Sầu riêng là loại trái cây xuất khẩu thành công nhất của Việt Nam năm 2024, đóng góp gần 3,2 tỷ USD doanh thu. Tuy nhiên, một loạt các rào cản về quy định ở Trung Quốc và EU đang gây áp lực lên cả người nông dân và nhà xuất khẩu.

Theo Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đạt 3,21 tỷ USD năm 2024, tăng 43,2% so với năm 2023 và lập kỷ lục lịch sử. Sầu riêng chiếm tới 44,94% tổng giá trị xuất khẩu rau quả, thúc đẩy đáng kể sự tăng trưởng chung của toàn ngành. Điều này đã đẩy tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả lên 7,15 tỷ USD vào năm 2024. Tuy nhiên, tính đến ngày 15/2, xuất khẩu rau quả của Việt Nam chỉ đạt 525 triệu USD, giảm 17,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Đáng chú ý nhất, xuất khẩu sầu riêng tính đến giữa tháng 2 chỉ đạt 3.500 tấn - giảm mạnh 80% so với cùng kỳ năm 2024, theo số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), được Tiền Phong đưa tin.

Trung Quốc thắt chặt kiểm tra, gây ra sự thụt lùi lớn về xuất khẩu

Việc xuất khẩu giảm mạnh chủ yếu là do Trung Quốc thắt chặt kiểm tra chất cấm Auramine O trong sầu riêng. Trao đổi với VietNamNet ngày 20/2, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, thừa nhận xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc năm nay gặp “rắc rối”. Hiện cơ quan hải quan nước này đang kiểm tra 100% lô hàng sầu riêng nhập khẩu vào thị trường. Thêm vào đó, kỳ nghỉ Tết Nguyên đán kéo dài vào cuối tháng 1, đầu tháng 2, kéo dài 9 ngày, cũng góp phần khiến sầu riêng và các mặt hàng nông sản xuất khẩu khác tạm thời chững lại. Về Auramine O, ông Nguyên giải thích, vấn đề này ban đầu xuất phát từ sầu riêng Thái Lan. Một số lô hàng từ Thái Lan bị phát hiện có chứa chất cấm, khiến Trung Quốc phải áp dụng biện pháp kiểm tra chặt chẽ hơn đối với tất cả các loại sầu riêng nhập khẩu. Do đó, các lô hàng của Việt Nam cũng bị ảnh hưởng. Đầu năm, nhiều lô hàng sầu riêng đã bị từ chối do thiếu giấy chứng nhận kiểm tra Auramine O. Một số doanh nghiệp xuất khẩu đã tạm dừng các lô hàng trong khi chờ hướng dẫn quản lý rõ ràng hơn.

Hơn nữa, Tổng cục Hải quan Trung Quốc cũng đã ban hành cảnh báo liên quan đến một số lô trái cây tươi, bao gồm sầu riêng và mít, xuất khẩu từ Việt Nam. Các lô hàng này được cho là không đáp ứng các yêu cầu về an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật của Trung Quốc. Việc sử dụng gian lận mã vùng trồng trọt và mã cơ sở đóng gói để lách các quy định xuất khẩu vẫn là một vấn đề trong ngành.

Các cuộc thanh tra chặt chẽ hơn ở Đài Loan và EU làm tăng thêm thách thức

Gần đây, Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc đã báo cáo rằng Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Đài Loan (FDA) đã gia hạn các biện pháp kiểm tra chặt chẽ hơn đối với sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam. Theo thông báo của FDA, để đảm bảo an toàn thực phẩm, Đài Loan (Trung Quốc) sẽ tiếp tục thanh tra mọi lô sầu riêng tươi nhập khẩu từ Việt Nam cho đến ngày 30/4. Quyết định này được đưa ra sau quyết định vào tháng 8/2024, khi FDA Đài Loan yêu cầu thanh tra từng lô sầu riêng Việt Nam sau khi phát hiện ra các vấn đề về chất lượng trong bốn lô hàng. Biện pháp đó ban đầu được ấn định kéo dài đến ngày 11/2/2025. Vào cuối tháng 12, ngành sầu riêng của Việt Nam đã phải chịu một đòn giáng nữa khi Liên minh châu Âu (EU) tuyên bố sẽ tăng tỷ lệ kiểm tra đối với sầu riêng nhập khẩu của Việt Nam từ 10% lên 20% do phát hiện dư lượng thuốc trừ sâu quá mức trong một số lô hàng. Nhu cầu tuân thủ chặt chẽ hơn và quản lý khủng hoảng tốt hơn.

Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhấn mạnh rằng việc kiểm tra an toàn và kiểm dịch thực vật chặt chẽ hơn là một phần bình thường của thương mại nông sản quốc tế. Tuy nhiên, những diễn biến này là lời cảnh tỉnh cho nông dân và doanh nghiệp. Ông nhấn mạnh nhu cầu tuân thủ nghiêm ngặt hơn các tiêu chuẩn an toàn để tránh mất thị phần tại các thị trường xuất khẩu chính. Các cơ quan chính phủ cũng phải chủ động hơn trong việc giám sát và hướng dẫn nông dân và nhà xuất khẩu. Việc phổ biến hiệu quả hơn các yêu cầu xuất khẩu mới nhất có thể ngăn ngừa các hành vi vi phạm vô tình có thể gây hại cho toàn bộ ngành. "Khi xuất khẩu sầu riêng của Thái Lan gặp vấn đề do nhiễm Auramine O, chính phủ của họ đã ngay lập tức phát động một chiến dịch toàn quốc để giải quyết vấn đề. Với những nỗ lực phối hợp và hành động quyết đoán, họ đã nhanh chóng khôi phục quyền tiếp cận thị trường Trung Quốc", ông Nguyễn cho biết. "Việt Nam nên học hỏi từ cách tiếp cận này để xử lý các cuộc khủng hoảng tương tự".

Việt Nam đã có nhiều phòng thí nghiệm được Trung Quốc công nhận để thử nghiệm Auramine O. Các lô hàng có giấy chứng nhận thử nghiệm hợp lệ được thông quan xuất khẩu mà không có vấn đề gì. Ngành công nghiệp đang bắt đầu phục hồi và hoạt động xuất khẩu dự kiến ​​sẽ ổn định từ tháng 3 trở đi. "Giá sầu riêng tại các vùng trồng trọt, vốn đã giảm do những trở ngại gần đây, hiện đang dần tăng lên", ông Nguyễn cho biết thêm. Trong cuộc họp đầu tháng 2, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã kêu gọi tăng cường giám sát tiêu chuẩn kiểm dịch thực vật đối với hàng hóa xuất khẩu. Các cơ quan chức năng được yêu cầu tích cực theo dõi, kiểm tra và có hành động nhanh chóng đối với các vi phạm liên quan đến chất lượng sản phẩm và an toàn thực phẩm. Đồng thời, Bộ nhấn mạnh cần đàm phán để xóa bỏ các rào cản thương mại kỹ thuật và mở rộng thị trường xuất khẩu nông sản của Việt Nam cả trong nước và quốc tế.

Theo VNS