Theo những người trong ngành, khi giá cà phê toàn cầu tăng mạnh, ngành cà phê Việt Nam đang có cơ hội đáng kể để mở rộng thị phần xuất khẩu.

Một nghiên cứu gần đây của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) cho thấy giá cà phê toàn cầu đã tăng khoảng 40% vào năm 2024, chủ yếu do điều kiện thời tiết bất lợi do biến đổi khí hậu gây ra, làm giảm sản lượng ở Brazil, Colombia và Indonesia, trong khi nhu cầu ở châu Âu, Mỹ và châu Á lại tăng vọt. Tháng 7/2025, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt hơn 560 triệu USD, nâng tổng giá trị xuất khẩu trong 7 tháng đầu năm lên 3,6 tỷ USD và đánh dấu mức tăng trưởng ấn tượng 20% ​​so với cùng kỳ năm trước, theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Sự tăng trưởng của ngành chủ yếu nhờ vào sự tăng vọt của giá cà phê toàn cầu.

Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê Robusta lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 40% thị phần toàn cầu. Hiện nay, Việt Nam đang tìm cách nắm bắt cơ hội để mở rộng thị phần. Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam (Vicofa), cho biết thị trường cà phê quốc tế chưa bao giờ thuận lợi như hiện nay. Với giá cao và nhu cầu ngày càng tăng, cùng với nguồn cung ổn định của Việt Nam, Việt Nam đang ở một vị thế thuận lợi, ông nói. Tuy nhiên, để tận dụng triệt để cơ hội này, Việt Nam cần đi sâu hơn vào chế biến, thay vì chỉ dựa vào xuất khẩu hạt cà phê thô, ông nói thêm.

Mặc dù giá trị xuất khẩu tăng, nhưng cơ cấu sản phẩm cà phê xuất khẩu của Việt Nam vẫn còn những hạn chế đáng kể. Theo Vicofa, tỷ trọng cà phê chế biến sâu, bao gồm cà phê rang xay, hòa tan và cà phê đặc sản, hiện chỉ chiếm 12-15% tổng kim ngạch xuất khẩu. Con số này còn khiêm tốn so với tiềm năng của các sản phẩm. Tại Brazil và Colombia, tỷ lệ này dao động từ 30-40%. Thời báo Ngân hàng dẫn lời nhà sáng lập kiêm Tổng giám đốc TNI King Coffee Lê Hoàng Diệp Thảo cho biết, đầu tư vào chế biến sâu giúp các công ty nhân lên đáng kể giá trị sản phẩm. Tuy nhiên, bà cho biết đầu tư ban đầu có thể rất lớn, đặc biệt là đối với công nghệ cà phê hòa tan, vốn đòi hỏi hàng trăm tỷ đồng vốn. Không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ năng lực tài chính cho những khoản đầu tư như vậy. Bà cho biết thêm, những lý do khác khiến ngành cà phê Việt Nam chậm chuyển đổi sang chế biến sâu là những thách thức về công nghệ và vấn đề xây dựng thương hiệu.

Thách thức về công nghệ và thương hiệu

Công nghệ chế biến cà phê hòa tan và cà phê đặc sản tại Việt Nam vẫn chưa phát triển đồng đều. Các doanh nghiệp lớn như Vinacafé, Trung Nguyên và Nestlé đã đầu tư đáng kể, nhưng số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ có đủ năng lực còn hạn chế. Các thương hiệu cà phê Việt Nam vẫn chưa có chỗ đứng vững chắc trên thị trường quốc tế. Mặc dù Việt Nam nổi tiếng về sản lượng, nhưng khi nhắc đến các thương hiệu toàn cầu, người tiêu dùng thường nghĩ đến Starbucks (Mỹ), Lavazza (Ý) hay Nestlé (Thụy Sĩ). Điều này khiến các sản phẩm cà phê chế biến từ Việt Nam khó cạnh tranh ở phân khúc cao cấp. Ông Đinh Văn Thành, chuyên gia kinh tế nông nghiệp, cho rằng nếu tiếp tục phụ thuộc vào xuất khẩu cà phê thô, Việt Nam sẽ chỉ là "nhà máy nguyên liệu" cho các tập đoàn lớn. Ông cho biết thêm, cần có chiến lược dài hạn về đầu tư chế biến sâu, cùng với nỗ lực nâng tầm thương hiệu cà phê quốc gia trên trường quốc tế.

Bất chấp những thách thức này, những tín hiệu tích cực đang xuất hiện từ các doanh nghiệp. Ví dụ như Trung Nguyên Legend đang mở rộng xuất khẩu cà phê hòa tan sang Trung Đông và Đông Âu. Vinacafé đang tập trung phát triển thị trường ASEAN, trong khi một số startup tại Lâm Đồng và Gia Lai đang mạnh dạn xây dựng thương hiệu cà phê đặc sản cho các thị trường như Nhật Bản và Hàn Quốc. Thay vì bán cà phê hạt thô, họ đang hợp tác với các công ty chế biến cà phê rang xay và bán trực tiếp cho thị trường Hàn Quốc, bà Thảo cho biết. Giá bán cao gấp đôi so với cà phê hạt thô, đồng thời người nông dân cũng thu được lợi nhuận tốt hơn.

Để tận dụng giá cà phê cao và mở rộng tiềm năng xuất khẩu, các chuyên gia khuyến nghị ba chiến lược then chốt cho ngành cà phê Việt Nam. Trước tiên, Việt Nam nên đầu tư vào công nghệ chế biến sâu. Chính phủ nên có chính sách tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp đầu tư vào dây chuyền sản xuất cà phê hòa tan và cà phê đặc sản, thay vì để họ tự xoay xở. Các chuyên gia cũng đề xuất Việt Nam nên tập trung xây dựng thương hiệu cà phê quốc gia, tương tự như gạo Jasmine của Thái Lan hay cà phê Arabica của Colombia. Một thương hiệu cà phê mạnh, được quốc tế công nhận là điều cần thiết cho Việt Nam. Cuối cùng, Việt Nam nên ưu tiên các thị trường mới nổi như Trung Đông, Nam Á và Đông Âu, nơi nhu cầu cà phê đang tăng nhanh chóng. Đây là cơ hội cho cà phê chế biến của Việt Nam mở rộng kênh phân phối.

Theo VNA