Công ty phân tích thị trường có trụ sở tại Hà Lan Rabobank nhấn mạnh thực trạng sản xuất tôm trên thế giới, bao gồm các hàm ý từ vấn đề giá tôm giảm tới các nhà sản xuất thức ăn cho tôm trong báo cáo công bố giữa tháng 8 vừa qua.

Nhìn chung, giá tôm giảm mạnh đã được dự báo từ trước; tuy nhiên, thị trường tôm vẫn cho thấy một viễn cảnh tăng trưởng dài hạn đáng hy vọng, theo nhận định của ông Gorjan Nikolik, giám đốc hợp tác mảng protein động vật và thủy sản tại Rabobank. “Tăng trưởng mạnh diễn ra trong 2 – 3 năm. Tôm vẫn là mặt hàng có nhiều triển vọng trên thị trường thế giới và có cơ hội lớn để thúc đẩy nhu cầu khi vẫn đang trong trạng thái mở rộng trên thị trường toàn cầu”. Nhìn về tương lai, mặc dù tăng trưởng chậm hơn vài năm qua nhưng vẫn có nhiều cơ hội để nhu cầu tôm thế giới tiếp tục tăng trưởng, ông Nikolik cho biết thêm.

Mặc dù tăng trưởng thị trường tôm được dự báo chậm lại, nhưng báo cáo cho rằng thị trường này sẽ tiếp tục tăng trưởng. Tuy nhiên, thách thức ngày càng tăng trong thu hút đầu tư, vốn rất cần để giải quyết vấn đề an toàn sinh học và cơ giới hóa. Các thách thức dịch bệnh như dịch tôm chết sớm (EMS) đã được dự báo từ trước, cuối cùng lại gây nên tình trạng dư cung trong sản xuất tôm. Trong khi một số nước như Thái Lan và Trung Quốc đang chật vật giải quyết vấn đề giảm sản xuất tôm do dịch bệnh, các nước khác như Ấn Độ và Ecuador đã tăng sản lượng tôm lần lượt thêm 400.000 tấn và 200.000 tấn. Ấn Độ và một số nước khác tại châu Á đã đồng loạt chuyển dịch từ nuôi tôm sú sang nuôi tôm thẻ chân trắng.

Những biến động trong giá tôm và tốc độ tăng trưởng thị trường cũng có thể mang đến những thay đổi cho các nhà sản xuất thức ăn cho tôm, ông Nikolik cho hay. “Luôn luôn có mối liên kết giữa nguồn cung tôm và nhu cầu thức ăn cho tôm mặc dù có độ trễ về thời gian. Ngành sản xuát thức ăn chăn nuôi đang nỗ lực dự báo những gì sắp diễn ra, nhưng việc xây dựng cơ sở hạ tầng sản xuất thì luôn đòi hỏi thời gian dài. Do đó thông thường, khi một xu hướng thay đổi xuất hiện thì đều tạo ra tình trạng dư cung tạm thời”.

Sự chuyển dịch đáng chú ý nhất sẽ diễn ra tại Ấn Độ. Mở rộng sản xuất tôm trên thị trường này sẽ thúc đẩy các nhà sản xuất thức ăn cho tôm xây dựng các nhà máy sản xuất mới. “Ấn Độ có một mục tiêu sản xuất rõ ràng cho năm 2018 và 2019”, ông Nikolik cho hay. “Nhưng sau những tháng đầu năm 2018, rất nhiều kế hoạch như vậy đã thay đổi”. Các công ty hợp tác với hoặc sản xuất thức ăn cho tôm đối mặt với tình trạng giá cổ phiếu giảm, theo các tác giả báo cáo cho biết. Vốn hóa thị trường bị mất hơn 60% chỉ trong nửa đầu năm 2018.

Tuy nhiên, tình trạng dư cung thức ăn cho tôm được cho chỉ là tình trạng nhất thời, ông Nikolik phát biểu. Về dài hạn, ngành sản xuất tôm Ấn Độ được dự báo tiếp tục tăng trưởng và nguồn cung thức ăn cho tôm hiện thời sẽ được sử dụng. “Tôi không biết liệu trong năm 2018, sản xuất tôm Ấn Độ sẽ giảm nhẹ hay tăng nhẹ - vẫn còn quá sớm để đưa ra nhận định về vấn đề này. Nhưng rõ ràng sản lượng tôm Ấn Độ sẽ không tăng mạnh như chúng ta từng dự báo, nhưng chắc chắn sản xuất tôm Ấn Độ sẽ tăng trưởng tốt trở lại”.

Ông Nikolik cũng dự báo giá tôm giảm sẽ kích hoạt hoạt động sát nhập giữa các tác nhân ngành tôm của nhiều nước, như Ấn Độ. Tuy nhiên, các nhà sản xuất tại một số nơi như Nam Mỹ vốn đã có tính tập trung hóa cao. Tại Ấn Độ, một số công ty trong ngành tôm có kế hoạch chào bán cổ phiếu lần đầu (IPO), dựa trên giá trị của các công ty cùng ngành đã niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán. “Hiện nay, rõ ràng triển vọng IPO không còn khả thi hoặc giá cổ phần sẽ không còn như trước, vậy các công ty sẽ làm gì? Liệu họ có đợi cho tới cơ hội tiếp theo, trong 5 – 6 năm nữa, hay tìm một cách khác?” Kết quả của một trong số những quyết định này có thể dẫn đến các vụ hợp nhất trong ngành, hoặc mở ra cơ hội cho đầu tư nước ngoài. “IPO thành công sẽ gây ra nhiều khó khăn hơn cho các tác nhân quốc tế hoặc cho quá trình hợp nhất bởi giá cổ phiếu ở mức đủ tốt để các công ty tìm kiếm các lựa chọn khác”.

Do giá tôm giảm, một số nhà sản xuất kém hiệu quả hơn sẽ rời ngành, ông Nikolik nhận định. Các nhà sản xuất quy mô trung bình và lớn sẽ có khả năng ngày càng trở nên chuyên nghiệp và mở rộng hoạt động kinh doanh, nhưng không phải tất cả đều có khả năng thích ứng.

Do sản xuất tôm đang ngày càng thâm canh hơn, các hệ thống sản xuất và công nghệ sử dụng bắt đầu thay đổi, ông Nikolik cho hay. Các nhà sản xuất bắt đầu sử dụng các hệ thống như đường và mái che để bảo vệ sản xuất khỏi các tác động môi trường. Phát triển công nghệ là một hệ quả của giai đoạn giá tôm cao. Khi các nhà sản xuất tìm cách giải quyết các thách thức dịch bệnh, ngành tôm sẽ nhận được các khoản đầu tư cho an ninh sinh học và phát triển các cách nuôi mới.

Họ đã xây dựng các khu vực có mái che dành cho giai đoạn nuoi tôm nhỏ để cải thiện sinh trưởng của tôm trước khi chuyển tôm sang bể tôm thương phẩm. Các nỗ lực cải thiện nguồn nước cũng là một phần của quá trình này. Một thay đổi khác sắp tới trong ngành tôm là sử dụng dinh dưỡng có mục tiêu cụ thể và các nỗ lực để cải thiện nguồn gene.

Thức ăn cần thích ứng để đáp ứng các nhu cầu của tôm ở các giai đoạn sinh trưởng hoặc đối với các dòng genen khác nhau. Các công cụ dữ liệu và chuẩn đoán sẽ ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn để thâm canh hóa sản xuất tôm. “Ví dụ, bạn có một công cụ chuẩn đoán trong nước cho biết rủi ro tăng đối với bệnh EMS. Thế thì bạn sẽ phải điều chỉnh thức ăn và đưa thức ăn chất lượng cao vào để cố gắng ngăn chặn dịch bệnh hoặc thậm chí đưa vào nước một số loại thuốc – tất cả những điều này đều đang diễn ra và đang kết nối với nhau; và thức ăn là một phần không thể thiếu của bức tranh này”.