Chỉ còn 90 ngày để xuất khẩu tự do, các công ty Việt Nam phải vật lộn để hoàn thành đơn hàng. Chỉ một ngày sau khi khách hàng Mỹ tuyên bố hoạt động kinh doanh bị đình trệ, họ đã tới tấp gửi đơn đặt hàng hạt tiêu đen cho các nhà cung cấp Việt Nam - "vàng đen" quý giá của đất nước. Sự đổ xô đột ngột này diễn ra sau thông báo của Tổng thống Donald Trump về việc hoãn thuế quan cao đối với hàng nhập khẩu từ 75 quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, trong 90 ngày.

Ông Phan Minh Thông, Chủ tịch Tập đoàn Phúc Sinh, công ty xuất khẩu hạt tiêu lớn nhất của Việt Nam sang Hoa Kỳ, chia sẻ rằng vào ngày 9/4, nhiều khách hàng Hoa Kỳ đã bày tỏ sự nghi ngờ về khả năng tiếp tục kinh doanh. Tuy nhiên, đến sáng ngày 10/4, họ đã khẩn trương đặt hàng số lượng lớn. "Họ liên tục gửi tin nhắn. Khối lượng lớn đến mức chúng tôi phải chuyển sang ba ca để theo kịp", ông cho biết. Việt Nam là cường quốc xuất khẩu hạt tiêu toàn cầu, chiếm 40% sản lượng toàn cầu và 60% thị phần. Năm 2024, cả nước đã xuất khẩu khoảng 230.000 tấn hạt tiêu, trị giá 1,31 tỷ USD.

Mỹ vẫn là thị trường hàng đầu của Việt Nam. Chỉ tính riêng năm ngoái, Mỹ đã nhập khẩu 72.300 tấn hạt tiêu Việt Nam, trị giá khoảng 409 triệu USD - chiếm 31% tổng kim ngạch xuất khẩu hạt tiêu của Việt Nam. Trong quý đầu tiên của năm 2025, gần 47.300 tấn đã được xuất khẩu, thu về 324,6 triệu đô la. Mặc dù khối lượng giảm 16,7% so với cùng kỳ năm trước, nhưng giá trị xuất khẩu tăng 37,8% nhờ giá cao. Riêng trong quý 1, Mỹ đã nhập khẩu 11.019 tấn hạt tiêu Việt Nam, trị giá 83,4 triệu USD, chiếm 25,7% tổng kim ngạch xuất khẩu hạt tiêu. Hiệp hội Hồ tiêu và Gia vị Việt Nam tiết lộ rằng thông báo trước đó của Trump về khả năng áp thuế nhập khẩu 46% đã gây sốc cho các nhà xuất khẩu. Vào ngày 7/4, nhiều thỏa thuận đã có từ trước đã bị hủy bỏ do lo ngại về chi phí tăng. Nhưng mọi thứ đã thay đổi chỉ sau một đêm khi thuế quan được tạm hoãn thi hành.

Giá hạt tiêu Việt Nam đã phản ứng nhanh chóng. Ngày 11/4, giá trong nước tăng 4.000-5.000 đồng/kg, đạt 153.000-155.000 đồng (6,60-6,80 USD/kg) đối với hạt tiêu đen và 9,60 USD/kg đối với hạt tiêu trắng trên thị trường xuất khẩu. Mỹ, quốc gia không trồng hạt tiêu, phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu - đặc biệt là từ Việt Nam. "Bây giờ tất cả những gì chúng tôi làm là tập trung vào việc bán", ông Thông cho biết. Với thời hạn 90 ngày trước khi các mức thuế tiềm năng có hiệu lực, các chuyên gia đang kêu gọi các doanh nghiệp Việt Nam vừa đẩy nhanh các đơn đặt hàng hiện tại vừa chuẩn bị cho những bất ổn dài hạn.

Tiến sĩ Nguyễn Thượng Lang, giảng viên cao cấp tại Đại học Kinh tế và Kinh doanh (NEU), nhấn mạnh nhu cầu về các chiến lược giảm thiểu rủi ro mạnh mẽ. Ông khuyến nghị các doanh nghiệp đầu tư vào việc củng cố chuỗi cung ứng trong nước và khai thác thị trường trong nước với 100 triệu dân. Ông Thông cũng ủng hộ các chính sách hỗ trợ tài chính công bằng hơn. Ông cho biết: “Các nhà xuất khẩu có thể tiếp cận các khoản vay bằng USD với lãi suất chỉ hơn 1%, trong khi các nhà sản xuất trong nước phải trả 9-10% cho các khoản vay bằng VND. Đó không phải là một sân chơi bình đẳng”. Với các chương trình cho vay thuận lợi hơn, ông tin rằng các nhà sản xuất trong nước có thể mở rộng và làm giàu cho thị trường trong nước. Ông cũng gợi ý rằng một sàn giao dịch hàng hóa quốc gia có thể là một bước ngoặt. Sàn sẽ cho phép các công ty Việt Nam quản lý xuất khẩu tốt hơn, giảm sự phụ thuộc vào bất kỳ thị trường đơn lẻ nào và tham gia vào dòng chảy hàng hóa toàn cầu một cách chủ động hơn. “Không có chính sách kỳ diệu nào có hiệu quả ngay lập tức, nhưng một sàn giao dịch hàng hóa có thể là một ‘chiếc túi kỳ diệu’ giúp các doanh nghiệp giảm tác động của thuế quan Mỹ”, ông Thông nhấn mạnh. “Khi bạn giao dịch trên một sàn giao dịch, hàng hóa sẽ lưu thông trên toàn cầu, không chỉ đến một thị trường lớn”.

Theo VNS