Việt Nam đứng đầu về năng suất cà phê trên thế giới và đứng thứ 2 về thị phần xuất khẩu. Tuy nhiên, giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam lại thấp nhất thị trường.

Tổng cục Thống kê cho biết trong tháng 3/2023, xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt 230.000 tấn, trị giá 522 triệu USD, tăng 9,2% về lượng và 10,2% về giá trị. Trong quý 1/2023, xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt 572.000 tân, trị giá 1,27 tỷ USD, giảm 1,6% về lượng và 2,3% về giá trị. Giá cà phê xuất khẩu trung bình trong quý 1/2023 của Việt Nam đạt 2.214 USD/tấn, giảm 0,7% so với cùng kỳ năm 2022. Năm 2022, xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt 1,78 triệu tấn, trị giá 4,06 tỷ USD, tăng 13,8% về lượng và 32% về giá trị so với năm 2021. Đây là năm đầu tiên xuất khẩu cà phê Việt Nam vượt mốc 4 tỷ USD.

Theo Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO), Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 thế giới giai đoạn tháng 2/2021 – 1/2022, chỉ đứng sau Brazil. Về năng suất, Việt Nam đứng số 1 về năng suất với 2,4 tấn/ha. Tuy nhiên, giá cà phê Việt Nam rất rẻ. Bộ Công thương dẫn số liệu từ Văn phòng Thống kê của eU cho thấy trong năm 2022, EU nhập khẩu 3,05 triệu tấn cà phê, trị giá 12,81 tỷ Euro (13,85 tỷ USD) từ các nước ngoài khối EU.

Với lượng xuất khẩu 662.000 tấn, trị giá 1,54 tỷ Euro (1,66 tỷ USD), Việt Nam là nước cung cấp cà phê ngoại khối lớn thứ 2 cho thi trường EU, sau Brazil. Trong số 5 nhà cung cấp cà phê ngoại khối cho chị trường EU, giá cà phê của Việt Nam là thấp nhất. Giá cà phê EU nhập khẩu từ Brazil là 4.162 Euro/tấn, từ Honduras là 5.036 Euro/tấn, từ Uganda là 2.539 Euro/tấn và từ Ấn Độ là 2.728 Euro/tấn. Trong khi đó, giá cà phê nhập khẩu từ Việt Nam chỉ ở mức 2.323 Euro/tấn trung bình, thấp hơn nhiều so với giá cà phê từ Brazil, Honduras và Ấn Độ.

Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ cho biết trong 11 tháng đầu năm 2022, Mỹ nhập khẩu cà phê từ Brazil, Colombia, Việt Nam, Guatemala và Mexico ở mức giá 5.817 USD/tấn. Trong khi đó, giá cà phê nhập khẩu từ Việt Nam trung bình là 2.331 USD/tấn, từ Colombia là 6.345 USD/tấn, cao gấp 2,7 lần so với cà phê Việt Nam, từ Honduras là 6.082 USD/tấn, từ Mexico là 5.559 USD/tấn và từ Brazil là 4.315 USD/tấn. Giá nhập khẩu cà phê từ các nước cung cấp khác của Mỹ lên tới 7.727 USD/tấn.

Thương hiệu cà phê

Ông Doãn Hữu Tuệ, CEO tập đoàn quốc tế Mỹ Việt, cho biết giá xuất khẩu cà phê Việt Nam thấp hơn nhiều so với các nước khác do Việt Nam chủ yếu xuất khẩu cà phê dạng thô. Cà phê chế biến mang tới giá trị cao hơn. Tuy nhiên, tỷ trọng cà phê chế biến trong xuất khẩu của Việt Nam còn nhỏ. Việt Nam chủ yếu xuất khẩu cà phê Robusta, chiếm 75,5% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê năm 2022, trong khi giá cà phê Robusta luôn thấp hơn giá cà phê Arabica.

Việt Nam vẫn chưa thể xây dựng thương hiệu cà phê quốc gia. Trong nhiều năm, Việt Nam không thu lợi nhiều từ cà phê, mặc dù là một trong những nước xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới. “Do các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê ở giá thấp, họ cũng thu mua cà phê từ nông dân với mức giá thấp. Do đó, nông dân gặp bất lợi trong toàn chuỗi giá trị”, ông Tuệ nhấn mạnh. Ông cho biết tỷ trọng cà phê chế biến xuất khẩu trong cơ cấu xuất khẩu cà phê của công ty ông lên tới 80%, cho biết công nghệ chế biến cà phê của các doanh nghiệp Việt Nam hiện đại và không hề thua kém bất cứ nước nào khác. “Xây dựng thương hiệu quốc gia không chỉ là câu chuyện riêng của doanh nghiệp bởi họ không có đủ nguồn lực tài chính lẫn năng lực để làm việc đó. Họ cần sự hỗ trợ từ các cơ quan phù hợp và có thẩm quyền”.

Colombia chỉ xuất khẩu 1 triệu tấn cà phê và đã ghi nhận doanh thu xuất khẩu 3,2 tỷ USD, là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ 3 thế giới. Trong khi đó, Việt Nam xuất khẩu 1,78 triệu tấn và chỉ thu về 4,06 tỷ USD, nghĩa là giá trị xuất khẩu của Việt Nam thấp hơn Colombia tới 30%. Cà phê Colombia đạt giá trị xuất khẩu cao hơn nhờ chất lượng cao hơn.

Cà phê Blue Sơn La là một trong những câu chuyện thành công về thương hiệu. Ông Phan Minh Thông, CEO của tập đoàn Phúc Sinh, chủ sở hữu thương hiệu này, cho biết giá cà phê nhân xô từng tăng vọt từ 6.500 VNĐ/kg lên 15.000 VNĐ/kg và sản lượng cà phê ở mức 400.000 VNĐ/kg. Các lãnh đạo tỉnh tiết lộ đây là lần đầu tiên nông dân ký quỹ tới 250 tỷ đồng tại các ngân hàng trong đại dịch. Ông Thông cho biết giá cà phê Arabica Sơn La cao hơn nhiều so với nhiều sản phẩm cà phê nội địa khác. Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan bình luận rằng Việt Nam đứng thứ 2 thế giới về kim ngạch xuất khẩu cà phê nhưng vẫn không có bất cứ thương hiệu nào nằm trong top 10 thương hiệu cà phê đắt nhất thế giới. Trên thế giới, người dân tiếp cận cà phê không chỉ là một loại đồ uống. Có nhiều giá trị kinh tế từ cây cà phê, như mật ong hoa cà phê, phân bón từ bột cà phê, trong khi sợi nhuộm và giày cũng có thể làm từ cà phê.

Theo VNS