Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) vừa có báo cáo Thủ tướng về những khó khăn mà ngành sản xuất lúa gạo đang gặp phải trong bối cảnh giá gạo tăng lịch sử. VFA dẫn số liệu của Cục Trồng trọt, Bộ NN&PTNT cho thấy, tính đến ngày 18/8, nông dân vùng ĐBSCL đã thu hoạch lúa từ 926.000 ha trên tổng số 1,482 triệu ha lúa hè thu, năng suất bình quân đạt 59,33 tạ/ha. Tổng sản lượng gạo ước đạt 5,495 triệu tấn thóc. Về vụ thu đông, diện tích gieo trồng đạt 420.000 ha trên tổng diện tích 700.000 ha, trong đó 11.000 ha đã cho thu hoạch.

Xuất khẩu gạo Việt Nam đạt gần 6 triệu tấn gạo trong 8 tháng đầu năm nay, tăng 20% so với cùng kỳ năm ngoái và đạt 89% mục tiêu đặt ra cho cả năm. Tổng cục Hải quan cho biết, các lô hàng xuất khẩu gạo cũng mang lại giá trị gần 3,2 tỷ USD cho Việt Nam, tăng 34% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong số các thị trường tiêu dùng, Philippines, Trung Quốc, Indonesia và Ghana là những thị trường nhập khẩu gạo Việt Nam nhiều nhất, với tốc độ tăng trưởng từ 3% đến gần 1.500% so với cùng kỳ năm ngoái. Sau khi đạt mức cao kỷ lục vào cuối tháng 8 và đầu tháng 9, giá gạo 5% tấm và 25% tấm của Việt Nam đã giảm 15 USD/tấn xuống còn 628 USD/tấn và 613 USD/tấn (thống kê công bố ngày 5/9).

Theo VFA, lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, sau đó là quyết định tạm dừng xuất khẩu gạo của các nước khác đã dẫn đến tình trạng thiếu gạo trên toàn cầu, đẩy giá gạo tăng cao và ảnh hưởng đến thị trường thế giới. Các công ty xuất khẩu của Việt Nam đã nắm bắt được cơ hội tăng cường xuất khẩu, có thể mang lại lợi nhuận cao hơn cho nông dân. Tuy nhiên, họ đang phải đối mặt với một số vấn đề. Do giá cả biến động quá mạnh, chuỗi cung ứng từ nông dân đến thương lái, nhà máy chế biến và công ty xuất khẩu đều bị gián đoạn.

Điều này là do nông dân muốn trì hoãn việc giao hàng với hy vọng giá sẽ tiếp tục tăng. Kết quả là các hợp đồng ký kết giữa nông dân và nhà xuất khẩu đã bị phá vỡ, khiến nhà xuất khẩu gặp khó khăn trong việc thu gom gạo để xuất khẩu theo hợp đồng đã ký kết. VFA đã có văn bản yêu cầu các công ty thành viên cố gắng thực hiện các hợp đồng đã ký trước đó nhằm ổn định thị trường. Các nhà xuất khẩu cũng được khuyến khích đàm phán lại với các đối tác về việc gia hạn thời hạn giao hàng để giảm thiểu tổn thất do biến động giá cả. Hiệp hội đã cảnh báo các công ty thành viên chỉ nên ký hợp đồng với các nhà nhập khẩu nếu họ có gạo trong kho. Nếu doanh nghiệp xuất khẩu vẫn chưa có hợp đồng xuất khẩu thì nên hạn chế mua hàng để tránh biến động giá.

Hiện có hơn 200 doanh nhân được Bộ Công Thương cấp giấy phép kinh doanh xuất khẩu gạo theo Nghị định 107/2018. Hầu hết các doanh nghiệp vẫn chưa thực hiện nghiêm túc các quy định về báo cáo về ký kết, thực hiện hợp đồng cũng như tồn kho tại một số thời điểm. Việc thiếu thông tin đã dẫn đến những vấn đề trong quản lý vĩ mô. VFA nhấn mạnh rằng vốn là vấn đề được doanh nghiệp quan tâm nhất. Hầu hết đều phàn nàn rằng họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các khoản vay ngân hàng, đặc biệt là các khoản vay để làm vốn lưu động. Trong khi đó, thị trường thương mại gạo những năm gần đây chứng kiến nhiều biến động. Hạn mức tín dụng thấp đã ảnh hưởng đến quá trình thu mua lúa của nông dân. Họ không có vốn để dự trữ gạo đề phòng giá tăng, ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh và sức cạnh tranh của doanh nghiệp.

Giá sàn xuất khẩu

VFA nhấn mạnh tình hình sản xuất và thị trường gạo thế giới thời gian tới sẽ tiếp tục biến động do những thay đổi trong chính sách nhập khẩu gạo của các nước và điều kiện thời tiết khó lường. An ninh lương thực quốc gia được đặt lên hàng đầu khi các chính phủ xem xét kế hoạch mua hàng của mình. VFA, dựa trên ý kiến đóng góp của doanh nhân, đã đề xuất bổ sung yêu cầu về chế độ báo cáo. VFA cũng đề xuất có cơ quan quản lý chịu trách nhiệm giám sát việc ký kết, thực hiện hợp đồng và lượng tồn kho. VFA cho rằng cần có cơ chế giá sàn xuất khẩu gạo để đảm bảo lợi nhuận cho nông dân và cạnh tranh lành mạnh giữa các nhà xuất khẩu gạo.

Về tài chính, tín dụng, VFA đã đề xuất Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) thiết lập cơ chế hỗ trợ tài chính cho các nhà xuất khẩu. Cuối cùng, VFA đề nghị Bộ NN&PTNT áp dụng cơ chế quản lý chặt chẽ nguyên liệu đầu vào để đảm bảo chất lượng gạo, điều kiện quan trọng để xây dựng thương hiệu gạo Việt.

Theo VNS