Giá cá rô phi cổng trại tại Trung Quốc tăng lên mức cao nhất trong vòng 3 năm do Mỹ mạnh tay đặt hàng trước khi chính sách áp thuế 25% có hiệu lực. “Giá cá rô phi tăng nhanh”, theo Landy Chow, giám đốc điều hành Siam Canadian Trung Quốc, một công ty con của Siam Canadian trụ sở tại Thái Lan, chuyên phân phối thủy sản đông lạnh cho biết. “Những người mua tại Mỹ đang thúc giục việc giao hàng của tất cả các đơn hàng còn chưa hoàn tất trước thời điểm 20/11 để đảm bảo rằng họ có thể thông quan hàng hóa trước ngày 1/1/2019 nhằm tránh mức thuế nhập khẩu 25%. Một số nhà máy đang tăng cường sản xuất để đáp ứng các đơn hàng từ Mỹ”, ông Chow cho biết thêm. “nghĩa là họ cần thu mua thêm nhiều nguyên liệu thô. Kết quả là giá cá rô phi nguyên liệu tăng nhanh”.

Nhận thấy rủi ro chính sách áp thuế 25% của chính phủ Trump sẽ có hiệu lực từ 1/1/2019, các nhà nhập khẩu Mỹ đang cố gắng thu mua càng nhiều càng tốt trước thời hạn này. Diễn biến này bắt đầu từ mùa hè năm 2018; vào tháng 6 và 7, những người mua Mỹ đã đặt những lô hàng lớn sau khi chính phủ của ông Trump áp thuế lần đầu từ 10 – 25% đối với hàng hóa Trung Quốc – bao gồm thủy sản, cũng như vào đầu tháng 9 vừa qua.

Theo cơ sở dữ liệu giá của Undercurrent News, giá cá rô phi cổng trại trung bình tháng 9 tăng lên 9,2 NDT/kg, tương đương 1,33 USD/kg, cho cá rô phi cỡ 0,5 – 0,8kg tại tỉnh Quảng Đông. Trong tháng 10, giá cá rô phi nguyên liệu tăng lên mức trung bình 9,45 NDT/kg, cao nhất trong vòng 3 năm. Tại Hải Nam, giá cá rô phi nguyên liệu dao động từ 9 – 9,2 NDT/kg cho cá cỡ 0,5 – 0,8 kg. Theo nguồn tin này, giá cá rô phi dao động phần lớn thời gian trong khoảng 8,2 – 8,6 NDT/kg trong năm nay. “Giá cá rô phi nguyên liệu đang ở mức cao nhất”.

Fisheries Advance, một ấn phẩm ngành thủy sản Trung Quốc, cho biết giá cá rô phi cổng trại ở Hải Nam dao động từ 6,4 – 9 NDT/kg tùy cỡ. Tại Maoming, thuộc Quảng Đông, giá cá rô phi cổng trại dao động từ 7,2 – 9,2 NDT/kg tùy cỡ. “Tại miền tây Quảng Đông và Hải Nam, thị trường cá rô phi đang đối mặt với tình trạng nguồn cung giảm. Giá tăng không ngừng nhưng với ít dư địa tăng hơn trước”, theo báo cáo công bố ngày 20/10. Giá cá rô phi nguyên liệu “sẽ giảm dần” xuống mức thấp từ nay đến đầu tháng 12 do Mỹ sẽ dần giảm mua trong thời gian tới.

Quan điểm từ phía Mỹ

Don Kelley, phó chủ tịch công ty nhập khẩu thủy sản Western Edge, đồng ý rằng giá cá rô phi nguyên liệu tăng do hoạt động mua mạnh từ Mỹ. Thuế chồng thuế đang “khiến người mua Mỹ ráo riết đặt hàng trươc thời điểm 1/1”, ông cho biết. “Các nhà máy rất khó xoay xở trong thời gian ngắn”. Tình hình này khiến giá tăng mạnh do tất cả đều đang muốn đảm bảo nguồn cung.

Nick Ovchinnikov, CEO của nhà giao dịch thủy sản Lotus Seafood, xác nhận: “Các nhà máy Trung Quốc đang cực kỳ bận rộn vận chuyển hàng. Họ đang có những đơn hàng cực lớn so với cùng kỳ năm ngoái”. Ông cho biết các nhà chế biến cá rô phi Trung Quốc cũng đang tăng bán cho Mỹ Latin do giá cá tra Việt Nam đang ở mức cao. “Chúng tôi nhận thấy những nhà đóng gói lớn từng không quan tâm vào việc làm sản phẩm có mức độ mạ băng cao, thậm chí cố gắng tránh nhưng giờ thì tình hình rất linh động bởi họ muốn có các thị trường thay thế, như Mexico, Colombia, Chile – những thị trường có nhu cầu với sản phẩm cá phile vừa túi tiền.

Đánh giá triển vọng cá rô phi Trung Quốc theo cơ chế thuế mới của Mỹ, ông Kelly cho rằng người tiêu dùng của khu vực dịch vụ ăn uống phần lớn sẽ điều chỉnh hành vi theo các mức thuế 10% và 25%. Nhiều loại cá thịt trắng có mức giá cao hơn nhiều và duy trì ở mức cao trong phần lớn năm 2018. “Ngành thủy sản đang nỗ lực thay thế bằng các lựa chọn khác rẻ hơn nhưng giá cá pollock thực sự cao trong năm nay. Các chính sách thuế sẽ tác động lên thị trường cá rô phi nhưng thị trường cũng chẳng có nhiều lựa chọn khác”. Giá cá rô phi hiện đang dao động trong khoảng 1,6 – 1,7 USD/pound, 100% trọng lượng thuần, CFR, chưa bao gồm mức thuế 10%. Trong khi đó, giá cá tra phile đang dao động trong khoảng 2,9 – 3,2 USD/lb sau thuế.

Tháng 8 vừa qua, Mỹ nhập khẩu 13.888 tấn cá rô phi Trung Quốc, bao gồm cá rô phi nguyên con đông lạnh và phile cá rô phi đông lạnh, theo dữ liệu từ Cơ quan Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA), tăng 21% về lượng so với cùng kỳ năm 2017 và t22% so với tháng 7.

Trong 8 tháng đầu năm 2018, Mỹ nhập khẩu 83.133 tấn cá rô phi, trị giá 261,9 triệu USD, giảm 1,8% về lượng và 4,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017, theo dữ liệu NOAA. Tuy nhiên, nhập khẩu cá tra Việt Nam, đối thủ cạnh tranh chính của cá rô phi Trung Quốc trên thị trường cá thịt trắng Mỹ, trong tháng 8 giảm tới 8,5% so với cùng kỳ năm 2017. Trong 8 tháng đầu năm 2018, nhập khẩu cá tra của Mỹ giảm mạnh 19% về lượng xuống còn 66.286 tấn, theo dữ liệu NOAA.

Giá nhập khẩu trung bình cá rô phi Trung Quốc trong tháng 8 là 3,48 USD/kg, giảm từ 3,58 USD/kg trong tháng 7 nhưng tăng nhẹ so với mức 3,45 USD/kg trong cùng kỳ năm 2017. Giá nhập khẩu cá tra phile Việt Nam tháng 8/2018 là 4,59 USD/kg, theo dữ liệu NOAA, tăng mạnh so với mức 3,52 USD/kg trong cùng kỳ năm ngoái.

Gần đây, Undercurrent News đưa tin giá cá tra giảm nhẹ nhưng vẫn ở mức cao kỷ lục. “Ngay cả sau khi tính thêm mức thuế 25%, giá cá rô phi vẫn thấp dưới 2 USD/pound, 100% trọng lượng thuần nên hoạt động kinh doanh này sẽ không gặp nhiều khó khăn trong bối cảnh hiện tại”, ông Ovchinnikov nhận định. Ông Kelly cho rằng người tiêu dùng cuối cùng có thể chuyển sang các nguồn protein khác. Năm 2017, nhập khẩu cả cá rô phi Trung Quốc lẫn cá tra Việt Nam đều giảm.