Sản lượng tôm nuôi toàn cầu trong nửa đầu năm 2023 đã bị ảnh hưởng do chi phí sản xuất tăng cao trong khi giá thị trường không bù đắp được chi phí, giá xuất xưởng và giá nhập khẩu giảm. Bất chấp xu hướng giá thấp, nhu cầu tôm tại các thị trường truyền thống phương Tây cũng như tại Nhật Bản và Australia không cải thiện dù nhu cầu tiêu dùng thực sự tăng cao.

Nguồn cung

Ở hầu hết các khu vực sản xuất tại châu Á, mùa nuôi tôm mới bắt đầu vào tháng 2 - tháng 3. Thu hoạch trong nửa đầu năm 2023 ở mức thấp đến trung bình ở các nước sản xuất. Sản lượng tôm thẻ chân trắng nuôi ở Ecuador vẫn ổn định trong nửa đầu năm 2023 trong khi mục tiêu là sản xuất 1,5 triệu tấn (+15%) trong cả năm 2023.

Thương mại quốc tế

Thương mại tôm trong nửa đầu năm 2023 có điểm nhấn là lượng nhập khẩu ở Trung Quốc cao kỷ lục, vượt mốc nửa triệu tấn, nhưng nhu cầu tiêu dùng và nhập khẩu ở các thị trường phía Tây là Bắc Mỹ và Châu Âu đều giảm. Nhập khẩu cũng giảm ở Nhật Bản và Úc. Các nước nuôi tôm cũng nhập khẩu tôm nguyên liệu để đảm bảo cung ứng tốt cho quá trình chế biến. Trong nửa đầu năm 2023, nhập khẩu tôm nguyên liệu đông lạnh ở Thái Lan tăng gấp đôi lên 15.000 tấn để bù đắp cho sản lượng tôm trong nước giảm. Ước tính nhập khẩu vào Việt Nam là gần 31.000 tấn trong giai đoạn này, chủ yếu nhập khẩu từ Ấn Độ.

Xuất khẩu

Trong giai đoạn quý 1/023, Ecuador, nhà cung cấp tôm hàng đầu trên thị trường quốc tế, đã xuất khẩu 295.518 tấn (+24%) tôm trị giá 1,617 tỷ USD. Tuy nhiên, mức tăng giá trị thấp hơn ở mức 5% do giá tôm trên toàn thế giới giảm. Trung Quốc là thị trường hàng đầu của Ecuador trong giai đoạn này với thị phần 64% trong tổng xuất khẩu so với 56% một năm trước. Tổng xuất khẩu từ Ấn Độ tăng trong quý đầu tiên của năm 2023 nhờ doanh số bán hàng sang Trung Quốc, Việt Nam và Nhật Bản tăng, trong khi xuất khẩu sang thị trường hàng đầu của Ấn Độ là Mỹ lại giảm.

Nhập khẩu

Nhìn chung, nền kinh tế toàn cầu đang suy yếu cùng với lạm phát trên toàn thế giới. Nhu cầu tiêu dùng tôm suy yếu, đặc biệt tại các thị trường phương Tây trong quý 1 năm 2023. Trong giai đoạn này, tổng nhập khẩu tại 5 thị trường hàng đầu (Mỹ, Trung Quốc, Liên minh châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc) thấp hơn 21% hơn so với cùng kỳ năm ngoái ở mức 675.000 tấn. Ở thị trường đơn lẻ, nhập khẩu chỉ tăng ở Trung Quốc trong cùng giai đoạn.

Dữ liệu sơ bộ trong nửa đầu năm 2023 cũng đưa Trung Quốc trở thành nước nhập khẩu tôm hàng đầu trên thị trường toàn cầu với lượng nhập khẩu tăng 46,5% so với cùng kỳ năm ngoái ở mức 538.430 tấn. Trong giai đoạn này, nhập khẩu vào Mỹ, Liên minh Châu Âu, Nhật Bản và nhiều thị trường truyền thống khác đã giảm xuống so với cùng kỳ năm ngoái.

Trung Quốc

Kể từ quý 1/2023, Trung Quốc vươn lên vị trí nước nhập khẩu hàng đầu trên thị trường tôm toàn cầu. Trong giai đoạn này, nhập khẩu cao hơn 33,5% đạt 254.230 tấn so với cùng kỳ năm 2022.

Ecuador là nước xuất khẩu tôm hàng đầu sang Trung Quốc với nguồn cung tăng 43% so với cùng kỳ trong giai đoạn này và chiếm 70% thị phần (179.015 tấn). Nhập khẩu tôm nguyên đầu phổ biến từ Ecuador tăng gấp 3 lần đạt 30.000 tấn.

Ấn Độ, nguồn cung cấp lớn thứ hai cho thị trường Trung Quốc, chiếm 10% thị phần nhập khẩu từ Trung Quốc, tiếp theo là Canada, Argentina và Thái Lan. Nhập khẩu từ Canada giảm 2,6% trong giai đoạn này nhưng tăng đáng kể từ Argentina (+205% lên 6.950 tấn). Nguồn cung tăng từ Thái Lan (+16,7% lên 5.470 tấn) và chủ yếu là tôm nguyên đầu. Nhập khẩu từ Saudi Arabia cũng tăng 231% lên 4.745 tấn.

Nhập khẩu mạnh tiếp tục ở Trung Quốc trong quý 2 năm 2023 khi nhập khẩu trong nửa năm vượt quá nửa triệu tấn (+46,5%; 538.430 tấn) với nguồn cung tăng từ Ecuador, Ấn Độ, Argentina, Canada, Thái Lan và Ả Rập Saudi. Tuy nhiên, nhập khẩu từ Việt Nam lại giảm 73%.

Mỹ

Tôm vẫn là loại hải sản được người Mỹ ưa chuộng nhất. Một nghiên cứu do Viện Thủy sản Quốc gia thực hiện với dữ liệu từ năm 2021 cho thấy mức tiêu thụ tôm bình quân đầu người tăng gần 1 pound so với năm trước ở mức 2,67 kg. Tuy nhiên, xu hướng nhập khẩu cho thấy tính đến tháng 3/2023, tổng kim ngạch nhập khẩu tôm vào thị trường này đã ghi nhận 11 tháng giảm liên tiếp. So với cùng kỳ năm 2022, nhập khẩu lũy kế trong quý 1 năm 2023 giảm 18,3% đạt 180.915 tấn, bao gồm 66.920 tấn tôm nguyên vỏ, 82.925 tấn tôm nguyên vỏ, 14.300 tấn tôm tẩm bột và 23.875 tấn tôm giá trị gia tăng/chế biến khác thuộc mã HS 1605. Nhập khẩu tôm giảm đối với tất cả các loại sản phẩm và từ mọi nguồn ngoại trừ Ecuador. Ấn Độ vẫn là nhà cung cấp hàng đầu nhưng xuất khẩu sang thị trường hàng đầu giảm 17,7%. Dữ liệu sơ bộ từ trong nửa đầu năm 2023 cho thấy nhập khẩu tôm vào Mỹ giảm 18% với nguồn cung từ tất cả các nguồn ở châu Á và châu Mỹ Latinh đều giảm.

Châu Âu

Bị ảnh hưởng bởi lạm phát cao, nhu cầu tiêu dùng tôm trên toàn châu Âu năm nay yếu ở lĩnh vực thương mại bán lẻ và nhà hàng so với năm ngoái. Nhập khẩu trong quý 1 và quý 2 thấp hơn tại thị trường rộng lớn thuộc Liên minh Châu Âu bất chấp xu hướng giá giảm trên thị trường quốc tế. Nhập khẩu tại Liên minh châu Âu giảm 11,65% xuống 179.330 tấn trong thời gian từ quý 1/2023 so với cùng kỳ năm 2022. Trong số 5 thị trường hàng đầu, nhập khẩu bất ổn ở Tây Ban Nha và Ý và giảm ở Pháp, Đan Mạch và Đức trong cùng kỳ so sánh. Nhập khẩu vào Hà Lan thấp hơn 28% do nhu cầu tại thị trường EU yếu hơn.

So với năm 2022, nhập khẩu tôm từ các nguồn ngoài EU vào Thị trường chung EU thấp hơn 2,4% ở mức 162.767 tấn. Trong số các nguồn cung cấp hàng đầu, nhập khẩu ổn định từ Ecuador và Argentina nhưng giảm từ Ấn Độ, Việt Nam và Bangladesh.

Các thị trường nhập khẩu khác

Tại Vương quốc Anh và Bắc Ireland, nhập khẩu tôm trong quý 1/2023 suy yếu so với năm trước (-14,7%; 16.565 tấn) với nguồn cung giảm từ Việt Nam, Ấn Độ và Ecuador nhưng nhập khẩu tăng từ Iceland và Bangladesh. 40% lượng nhập khẩu này là các sản phẩm tôm có giá trị gia tăng.

Tại Liên bang Nga, nhập khẩu tôm phục hồi nhẹ trong quý 1/2023 ở mức 16.000 tấn và tăng đáng kể vào tháng 6 ở mức 31.715 tấn (+180%) do nhu cầu tăng trong những tháng mùa hè.

Nhu cầu vẫn yếu ở thị trường Thụy Sĩ giá trị cao với lượng nhập khẩu giảm (- 13%; 1.935 tấn) trong quý đầu tiên của năm 2023.

Nhật Bản

Nhu cầu tiêu dùng tôm tại Nhật Bản vẫn gây thất vọng bất chấp việc mở cửa kinh doanh thương mại nhà hàng. Tổng nhập khẩu tôm trong quý 1/2023 đạt mức thấp nhất trong 5 năm ở mức 41.925 tấn với nhập khẩu tôm giá trị gia tăng giảm mạnh (-17%;12.645 tấn) so với cùng kỳ năm ngoái.

Các thị trường châu Á – Thái Bình Dương khác

Tại Châu Á Viễn Đông và Thái Bình Dương, nhập khẩu tôm tăng trong quý 1/2023 tại Đặc khu hành chính Hồng Kông tăng 6% đạt 10.600 tấn và 29% tại Malaysia (11.400 tấn) nhưng giảm tại Australia (-20% xuống 7.371 tấn) và Đài Loan (Trung Quốc) so với cùng kỳ năm 2022. Tại thị trường nội địa Đông Nam Á, nhu cầu tôm tươi vẫn ổn định ở mức giá ổn định trong suốt cả năm.

Giá

Giá tôm tham chiếu tại cổng trang trại của tôm chân trắng cỡ 60 con/kg vào tháng 6/2023 ở mức thấp kỷ lục ở mức 3,83 USD ở Việt Nam, 2,88 USD ở Ấn Độ, 3,62 USD ở Indonesia và 2,20 USD ở Ecuador. Trên thị trường quốc tế, giá tôm đông lạnh đã ngừng giảm từ giữa năm nhưng vẫn chưa tăng đủ để nông dân châu Á tăng sản lượng trong nửa cuối năm.

Tại Mỹ, giá bán buôn tôm đang ở mức “ổn định” và “yếu”. Mặc dù nhập khẩu tôm của Mỹ đã giảm trong vài tháng, nhưng có vẻ như vẫn còn tồn kho dư thừa cao từ một số nguồn nhập khẩu và một số kích cỡ. Ngoài ra, lãi suất đang tăng lên; Kho lạnh sẵn có có hạn, giá kho lạnh cao hơn. Niềm tin của người tiêu dùng trên thị trường thấp ảnh hưởng đến giá cả của các nguồn cung cấp. Đồng thời, không rõ giá có thể giảm thêm bao nhiêu trong bối cảnh một bộ phận người nuôi tôm quyết định tạm ngưng sản xuất.

Tại Argentina, giá tôm giảm 0,1 EUR/kg trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 8 đối với tất cả các cỡ trừ cỡ lớn, giá vẫn ổn định. Kết quả là tôm cỡ lớn (10-20 con/kg) được bán với giá cao hơn 0,8 EUR/kg so với cỡ tiếp theo (20-30 con/kg).

Triển vọng

Sản lượng tôm nuôi ở châu Á dự kiến sẽ chậm lại trong nửa cuối năm 2023 do nhu cầu từ các thị trường lớn ở phương Tây vẫn yếu và giá chào bán của người mua thấp hơn chi phí sản xuất của nông dân. Mặt khác, Ecuador, nước sản xuất và xuất khẩu tôm thẻ chân trắng hàng đầu, tiếp tục theo đuổi mục tiêu sản xuất 1,5 triệu tấn vào năm 2023. Xuất khẩu hàng tháng sang Trung Quốc, thị trường hàng đầu của nước này, tăng trong 7 tháng đầu năm 2023 mặc dù giá thấp hơn những năm trước.

Trong nửa đầu năm 2023, thương mại tôm quốc tế vẫn yếu ngay cả ở mức giá thấp so với năm 2022. Ngoại trừ Trung Quốc, nhập khẩu giảm ở hầu hết các thị trường ở Bắc Mỹ và châu Âu do ảnh hưởng của lạm phát và giảm thu nhập khả dụng đối với các mặt hàng thủy sản cao cấp như tôm. Nhu cầu tổng thể tại các thị trường này dự kiến sẽ ở mức thấp theo mùa sau khi kết thúc kỳ nghỉ hè vào tháng 8.

Tiêu thụ tôm dự kiến ​​sẽ tăng đáng kể trong lĩnh vực khách sạn, nhà hàng và dịch vụ ăn uống (HORECA) của Trung Quốc trong dịp lễ hội Trung thu và Tuần lễ Vàng từ ngày 29/9 đến ngày 8/10 năm 2023. Du lịch nội địa đã trở lại mức 2019 và thị trường vẫn duy trì quy mô lớn dự trữ tôm nhập khẩu để phục vụ cho giai đoạn nhu cầu cao này. Trong thời gian 7 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu tôm vào Trung Quốc là 632.550 tấn, cao hơn 46% so với năm trước.

Mỹ không còn là một trong những động lực chính trong thương mại tôm quốc tế trong khi một số nhà phân tích nhận thấy thời điểm khó khăn phía trước có thể ảnh hưởng đến thị trường tôm. Nếu nhu cầu giảm và xu hướng nhập khẩu mạnh tiếp tục, áp lực giảm giá bán buôn của Mỹ có thể được ghi nhận trong ngắn hạn. Với thị trường chứng khoán suy giảm, giá nhiên liệu tăng mạnh, lạm phát và chi phí hậu cần tiếp tục tăng, thị trường tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng vì tôm không phải là mặt hàng mua hàng ngày và phải dựa vào tăng thu nhập khả dụng.

Tỷ lệ lạm phát cao làm giảm nhu cầu đối với các loại hải sản phổ biến nhưng đắt tiền như tôm của người tiêu dùng châu Âu. Không giống như năm trước, nhu cầu mùa hè ở khu vực HORECA của thị trường Châu Âu suy yếu vào năm 2023.

Tại Nhật Bản, nhu cầu tiêu dùng trên thị trường khó có thể cải thiện trước giai đoạn tiêu thụ cao cuối năm vào cuối tháng 12/2023 tới đầu tháng 1/2024.

Theo FAO