VASEP kêu gọi thay đổi khẩn cấp dự thảo nghị định, với lý do gánh nặng hành chính gia tăng và các yêu cầu không thực tế. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã lên tiếng bày tỏ quan ngại về dự thảo nghị định sửa đổi Nghị định số 15 về quản lý an toàn thực phẩm, với lý do có thể gây thiệt hại tài chính hơn 300 triệu USD mỗi năm do gánh nặng hành chính gia tăng. VASEP gần đây đã gửi phản hồi tới Phó Thủ tướng Lê Thành Long và bốn bộ liên quan, kêu gọi xem xét lại những thay đổi được đề xuất trong dự thảo để tránh gây phức tạp tốn kém cho doanh nghiệp.

Gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp

Kể từ khi ban hành cách đây 7 năm, Nghị định 15 được ca ngợi là một cải cách thành công trong quản lý an toàn thực phẩm, theo các nguyên tắc quản lý rủi ro toàn cầu. Nghị định này đã giúp các doanh nghiệp tiết kiệm hàng triệu ngày công và hàng tỷ đồng Việt Nam mỗi năm. Tuy nhiên, dự thảo nghị định mới đưa ra nhiều yêu cầu bổ sung, tạo ra những nút thắt mới và thách thức hành chính có thể cản trở hoạt động kinh doanh. Theo VASEP, những thay đổi được đề xuất thiếu các giải pháp hiệu quả hơn Nghị định 15 để đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng. Dự thảo nghị định tăng và bổ sung nhiều yêu cầu vào ba nhóm thủ tục hành chính liên quan đến tự khai báo, đăng ký khai báo và đăng ký lại. Nhiều quy định trong số này được coi là không hợp lý và không phù hợp với thông lệ quốc tế, có khả năng tạo ra những nút thắt mới khiến việc tuân thủ trở nên khó khăn hoặc thậm chí là không thể, đặc biệt là đối với các sản phẩm thủy sản.

Tăng chi phí và thách thức hành chính

Theo ước tính của VASEP, chỉ riêng quy trình tự khai báo, với thời gian xử lý và lập hồ sơ tăng lên, có thể làm chậm trễ hoạt động kinh doanh ít nhất ba tháng, gây ra thiệt hại tài chính hàng năm lên tới hàng tỷ đồng Việt Nam. 

Một khía cạnh có vấn đề là yêu cầu về Hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF), áp dụng các tiêu chuẩn được thiết kế cho dược phẩm và mỹ phẩm (cả hai đều có nguồn gốc từ hóa chất) và áp dụng chúng cho các sản phẩm thực phẩm (chủ yếu là tự nhiên). Điều này trái ngược với các hướng dẫn của Ủy ban Codex Alimentarius, ủng hộ việc sử dụng hệ thống HACCP (Phân tích mối nguy và Điểm kiểm soát tới hạn) mà không có PIF. PIF cũng yêu cầu kiểm tra mọi lô hàng theo tất cả các tiêu chí, điều này trái ngược với trọng tâm của HACCP là chỉ kiểm tra các chỉ số chính theo tần suất cụ thể. Các yêu cầu này có thể dẫn đến chi phí hàng năm bổ sung hơn 300 triệu USD cho các doanh nghiệp. Hơn nữa, quy trình đăng ký khai báo đòi hỏi phải tăng thêm hồ sơ, có khả năng khiến các doanh nghiệp phải trả hàng trăm tỷ đồng mỗi năm và làm tăng đáng kể nhu cầu về lao động. Ngành thủy sản đặc biệt lo ngại về những thay đổi này. VASEP khuyến nghị mạnh mẽ duy trì các yêu cầu tự khai báo hiện tại theo quy định tại Nghị định 15, đã được chứng minh là hiệu quả và thiết thực.

Quy định trong nước nghiêm ngặt cản trở việc tiếp cận thị trường

Một mối quan ngại lớn khác mà VASEP nêu ra là dự thảo nghị định tập trung hạn hẹp vào việc quản lý chặt chẽ thực phẩm chế biến đóng gói, trong khi bỏ qua các mặt hàng có nguy cơ cao như thức ăn đường phố, nông sản tươi sống và bếp ăn tập thể, vốn là nguồn chính gây ngộ độc thực phẩm. Ngoài ra, nhiều sản phẩm hải sản đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt tại thị trường EU và Hoa Kỳ vẫn gặp khó khăn khi vào siêu thị Việt Nam. Nguyên nhân là do hàm lượng kháng sinh và hóa chất tồn dư, mặc dù ở mức tối thiểu và có thể chấp nhận được tại thị trường nước ngoài, nhưng lại vượt quá ngưỡng trong nước.

Vấn đề bắt nguồn từ việc bãi bỏ Thông tư 28/2020, trước đây quy định về việc kiểm tra hóa chất và kháng sinh cấm trong các sản phẩm thủy sản. Kể từ khi thông tư này bị bãi bỏ vào tháng 2/2024, không có văn bản pháp lý nào được ban hành để lấp đầy khoảng trống pháp lý, làm phức tạp thêm việc phân phối thủy sản Việt Nam trong nước. Để giải quyết những khoảng trống pháp lý này và thúc đẩy chính sách “Người Việt Nam ưu tiên hàng Việt Nam”, VASEP kêu gọi chính phủ giao nhiệm vụ mới cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong dự thảo nghị định. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu thông và tiêu thụ thủy sản trên thị trường trong nước. VASEP cũng đề xuất chuyển từ phương pháp tiền kiểm sang hậu kiểm trên thị trường, phù hợp với các nguyên tắc quản lý rủi ro. Tất cả các thủ tục đăng ký và khai báo nên được thực hiện trực tuyến để hợp lý hóa quy trình và giảm thiểu các trở ngại không cần thiết.

Theo VNS