Các chuyên gia trong ngành cho biết đội tàu của VN đang phải vật lộn với những thách thức đáng kể trong việc thích ứng với những thay đổi môi trường toàn cầu này. Bắt đầu từ ngày 1 tháng 1 năm 2024, theo quy định của Liên minh Châu Âu (EU), các tàu vào cảng EU sẽ phải chịu phí phát thải carbon. Chi phí ước tính để ngành vận tải hàng hải tuân thủ các quy định này vào khoảng 3,6 tỷ USD, thúc giục các công ty vận tải biển toàn cầu đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang các hoạt động thân thiện với môi trường.

Các công ty vận tải hàng đầu thế giới, bao gồm Maersk Line, Cosco, CMA-CGM và Evergreen, đang dẫn đầu nỗ lực đóng tàu chạy bằng nhiên liệu sạch. Đây là thách thức lớn đối với các hãng vận tải biển Việt Nam, đặc biệt là các hãng hoạt động trên tuyến quốc tế, vì nếu không thích ứng kịp thời có thể dẫn đến lỗi thời. Một sự thay đổi quan trọng sắp tới liên quan đến việc tuân thủ các tiêu chí của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) để ngăn ngừa ô nhiễm không khí từ tàu thuyền. Ủy ban Bảo vệ Môi trường Biển của IMO đã phê chuẩn Công ước Quốc tế về Ngăn ngừa Ô nhiễm từ Tàu tại phiên họp thứ 76 vào năm 2021.

Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, trong số khoảng 1.500 tàu Việt Nam, hơn 400 chiếc đã được phê duyệt Chỉ số tàu hiện hữu hiệu quả năng lượng (EEXI). Tuy nhiên, chỉ có khoảng 40% tuân thủ quy định, 60% vẫn cần thực hiện các biện pháp cắt giảm năng lượng. Đáng chú ý, tác động đáng kể nhất của quy định EEXI được quan sát thấy ở các loại tàu chở dầu và tàu chở hàng rời.

Đội tàu cũ kỹ

Đối với các tàu không đáp ứng quy định, có thể áp dụng các biện pháp khả thi như giảm công suất, nâng cấp mũi hoặc đuôi tàu, sử dụng nhiên liệu thay thế hoặc áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng. Tuy nhiên, việc hạn chế công suất/động cơ được coi là giải pháp thiết thực nhất. Các tàu tiết kiệm nhiên liệu với thời gian chờ cảng ngắn hơn sẽ có lợi thế về lượng khí thải carbon và tuân thủ Chỉ báo cường độ carbon (CII) cho cùng một quãng đường di chuyển. Tuy nhiên, các tiêu chí xếp hạng chặt chẽ hơn sắp xảy ra trong những năm tới đặt ra thách thức cho các tàu tuân thủ nếu không được cải tiến liên tục.

Theo đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam, tàu thuyền cần nắm bắt nhiều công nghệ hơn để tối ưu hóa quy trình hậu cần và giảm thời gian chờ đợi tại cảng. Ông Hoàng Lê Vương, Phó Cục trưởng Cục Vận tải Hàng hải, Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC), nhấn mạnh việc đơn vị ứng dụng công nghệ mới để giảm phát thải. Các hãng tàu của VIMC đã phối hợp với các cảng lắp đặt trạm cấp điện ven bờ nhằm giảm tiêu hao nhiên liệu.

Trong khi đó, tối ưu hóa công suất động cơ tàu, lựa chọn công suất động cơ tối ưu trong quá trình quay, tăng cường kiểm tra vệ sinh thân tàu và chân vịt nhằm giảm lực cản và tiêu hao nhiên liệu, đồng thời tăng tốc độ tàu là một trong những biện pháp được thực hiện. Về lâu dài, giải pháp trước mắt của doanh nghiệp là loại bỏ các tàu cũ, không tuân thủ và đầu tư trẻ hóa đội tàu bằng các tàu thế hệ mới. VIMC có kế hoạch đóng 6 tàu container, 4 tàu chở dầu và 8 tàu chở hàng rời vào năm 2030, bên cạnh việc mua lại các tàu đã qua sử dụng dưới 10 tuổi. Công ty cũng đang tìm hiểu đầu tư phát triển các tàu sử dụng nhiên liệu xanh như metanol hoặc LNG cho các tàu mới.

Tuy nhiên, ông Vương lưu ý, việc đạt được chỉ số EEXI đòi hỏi hầu hết các tàu hiện nay phải giảm công suất động cơ chính, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động. Ông nhấn mạnh thách thức đối với một số tàu trong việc đảm bảo hợp đồng vận chuyển hàng hóa do không thể đạt được tốc độ khai thác cần thiết. Chia sẻ quan điểm tương tự, ông Nguyễn Đại Hải, Phó tổng giám đốc Công ty Vận tải Hàng hải Tân Cảng có trụ sở tại Việt Nam, nhấn mạnh rằng các hợp đồng thuê tàu hiện nay đều xem xét các tiêu chí liên quan đến giảm lượng khí thải carbon. Họ đánh giá việc tuân thủ các tiêu chuẩn giảm phát thải khi quyết định có phê duyệt điều lệ hay không. Tình trạng khó khăn này đặt ra thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp vận tải biển Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp có tàu cũ. Trong khi đó, chi phí đóng tàu mới chạy bằng nhiên liệu sạch với lượng khí thải thấp cao hơn đáng kể, chênh lệch khoảng 10 triệu USD so với tàu thông thường.

Là đơn vị lớn trong đội tàu hàng hải Việt Nam, VIMC tiết lộ, hiện tại, 45/60 tàu của hãng đã được cấp phép EEXI. Trong đó, 11 tàu được miễn hạn chế năng lượng, hơn 40 tàu phải lắp đặt thiết bị hạn chế năng lượng (giảm tới 70-60%). Ngoài ra, 52 tàu VIMC thuộc danh mục cần đánh giá về Chỉ số cường độ carbon (CII).

Theo VNS