Trong khi cảnh báo rằng Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức hơn khi quy định mới của EU về nguồn gốc gỗ có hiệu lực, các chuyên gia tin rằng nếu đáp ứng được các yêu cầu, Việt Nam sẽ có cơ hội lâu dài trên thị trường.

Việt Nam là quốc gia thứ hai trên thế giới ký kết VPA (Voluntary Partnership Agreement), một hiệp định thương mại gỗ song phương giữa EU và các nước xuất khẩu gỗ ngoài EU, cam kết các yêu cầu rất nghiêm ngặt. Trong khi đó, các quốc gia khác phản đối hiệp định này. VPA là một hiệp định thương mại ràng buộc về mặt pháp lý nhằm mục đích cải thiện quản lý rừng và thúc đẩy thương mại gỗ hợp pháp vào thị trường EU. Theo VPA, các quốc gia muốn xuất khẩu gỗ vào EU phải có TLAS (Hệ thống đảm bảo tính hợp pháp của gỗ) có thể chứng minh nguồn gốc hợp pháp của gỗ. EU chỉ cho phép nhập khẩu gỗ có chứng chỉ FLEGT (Thực thi luật lâm nghiệp, quản trị và thương mại).

Từng là thành viên của đoàn đại biểu Việt Nam đàm phán VPA, ông Nguyễn Cảnh Cường, cựu tham tán thương mại Việt Nam tại Bỉ, cho biết tên gọi ban đầu của hiệp định cho thấy ban đầu đây là một hiệp định được thực hiện trên cơ sở tự nguyện. Tuy nhiên, hiện nay, khi xu hướng sống xanh và thương mại xanh đang thịnh hành, thị trường EU và người tiêu dùng mong muốn các sản phẩm gỗ phải đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt về nguồn gốc. Vì vậy, quy định từng mang tính tự nguyện đã trở thành bắt buộc. VPA đặt ra các tiêu chí mà các nhà xuất khẩu phải đáp ứng để có thể xuất khẩu vào EU, bao gồm việc tuân thủ các quy định về quyền sử dụng đất và rừng, về quản lý, môi trường và xã hội, về xử lý gỗ bị tịch thu, nhập khẩu, vận chuyển và thương mại gỗ, về chế biến và xuất khẩu gỗ, cũng như các quy định về thuế và lao động. Các tiêu chí này đã đặt ra các rào cản kỹ thuật cho nhiều nước xuất khẩu gỗ, bao gồm Malaysia, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam. Tuy nhiên, ông Cường khuyên các doanh nghiệp Việt Nam không nên coi VPA là rào cản, mà là một cơ hội. "Trước mắt, các yêu cầu khắt khe của EU có thể gây khó khăn hoặc tác động tiêu cực đến xuất khẩu gỗ của Việt Nam, nhưng về lâu dài, chúng sẽ tốt cho sự phát triển bền vững của đất nước", ông phát biểu.

Về việc tuân thủ VPA, ông Ngô Sỹ Hoài, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Vifores (Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam), cho biết Việt Nam đã chuẩn bị khuôn khổ pháp lý, kiểm soát và quản lý để có thể đáp ứng các yêu cầu mà VPA đặt ra. Tuy nhiên, các cơ quan vẫn cần tìm ra cơ chế tối ưu để cấp phép FLEGT cho mọi lô hàng gỗ xuất khẩu, để đảm bảo cơ chế này có thể phù hợp với EUDR (Quy định về phá rừng của EU). Để thực hiện EUDR, Việt Nam phải thực hiện hai việc. Thứ nhất, khai báo các hoạt động thẩm định (DDS) về nguồn gốc gỗ. Thứ hai, thiết lập bằng chứng điện tử về tọa độ địa lý của khu vực rừng/lô gỗ, đảm bảo mục đích sử dụng rừng không thay đổi từ rừng tự nhiên sang rừng trồng hoặc sang các loại cây công nghiệp khác. “Các quy định này có vẻ khó thực hiện về mặt kỹ thuật. Các doanh nghiệp chế biến gỗ của Việt Nam đã sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu của EU. Có nhiều đối tượng liên quan đến các quy định, bao gồm nông dân, thương nhân, đại lý vận tải và các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu sản phẩm để xuất khẩu sang EU”, ông Hoài cho biết. “Chúng ta phải xây dựng các văn bản pháp lý hướng dẫn các chủ thể trong chuỗi cung ứng để đảm bảo thực hiện EUDR một cách nghiêm túc nhất, từ đó tạo ra trạng thái đôi bên cùng có lợi cho tất cả các bên liên quan”, ông Hoài giải thích.

Cũng theo ông Hoài, mặc dù khối lượng xuất khẩu gỗ của Việt Nam sang EU nhỏ hơn so với Hoa Kỳ và các nước khác, Việt Nam vẫn sẽ tuân thủ nghiêm ngặt EURD để gửi đi thông điệp rằng Việt Nam quan tâm đến các vấn đề liên quan đến rừng và ngành gỗ. “Vifores coi các vấn đề liên quan đến các yêu cầu nghiêm ngặt của EU về phá rừng và suy thoái rừng vừa là thách thức vừa là cơ hội”, ông nói. Hiện nay, một số nước láng giềng như Malaysia và Thái Lan đã lên tiếng phản đối thỏa thuận. Nếu Việt Nam có thể đáp ứng các yêu cầu theo thỏa thuận, Việt Nam sẽ có thể giữ được thị trường EU, thậm chí là mở rộng thị trường. “Mặc dù gặp nhiều khó khăn, chúng tôi vẫn tin rằng mình có thể thực hiện EUDR”, ông Hoài nói. “Sản xuất xanh, thương mại xanh và tăng trưởng xanh là xu hướng tất yếu. Nếu chúng ta phát triển ngành công nghiệp gỗ khét tiếng, góp phần gây ra nạn phá rừng và phát thải khí nhà kính, chúng ta chắc chắn sẽ bị các thị trường nhập khẩu gỗ tẩy chay. Việc tuân thủ các quy định về quản lý rừng bền vững là vấn đề “có hay không” đối với ngành gỗ Việt Nam”, ông Hoài cho biết.

Theo VNS