Năm 2024, xuất khẩu chuối của Việt Nam đạt gần 372 triệu USD, đánh dấu sự hiện diện đáng kể trên thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng so với tiềm năng to lớn của đất nước, và mục tiêu lâu dài là phát triển chuối thành ngành xuất khẩu tỷ đô vẫn còn khó đạt được.

Phát biểu tại diễn đàn “Giải pháp phòng trừ bệnh héo rũ Fusarium trong canh tác chuối” ngày 13/12, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đương Chủ tịch Hiệp hội Làm vườn Việt Nam, nhấn mạnh ngành trồng chuối còn nhiều tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh cần phải đánh giá lại toàn diện cơ cấu sản xuất và chiến lược phát triển. Chuối là một trong những loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao nhất Việt Nam, với diện tích canh tác lớn nhất cả nước - khoảng 163.000 ha - và sản lượng ước tính hàng năm đạt 2,8 triệu tấn. Chuối Việt Nam được xuất khẩu sang nhiều thị trường, bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông và Malaysia. Các chuyên gia tin rằng diện tích trồng chuối có thể mở rộng thêm 50.000 ha nữa. Nếu được hỗ trợ bởi kế hoạch phát triển và sản xuất hợp lý, ngành chuối có thể tạo ra doanh thu xuất khẩu lên tới 1 tỷ USD mỗi năm.

Tuy nhiên, mặc dù năng suất và diện tích canh tác liên tục tăng trưởng, kim ngạch xuất khẩu 372 triệu USD năm 2024 vẫn chưa phản ánh đầy đủ tiềm năng của ngành. Một lý do quan trọng: các quốc gia khác trong khu vực đã thiết lập được chuỗi giá trị xuất khẩu chuối vững mạnh, được hỗ trợ bởi các quy trình kiểm soát dịch bệnh chặt chẽ và các tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt.

Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, cục phó Cục Bảo vệ Thực vật, những thách thức lớn nhất mà ngành chuối Việt Nam đang phải đối mặt là các bệnh thực vật - đáng chú ý nhất là bệnh héo rũ Fusarium (còn gọi là bệnh Panama) - và những tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu. Bên cạnh sức khỏe cây trồng, ngành này cũng đang gặp khó khăn với sản xuất manh mún, liên kết chuỗi cung ứng yếu và cơ sở hạ tầng sau thu hoạch hạn chế cho việc bảo quản và chế biến.

Để giúp xuất khẩu chuối của Việt Nam đạt mốc tỷ đô la và đưa đất nước trở thành một trong những nước dẫn đầu thế giới về sản xuất chuối vào năm 2030, Tiến sĩ Mary Grace B. Saldajeno, chuyên gia của Tập đoàn Dole, nhấn mạnh sự cần thiết cấp bách phải phát triển các giống chuối kháng bệnh. Trên toàn cầu, các phương pháp như đột biến soma, lai tạo truyền thống, đột biến cảm ứng, lai tạo tăng tốc và chỉnh sửa gen đang được nghiên cứu. Trong số đó, chỉnh sửa gen được xem là một bước đột phá nhờ khả năng nhắm mục tiêu chính xác vào bộ gen thực vật mà không cần đưa gen ngoại lai vào - giúp cải thiện khả năng kháng bệnh và thích ứng với khí hậu.

Từ góc độ chiến lược, Phó Giáo sư Tiến sĩ Lê Quốc Doanh nhận định rằng chỉ riêng các biện pháp phòng chống dịch bệnh là chưa đủ. Ngành này cần các chính sách hỗ trợ, liên kết sản xuất mạnh mẽ hơn, phát triển các giống chuối kháng bệnh và nỗ lực xây dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế. “Nếu chúng ta có thể tận dụng tối đa lợi thế tự nhiên và giải quyết một cách có hệ thống các nút thắt cổ chai, chuối có thể đóng góp đáng kể hơn vào thu nhập xuất khẩu rau quả của Việt Nam - xứng đáng với vai trò là cây trồng xuất khẩu chiến lược”, ông khẳng định.

Theo VNS