Với việc các thị trường truyền thống đang thắt chặt thông qua thuế quan, rào cản kỹ thuật và nhu cầu giảm sút, châu Phi mang đến một hướng đi chiến lược cho Việt Nam nhằm đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh những biến động khó lường đang bao trùm các thị trường xuất khẩu chủ chốt của Việt Nam, bao gồm Trung Quốc, châu Âu và Mỹ, quốc gia Đông Nam Á này đang chuyển hướng tập trung sang châu Phi, nơi có tiềm năng to lớn với ít rào cản kỹ thuật hơn và nhu cầu hàng hóa Việt Nam ngày càng tăng.

Trong thời gian gần đây, Việt Nam đã đẩy mạnh các hoạt động ngoại giao cấp cao với các nước châu Phi, đáng chú ý nhất là các chuyến thăm chính thức Senegal và Maroc của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, và các chuyến thăm Bờ Biển Ngà và Nam Phi của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh. Những chuyến thăm cấp cao này, cùng với các hoạt động xúc tiến thương mại, đang đặt nền móng cho một giai đoạn hợp tác kinh tế mới giữa Việt Nam và châu Phi. Với dân số hơn 1,4 tỷ người, dự kiến sẽ vượt 2,5 tỷ người vào năm 2050, châu Phi là một trong những khu vực tăng trưởng nhanh nhất thế giới, nổi bật với tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng. Thống kê cho thấy Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 4 tỷ USD hàng hóa sang các nước châu Phi, trong khi nhập khẩu khoảng 5,5 tỷ USD hàng hóa từ châu lục này. Tuy nhiên, kim ngạch thương mại vẫn còn khiêm tốn. Các nước châu Phi đang ngày càng có nhu cầu cao về nông sản, hàng tiêu dùng thiết yếu, máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp và vật liệu xây dựng, những lĩnh vực mà Việt Nam đang có lợi thế cạnh tranh.

Các chuyên gia mô tả châu Phi là một thị trường có sức mua ngày càng tăng, biên lợi nhuận cao và ít rào cản kỹ thuật hạn chế hơn so với EU, mang lại những cơ hội đáng kể cho hàng hóa Việt Nam, đặc biệt là khi các thị trường truyền thống phải đối mặt với sự biến động ngày càng tăng. Theo TS. Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, một khi Hiệp định Thương mại Tự do Lục địa Châu Phi (AfCFTA) được đưa vào thực hiện đầy đủ, Việt Nam sẽ có những cơ hội to lớn để thúc đẩy xuất khẩu sang khu vực này, vì hàng hóa giữa hai bên thể hiện tính bổ sung cao. Các tham tán thương mại Việt Nam tại một số nước châu Phi cho biết người tiêu dùng địa phương đánh giá cao chất lượng và giá cả sản phẩm của Việt Nam, đặc biệt là các sản phẩm tự nhiên và thân thiện với môi trường, đáp ứng các tiêu chuẩn cơ bản. Trong khi các quốc gia Bắc Phi như Algeria và Tunisia thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ đến các sản phẩm nông - hải sản của Việt Nam như cà phê thô, hạt tiêu, hạt điều, dừa và cá tra và tôm đông lạnh, thì các quốc gia ở phía tây như Senegal lại tìm kiếm các sản phẩm gạo, hạt tiêu, bánh kẹo và ngũ cốc. Trong chuyến thăm chính thức Senegal từ ngày 22-24/7 của, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân đã ký Biên bản ghi nhớ với Bộ trưởng Thương mại Senegal Serigne Gueye Diop, theo đó Việt Nam sẽ cung cấp 100.000 tấn gạo cho quốc gia châu Phi này. Thỏa thuận thương mại gạo này nhằm mục đích tăng cường an ninh lương thực và ổn định thị trường tại Senegal, đồng thời giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thiên tai. Đối với Việt Nam, thỏa thuận này giúp đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gạo và hỗ trợ nông dân trong nước.

Vượt qua những rào cản đáng kể

Mặc dù cơ hội rất nhiều, nhưng việc chinh phục thị trường châu Phi cũng đặt ra những thách thức không nhỏ, bao gồm khoảng cách địa lý, chi phí vận tải cao, thông tin thị trường chưa đầy đủ và khuôn khổ pháp lý chưa hoàn thiện. Ngoài ra, các chuyên gia khuyến cáo, cần phải tính đến thanh toán quốc tế không ổn định, cơ sở hạ tầng logistics yếu kém và rủi ro chính trị ở một số quốc gia.

Một đại diện từ Cục Phát triển Thị trường Nước ngoài, Bộ Công Thương đề xuất Việt Nam xây dựng chiến lược thị trường mục tiêu, bao gồm xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu và tăng cường hiện diện ngoại giao và thương mại trong khu vực. Các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp được khuyến khích tham gia các hội chợ thương mại, thiết lập mạng lưới phân phối và xây dựng quan hệ đối tác lâu dài tại chỗ. Để hỗ trợ doanh nghiệp, Chính phủ Việt Nam đã đẩy mạnh đàm phán và ký kết các hiệp định thương mại, tránh đánh thuế hai lần và bảo hộ đầu tư, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho hợp tác song phương. Một số kế hoạch phát triển thương mại đã và đang được triển khai, bao gồm các kế hoạch tăng cường quan hệ thương mại với Liên minh châu Phi, thúc đẩy thương mại với châu Phi và tăng cường quan hệ với Trung Đông và châu Phi. Việt Nam hoan nghênh các đoàn doanh nghiệp từ châu lục này tham dự các hội chợ lớn như Vietnam Expo, Vietnam Foodexpo và Vietnam International Sourcing để tìm kiếm cơ hội hợp tác.

Với các thị trường truyền thống đang thắt chặt thông qua thuế quan, rào cản kỹ thuật và nhu cầu giảm sút, châu Phi mang đến một con đường chiến lược cho Việt Nam để đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng của mình. Hiện nay, nhiều tập đoàn Việt Nam bắt đầu khai thác thị trường châu Phi. Tập đoàn PAN, Vinamilk, Hòa Phát, Hapro, Intimex và Angimex đã tham gia xuất khẩu hoặc nghiên cứu thị trường trên khắp lục địa. Ngoài ra, các tập đoàn nhà nước như Petrovietnam và Viettel đã đầu tư lâu dài vào Algeria và Mozambique. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp Việt Nam hiện diện tại châu Phi vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng. Các chuyên gia nhấn mạnh sự cần thiết phải thành lập các trung tâm logistics hoặc kho trung chuyển tại các vị trí chiến lược như Senegal, Nam Phi và Maroc để giảm thời gian và chi phí giao hàng. Hơn nữa, cần tăng cường hợp tác trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm và các dịch vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu. Bên cạnh đó, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các cơ quan ngoại giao và thương vụ, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tự tin khám phá, mở rộng và duy trì sự hiện diện của mình tại khu vực tiềm năng này./.

Theo VNA