Cải thiện chất lượng sản phẩm và thúc đẩy xuất khẩu qua kênh chính ngạch được xem là giải pháp ổn định cho phát triển xuất khẩu rau quả khi Trung Quốc sẽ áp dụng các yêu cầu nghiêm ngặt hơn lên nhập khẩu trái cây trong tương lai.  Rau quả là một trong những sản phẩm xuất khẩu chủ lực với tăng trưởng cao liên tục trong những năm gần đây. Bất chấp hàng loạt khó khăn, giá trị xuất khẩu rau quả đặt mục tiêu đạt 4,2 tỷ USD trong năm 2019. Chỉ riêng trong tháng 7/2019, giá trị xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt 244,3 triệu USD, đưa tổng giá trị xuất khẩu rau quả lên 2,3 tỷ USD, tăng 0,13% so với cùng kỳ năm 2018.

Hiện các sản phẩm rau quả Việt Nam đã có sự hiện diện mạnh mẽ tại gần 55 nước, một số thị trường chính có tăng trưởng mạnh, bao gồm Trung quốc, Nhật Bản, Mỹ, Nga, Đài Loan, Hàn Quốc, Hà Lan, Singapore và Thái Lan.

Xuất khẩu rau quả vẫn còn nhiều dư địa cho tăng trưởng

Theo thống kê do Tổng cục Thống kê công bố, Trung Quốc vẫn là thị trường tiêu dùng lớn nhất cho xuất khẩu rau quả Việt Nam trong nửa đầu năm 2019, chiếm 71,5% thị phần và giá trị xuất khẩu đạt 1,46 tỷ USD, giảm nhẹ 1% so với cùng kỳ năm 2018.

EU là thị trường xuất khẩu rau quả lớn thứ 2 của Việt Nam, chiếm 3,6%, tăng mạnh 33,9% trong cùng kỳ so sánh, theo sau là thị trường ASEAN với giá trị xuất khẩu 70,16 triệu USD, giảm 12,2% trong cùng kỳ so sánh. Xuất khẩu rau quả sang thị trường Mỹ trong nửa đầu năm 2019 đạt 70,15 triệu USD, tăng 13,3% và sang Hàn Quốc đạt 65,14 triệu USD, tăng 12,2% so với cùng kỳ năm 2018.

Trong giai đoạn trên, xuất khẩu rau quả sang các thị trường quốc tế tăng doanh thu so với cùng kỳ năm 2018, chủ yếu sang các thị trường như Indonesia (+339%), Ý (+208%), Lào (+161,8%) và Hong Kong (+133,3%).

Theo các nhà kinh tế, EU là thị trường tiềm năng cho xuất khẩu rau quả Việt Nam nhưng yêu cầu hàng loạt chứng nhận để gia nhập thị trường đòi hỏi cao này. Trong khi mỗi một thị trường thành viên EU đòi hỏi các chứng nhận khác nhau, tất cả các thị trường đều đòi hỏi các chứng chỉ an toàn thực phẩm.

Cục Xuất nhập khẩu thuộc Bộ Công thương cho biết sản lượng rau trung bình hàng năm của Việt Nam đạt 14,6 triệu tấn, trong khi sản lượng trái cây đạt 7 triệu tấn hàng năm. Tốc độ tăng trưởng trung bình của ngành rau quả trong giai đoạn 2011 – 2018 đạt 32,2%, trong khi xuất khẩu rau quả năm 2018 tăng 8,8% lên 3,8 tỷ USD.

Để khai thác toàn diện tiềm năng của mỗi thị trường, Bộ Công thương đang hợp tác với Bộ NNPTNT tích cực đàm phán để giúp các sản phẩm như nhãn, chôm chôm và vải rộng đường tiến vào các thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản, New Zealand, Brazil và Argentina; vú sữa vào thị trường Mỹ; bưởi và na vào thị trường Trung Quốc.

Trung Quốc thắt chặt các yêu cầu xuất khẩu qua kênh chính ngạch

Hiện Trung Quốc vẫn là thị trường tiêu dùng lớn nhất cho xuất khẩu rau quả Việt Nam. Tuy nhiên, thị trường lớn này đang chuẩn bị áp dụng các yêu cầu nghiêm ngặt hơn về nhập khẩu trái cây trong tương lai gần, theo Cục BVTV cho hay. Việt Nam hiện xuất khẩu 9 loại trái cây tươi sang Trung Quốc, bao gồm thanh long, dưa hấu, nhãn, vải, chuối, xoài, mít, chôm chôm và măng cụt.

Ngày 26/4, Việt Nam và Trung Quốc đã ký một nghị định thư nhằm thúc đẩy xuất khẩu mãng cầu và các sản phẩm sữa từ Việt Nam sang Trung Quốc. Tháng 5/2018, Trung Quốc cho biết đang dần thắt chặt kiểm soát nguồn trái cây Việt Nam thông qua cả kênh chính ngạch và tiêu ngạch.

Theo đó, để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, Trung Quốc yêu cầu các loại trái cây bản địa phải có mã xác định cho biết vùng trồng và cơ sở đóng gói. Đây là hai yêu cầu đối với nhập khẩu trái cây chính ngạch. Với 9 loại trái cây tươi hiện đang xuất khẩu sang Trung Quốc qua kênh chính ngạch, Việt Nam có 1.300 mã định danh vùng trồng và hơn 1.435 mã định danh cơ sở đóng gói. Theo các quy định hiện tại, Trung Quốc chấp nhận các mã cho các vùng trồng và cơ sở đóng gói do Việt Nam cấp phép, đồng thời không thanh tra quy trình các mã này được cấp.

Trong tương lai, Trung Quốc sẽ áp dụng các yêu cầu nghiêm ngặt hơn và các tiêu chuẩn đi kèm với các điều kiện cụ thể và các đợt thanh tra. Nếu phía Việt Nam không tuân thủ được các tiêu chuẩn này, Trung Quốc sẽ không chấp nhận toàn bộ các chứng nhận và mã do Việt Nam cấp. Cục BVTV gần đây đã cảnh báo tất cả các tỉnh và cơ sở đóng gói phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn do Trung Quốc đặt ra.