Các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tìm kiếm các cơ hội để thúc đẩy xuất khẩu nông sản sang thị trường Anh kể từ khi Hiệp định Thương mại Tự do Anh – Việt Nam (UKVFTA) chính thức có hiệu lực từ đầu năm 2021, nhưng biến cơ hội thành lợi ích thực sự vững chắc là điều cần thiết hơn.

Lô nhãn đầu tiên của niên vụ 2021 từ tỉnh miền núi phía bắc Sơn La đã cập cảng Anh và EU, đặt nền tảng cho các lô hàng trái cây tươi tiếp theo thâm nhập vào các thị trường này từ tỉnh Sơn La. Trước đó, các doanh nghiệp trong nước đã xuất khẩu một số lô hàng gạo và cà phê sang Anh để tận dụng lợi thế Hiệp định Thương mại Tự do Anh – Việt Nam (UVFTA), chính thức có hiệu lực từ đầu năm 2021.

Cho tới nay, bất chấp mức thuế nhập khẩu chỉ còn 0% đối với trái cây và gạo thơm, xuất khẩu hai mặt hàng này sang thị trường Anh vẫn chỉ có giá trị nhỏ và chỉ tới được thị trường này với sự hỗ trợ từ các nhà nhập khẩu mới. Ví dụ. Tập đoàn Giống cây trồng Quốc gia Việt Nam (Vinaseed) đã vận chuyển 60 tấn gạo thơm sang thị trường Anh thông qua công ty tư nhân Lòng Dân, thuộc sở hữu của người Việt sinh sống tại Anh. Các nông sản Việt Nam chỉ có thể thâm nhập thành công vào thị trường Anh một khi những người sản xuất tại địa phương thực hành các tiêu chuẩn sản xuất tốt như GlobalGAP hay EuroGAP và áp dụng các hệ thống chứng nhận quản lý được công nhận toàn cầu như ISO hoặc SA. Trước UVFTA, Anh áp dụng mức thuế lên tới 17,4% đối với gạo thơm Việt Nam, sau đó đã được xóa bỏ từ đầu năm nay, giúp thúc đẩy khả năng cạnh tranh của gạo Việt trên thị trường này.

Theo Cục Xuất nhập khẩu thuộc Bộ Công thương, Việt Nam ghi nhận giá trị xuất khẩu 2,85 tỷ USD sang thị trường Anh trong nửa đầu năm 2021, tăng vọt gần 28% so với cùng kỳ năm 2020. Mức tăng trưởng này rất tích cực là nhờ tác động của UVFTA. Anh nhập khẩu hàng hóa với giá trị hàng năm lên tới hơn 700 tỷ USD, trong đó Việt Nam chiếm thị phần chưa đầy 1%. Nghĩa là dư địa tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này còn rất nhiều. Năm 2020, Anh nhập khẩu hơn 5,7 triệu tấn rau quả, trị giá xấp xỉ 9 tỷ USD. Giá trị xuất khẩu rau quả từ Việt Nam sang Anh chỉ đạt 11,6 triệu USD, chiếm 0,18% trong số này.

Đối với các sản phẩm gạo, năm 2020, Anh nhập khẩu khoảng 762.526 tấn gạo; trong đó gạo Việt Nam chỉ ở mức 3.396 tấn, trị giá gần 1,3 triệu USD; tức chỉ chiếm 0,45% tổng kim ngạch nhập khẩu gạo của Anh. Nông sản hàng hóa xuất khẩu mạnh nhất từ Việt Nam sang Anh là hạt điều. Theo số liệu từ văn phòng thương mại Việt Nam tại Anh, năm 2020, Anh nhập khẩu 23.000 tấn hạt điều, với hơn 16.000 tấn hạt điều đến từ Việt Nam, chiếm thị phần 71%. Xuất khẩu hạt tiêu cũng là nông sản chiếm ưu thế khi xuất khẩu sang Anh. Năm 2020, xuất khẩu hạt tiêu Việt Nam sang Anh đạt 5.621 tấn, trị giá 48 triệu USD trong tổng lượng nhập khẩu hạt tiêu của Anh ở mức 14.000 tấn, trị giá 121 triệu USD.

Theo ông Nguyễn Cảnh Cường, tham tán thương mại tại Đại sứ quán Việt Nam ở Anh, nông sản Việt Nam đang dần giành vị thế trên thị trường Anh, với cà phê, hạt điều và cà phê đang bán tốt tại các siêu thị lớn, trong khi gạo và trái cây (nhãn, vải và thanh long) chủ yếu bán trong các siêu thị mini. Ông Cường nhấn mạnh rằng nông sản Việt Nam có lợi thế trên thị trường Anh so với các hàng hóa từ các nước khác chưa ký FTAs với Anh. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam chỉ có thể tận dụng được các lợi thế cạnh tranh này nếu họ có thể đạt các tiêu chuẩn chất lượng mà Anh đề ra và đáp ứng đúng khẩu vị khách hàng.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng Anh là thị trường lớn và UVFTA đã chính thức có hiệu lực, các doanh nghiệp Việt Nam cần hành động nhanh hơn để tận dụng thỏa thuận này do Anh cũng đang tích cực theo đuổi các FTA với các đối tác thương mại lớn khác. Nước này cũng tham Thỏa thuận Hợp tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) trong tương lai không xa. Do đó, cạnh tranh sẽ tăng ngay, ngay cả khi các nhà sản xuất Việt Nam đang triển khai để đạt các yêu cầu chất lượng khắt khe nhất như GlobalGAP hay EuroGAP và áp dụng các hệ thống quản lý được công nhận toàn cầu như ISO hay SA. Ngoài ra, các doanh nghiệp phải đảm bảo ổn định cả về số lượng và chất lượng để phát triển các mối quan hệ bền vững với các đối tác tại Anh, đồng thời có chiến lược tiếp cận thị trường phù hợp.

Theo VNS