phi khác, bao gồm Ghana, lưu ý rằng người tiêu dùng thành thị ở Ghana thích gạo nhập khẩu, đặc biệt là gạo thơm, hơn các loại gạo địa phương. Do đó, 80% lượng gạo nhập khẩu của quốc gia này được tiêu thụ ở các khu vực thành thị. Các nhà hàng ở Ghana thường sử dụng gạo thơm để thu hút khách hàng. Quốc gia này nhập khẩu gạo thơm chủ yếu từ Việt Nam, Hoa Kỳ và Canada. Với xu hướng này, các nhà nhập khẩu châu Phi ngày càng tìm cách mua gạo thơm của Việt Nam do chất lượng ổn định và giá cả cạnh tranh. Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, lưu ý rằng xuất khẩu gạo thơm sang châu Phi đã tăng trưởng đều đặn trong những năm gần đây.

Vụ Thị trường Châu Á - Châu Phi đã xác định gạo thơm là một trong những loại gạo tăng trưởng nhanh nhất về mặt tăng trưởng xuất khẩu sang châu Phi. Do đó, việc tăng xuất khẩu gạo thơm là một chiến lược quan trọng để thúc đẩy cả giá trị và thị phần của gạo Việt Nam trên lục địa này.

Cần có biện pháp quyết liệt

Để thúc đẩy hơn nữa xuất khẩu gạo sang châu Phi, Bộ Công Thương đề xuất các cơ quan chính phủ Việt Nam tiếp tục hoàn thiện cơ chế xuất khẩu và quản lý thương mại gạo để phù hợp với diễn biến của thị trường. Điều quan trọng nữa là tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị gạo toàn cầu.

Các chuyên gia cho rằng việc tận dụng các khuôn khổ hợp tác song phương hiện có, chẳng hạn như các ủy ban chung và tiểu ban thương mại giữa Việt Nam và các nước châu Phi, có thể giúp thúc đẩy quan hệ thương mại gạo chặt chẽ hơn. Cũng có tiềm năng đàm phán hoặc gia hạn biên bản ghi nhớ về thương mại gạo với các nước có nhu cầu nhập khẩu để dự trữ hoặc các nước chưa tự do hóa hoàn toàn thị trường gạo của mình như Uganda. Họ cũng cho biết thêm rằng việc giám sát và hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia vào các biên bản ghi nhớ hiện có với Ai Cập, Comoros, Madagascar, Guinea và Sierra Leone cũng rất quan trọng.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh đến nhu cầu cải thiện tính minh bạch trên thị trường gạo, thiết kế các chính sách hỗ trợ về thanh toán và hậu cần, thúc đẩy gạo Việt Nam thông qua các chương trình thương mại tại châu Phi và cải thiện công nghệ sau thu hoạch và đào tạo lực lượng lao động, qua đó xây dựng lòng tin lâu dài với người tiêu dùng châu Phi và đảm bảo tăng trưởng bền vững tại thị trường quan trọng này.

Theo VNA/VLLF