Ngành tôm Việt Nam vừa trải qua quý I thành công với những tín hiệu tích cực từ xuất khẩu, với nhiều công nghệ cao hơn trong hoạt động nuôi trồng và chế biến giúp nâng cao năng lực cạnh tranh. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu tôm 3 tháng đầu năm 2024 ước đạt hơn 620 triệu USD, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm ngoái. Tại hai thị trường xuất khẩu chính là Mỹ và Trung Quốc, tỷ trọng xuất khẩu tôm ghi nhận mức tăng trưởng lần lượt là 26% và 140%.

Bà Tạ Thị Kim Thu, chuyên gia thị trường tại Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết, nhu cầu nhập khẩu tôm tại các thị trường trọng điểm vẫn khá cao. “So với một số nguồn cung tôm chính cho thị trường Mỹ như Ấn Độ, Ecuador, Trung Quốc, Việt Nam được đánh giá là có triển vọng hơn, nhất là khi quan hệ ngoại giao giữa hai nước rất tốt”, bà Thu nói. VASEP hồi đầu năm dự đoán tiềm năng xuất khẩu tôm sang Mỹ sẽ bị ảnh hưởng sau khi Hiệp hội chế biến tôm Mỹ đề xuất áp thuế chống trợ cấp đối với tôm nhập khẩu và tăng cước vận tải đường biển. Tuy nhiên, kể từ khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đưa ra những tín hiệu lạc quan về bức tranh kinh tế chung, xu hướng tiêu dùng của người Mỹ đã nhanh chóng được cải thiện. Trong khi đó, Trung Quốc cũng đang tăng cường nhập khẩu tôm từ Việt Nam sau khi hạn chế nhập khẩu từ Ecuador do hàm lượng natri metabisulfite, chất bảo quản thường được sử dụng trong công nghiệp thực phẩm nhằm ngăn chặn quá trình oxy hóa cao hơn mức cho phép. VASEP cho biết thêm, nhu cầu nhập khẩu tôm từ thị trường Nhật Bản cũng dự kiến sẽ sớm phục hồi. “Tôm Việt Nam đang dẫn đầu thị phần tôm cao cấp tại Nhật Bản”, bà nói. “Người tiêu dùng Nhật Bản yêu cầu sản phẩm chất lượng cao, phù hợp với trình độ và năng lực chế biến của Việt Nam”.

Theo ông Trịnh Trung Phi, Phó tổng giám đốc kỹ thuật nuôi trồng thủy sản, Tổng công ty thủy sản Việt Úc, dù nằm trong top các nước dẫn đầu về xuất khẩu tôm nhưng ngành tôm Việt Nam đang gặp nhiều rào cản. “Giá thức ăn cho tôm ngày càng tăng kéo theo chi phí sản xuất tăng. Tôm chân trắng của Việt Nam có giá khoảng 4 USD/kg, trong khi con số này ở Ấn Độ chỉ là 3 USD và ở Ecuador là 2,5 USD. Thử thách tiếp theo đến từ việc chưa chủ động về chất lượng con giống. Hơn 80% nguồn tôm bố mẹ hiện nay phụ thuộc chủ yếu vào nguồn nhập khẩu và khai thác tự nhiên”, ông Phi nói.

Việt Úc hiện là doanh nghiệp dẫn đầu mảng tôm giống tại Việt Nam, chiếm hơn 30% thị phần. Đây cũng là doanh nghiệp đầu tiên và duy nhất hợp tác độc quyền với Viện CSIRO, cơ quan nghiên cứu khoa học và công nghiệp lớn nhất Australia, để phát triển chương trình di truyền và nhân giống tôm bố mẹ tại Việt Nam. Không chỉ dành nhiều nguồn lực đầu tư nghiên cứu con giống chất lượng, Việt Úc còn đầu tư mạnh vào công nghệ nuôi và chế biến tôm với 3 tổ hợp sản xuất, nuôi tôm thương phẩm công nghệ cao, tiến tới khép kín chuỗi giá trị. Trong 5 năm qua, công ty đã đầu tư hơn 62,5 triệu USD để phát triển nuôi tôm màng, thay đổi thành công quan điểm nuôi tôm bền vững không sử dụng kháng sinh và giảm tỷ lệ tôm bị chết trong quá trình nuôi từ 30% xuống 0%.

Tập đoàn Thủy sản Minh Phú đã nghiên cứu và nuôi tôm bằng công nghệ sinh học MPBiO để giảm giá thành sản phẩm mà vẫn đảm bảo chất lượng, Minh Phú hiện là doanh nghiệp xuất khẩu tôm lớn nhất Việt Nam với hơn 99% sản lượng tôm bán ra mỗi năm để xuất khẩu. Tập đoàn đặt mục tiêu tăng thị phần nội địa thêm 5-10% bằng việc đưa các dòng tôm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu Nhật Bản, Mỹ, Châu Âu, nuôi trong môi trường không kháng sinh, không hóa chất và phân phối tại Bách Hóa. Hệ thống Xanh nhằm cung cấp cho người tiêu dùng trong nước nguồn tôm chất lượng cao. Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta cho biết, khách hàng toàn cầu đánh giá tôm Việt Nam có chất lượng tuyệt vời nhưng giá có thể quá cao. “Đây là sự lặp lại con đường cạnh tranh trước đây của tôm Indonesia nhưng hiện nay, giá tôm Indonesia đã trở nên mềm hơn. Ngành tôm Việt Nam phải có giải pháp nâng cao trình độ chế biến, đa dạng hóa sản phẩm để thu hút người tiêu dùng và duy trì thị phần ở mức cao”, ông Lực nói.

Tôm Việt Nam đã được xuất khẩu tới khoảng 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Việt Nam cũng liên tục nằm trong top 3 nước xuất khẩu tôm nhiều nhất thế giới, với giá trị xuất khẩu chiếm 13-14% tổng giá trị xuất khẩu tôm toàn cầu. Theo VASEP, hàng năm ngành tôm đóng góp khoảng 40-45% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản.

Theo VNS