Indonesia, thị trường xuất khẩu gạo lớn thứ 2 của Việt Nam, có thể ngừng đấu thầu mua gạo Việt Nam do nhà nhập khẩu cần thời gian làm rõ cáo buộc tham ô nội bộ.

Tổng cục Hải quan (GDC) báo cáo xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Indonesia tính đến cuối tháng 6 đã đạt 712.400 tấn, trị giá 444,4 triệu USD, tăng 44,6% về lượng xuất khẩu và 82,1% về giá trị xuất khẩu. Thị trường Indonesia tiêu thụ 15,4% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam trong nửa đầu năm 2024, là khách hàng lớn thứ hai sau Philippines. Thương vụ Việt Nam tại Indonesia đưa tin Bypanas, Cơ quan Lương thực Quốc gia Indonesia, dự đoán nước này sẽ cần nhập khẩu 5,18 triệu tấn gạo trong năm nay, thay vì 3,6 triệu tấn như chính phủ cấp phép trước đây.

Tuy nhiên, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Indonesia có thể gặp bất lợi vì Bulog, Cơ quan Hậu cần Quốc gia Indonesia và Bypanas đã bị Cơ quan Nghiên cứu Dân chủ Nhân dân (SDR) tại Ủy ban Bài trừ Tham nhũng Indonesia (KPK) khởi kiện. Truyền thông Indonesia đưa tin ông Prasetyo Adi của SDR ngày 3/7 đã chính thức nộp đơn kháng cáo chủ tịch Bapanas và Bulog lên KPK. Nghi vấn tham ô được thể hiện qua việc tăng giá nhập khẩu gạo từ Việt Nam, liên quan đến tình trạng ứ đọng nhập khẩu gạo tại cảng Tanjung Priok (dỡ hàng chậm) dẫn đến bị phạt xếp hàng trễ, khiến giá gạo tăng cao. SDR ước tính thiệt hại của nhà nước do tham ô là 2 nghìn tỷ rupiah, sau khi tính đến mức chênh lệch giá mà một công ty Việt Nam đưa ra là 82 USD/tấn. Với tỷ giá hối đoái 15.000 rupiah đổi 1 đô la Mỹ, chênh lệch sẽ là 180,4 triệu USD. Với khối lượng nhập khẩu 2,2 triệu tấn trong 5 tháng đầu năm, con số này có thể lên tới 2 nghìn tỷ rupiah. Khoảng cách giá được SDR tính toán sau khi xem xét mức giá do Tân Long, một công ty Việt Nam đưa ra.

Tuy nhiên, Bulog đã phủ nhận cáo buộc. Được biết, Tân Long đưa ra giá gạo nhưng chưa có đề nghị giá chính thức nào cho Bulog kể từ khi các cuộc đấu giá mở ra vào đầu năm 2024. Tân Long chưa có hợp đồng nào với Bulog trong năm nay. Cơ quan này tuyên bố họ là nạn nhân của cáo buộc tăng giá nhập khẩu gạo từ Việt Nam. Ông Mokhamad Suyamto của Perum Bulog cho biết cáo buộc bắt đầu khi công ty Tân Long của Việt Nam chào bán 100.000 tấn gạo với giá 538 USD/tấn nhân dịp Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Indonesia đến thăm xưởng xay xát của tập đoàn vào tháng 5 năm ngoái. Thương vụ Việt Nam tại Indonesia cho biết cáo buộc tham ô vẫn đang được điều tra và chưa có quyết định chính thức có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động nhập khẩu gạo của Indonesia từ Việt Nam từ nay đến cuối năm 2024.

Rất có thể Indonesia sẽ ngừng tổ chức đấu thầu tìm kiếm nguồn cung Việt Nam để KPK có thời gian điều tra cáo buộc, còn Bulog có thể sẽ không mua gạo từ Việt Nam để tránh bị cáo buộc gian lận. Một số nhà phân tích khuyến cáo các công ty xuất khẩu gạo Việt Nam nên thận trọng khi đưa ra bất kỳ tuyên bố và giao dịch nào để tránh những tác động bất lợi có thể xảy ra đối với xuất khẩu gạo. Họ cho rằng các nhà xuất khẩu gạo cần đoàn kết để bảo vệ hình ảnh của gạo Việt Nam và ngành trồng lúa. Sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các công ty xuất khẩu sẽ khiến các nhóm lợi ích ở Indonesia tham gia bóc lột, gây tổn hại cho xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Trong thông tin mới nhất, Báo Công Thương (Báo Công Thương) dẫn lời ông Trương Sỹ Bá, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Tân Long (TLG), cho biết trong lịch sử Bulog mở thầu tìm kiếm nhà cung cấp gạo, và kể từ năm 2023, Tân Long chỉ trúng thầu duy nhất một gói thầu cung cấp 30.000 tấn gạo qua Posco (Hàn Quốc) và chưa trực tiếp trúng thầu bất kỳ gói thầu nào từ Bulog. Theo giá thầu, Tân Long cung cấp 30.000 tấn gạo với giá 620 USD/tấn. Thời điểm trúng thầu là tháng 1/2024, trước dịp Tết Nguyên đán tại Việt Nam, giao hàng từ ngày 25/2 đến ngày 15/3. Tuy nhiên, theo yêu cầu từ phía Indonesia, Tân Long chỉ giao hàng trong tháng 4.

Theo VNS