Xuất khẩu tôm của Việt Nam đã tăng vọt 27% lên hơn 2 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025, nhờ nhu cầu bùng nổ tại Trung Quốc và sự tăng trưởng ổn định trên thị trường CPTPP và EU. Tuy nhiên, các mối đe dọa thuế quan leo thang từ Mỹ đang đe dọa gây bất ổn cho thị trường trọng điểm này, buộc các nhà xuất khẩu Việt Nam phải khẩn trương đánh giá lại chiến lược toàn cầu của mình.

Ngành tôm Việt Nam đang trải qua giai đoạn tăng trưởng xuất khẩu mạnh mẽ, nhưng bị kìm hãm bởi sự bất ổn đáng kể tại thị trường Mỹ, vốn là thị trường truyền thống dẫn đầu của ngành. Trong nửa đầu năm 2025, xuất khẩu tôm của Việt Nam đạt hơn 2 tỷ USD, đánh dấu mức tăng trưởng mạnh mẽ 27% so với cùng kỳ năm 2024. Tôm chân trắng dẫn đầu, chiếm 62,1% kim ngạch xuất khẩu, tiếp theo là các loại tôm khác (27,4%), với mức tăng trưởng đáng kể 124%, và tôm sú (10,5%). Xu hướng tích cực này được bà Kim Thu, Chuyên gia thị trường tôm thuộc Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) nhấn mạnh.

Thị trường đa dạng thúc đẩy tăng trưởng ấn tượng

Một số thị trường chủ chốt đã đóng góp vào thành tích ấn tượng này:

• Trung Quốc và Hồng Kông vươn lên vị trí dẫn đầu, với kim ngạch xuất khẩu đạt gần 595 triệu USD - tăng mạnh 81%. Tiêu thụ phục hồi, nhu cầu cao trong mùa hè và nhu cầu mạnh mẽ đối với tôm hùm Việt Nam tiếp tục đưa Trung Quốc trở thành thị trường đột phá nhất.
• Nhóm thị trường CPTPP cũng đạt kết quả khả quan, với mức tăng chung là 38%. Nhật Bản (tăng 19%), Úc (tăng 5%) và Canada (tăng 6%) đều cho thấy mức tăng trưởng tích cực. Nhật Bản vẫn là thị trường tôm lớn thứ ba của Việt Nam, được thúc đẩy bởi nhu cầu ổn định và sức mạnh của các sản phẩm tôm giá trị gia tăng.
• Thị trường EU tăng trưởng 16%, trong đó Đức, Bỉ và Pháp đều đạt mức tăng trưởng hai chữ số. Xuất khẩu sang EU tiếp tục được hưởng lợi từ EVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam), mang lại cho Việt Nam lợi thế so với các đối thủ cạnh tranh như Indonesia và Thái Lan.
• Hàn Quốc nổi lên như một điểm sáng khác, với mức tăng 14% nhờ nhu cầu ổn định và xu hướng ưa chuộng tôm chế biến kỹ. Đài Loan cũng chứng kiến mức tăng trưởng đáng kể 27%, cho thấy sự lan tỏa hiệu quả của tôm Việt Nam trên khắp Đông Á.

Thị trường Mỹ trở thành một canh bạc mạo hiểm

Trái ngược hoàn toàn với những thị trường đang phát triển mạnh mẽ này, Mỹ - từng là điểm đến xuất khẩu tôm hàng đầu của Việt Nam - đang cho thấy những dấu hiệu suy giảm rõ rệt. Mặc dù tổng kim ngạch trong sáu tháng đầu năm đạt 341 triệu USD (tăng 13% so với cùng kỳ), nhưng xu hướng hàng tháng lại cho thấy một diễn biến bất lợi: tăng mạnh vào tháng 5 (+66%) do các doanh nghiệp đổ xô xuất khẩu hàng hóa trước khi có dự báo về thuế quan, sau đó là mức giảm mạnh 37% vào tháng 6. Thị trường Mỹ ngày càng trở nên bất ổn và khó lường do các yếu tố thuế quan sắp xảy ra. Từ tháng 4/2025, chính quyền Trump đã áp thuế tương hỗ 10% đối với hàng nhập khẩu từ hầu hết các quốc gia. Vào tháng 7, mức thuế suất đối với Việt Nam được công bố là 20%, chính thức áp dụng từ ngày 1/8. Cùng với đó là những rủi ro từ thuế chống bán phá giá sơ bộ (AD), có khả năng lên tới 35%, và thuế chống trợ cấp (CVD) dự kiến có hiệu lực vào cuối năm.

Mối đe dọa ba mặt của "lưỡi dao thuế quan" này đang khiến nhiều nhà nhập khẩu Mỹ lo ngại, trong khi các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc định giá và lên kế hoạch sản xuất cũng như lịch trình giao hàng. Mặc dù nhập khẩu tôm của Mỹ vẫn tăng trong 5tháng đầu năm (tăng 24% về giá trị), các chuyên gia cảnh báo rằng điều này chủ yếu là do các doanh nghiệp đẩy mạnh các đơn hàng "trốn thuế", chứ không phải do tăng trưởng bền vững.

Giá tôm trong nước phản ánh tâm lý thị trường

Trong nước, giá tôm chân trắng tại trại đã tăng đều đặn trong tháng 7, đặc biệt là đối với tôm thương phẩm cỡ lớn. Tính đến tuần 29 (14–20 tháng 7 năm 2025), giá tôm cỡ 30 và 40 con/kg đã tăng 5.000 đồng/kg (khoảng 0,20 đô la Mỹ), đánh dấu mức tăng 20.000 đồng/kg (khoảng 0,79 USD) chỉ trong hai tuần. Sự gia tăng này được cho là do các nhà máy tăng giá mua để duy trì sản xuất, cùng với tâm lý thị trường tích cực sau khi Mỹ tạm hoãn áp thuế đến ngày 1/8. Giá tôm sú cũng ghi nhận mức tăng mạnh, với cỡ tôm 20 con/kg đạt mức cao nhất kể từ đầu năm là 201.000 đồng/kg (khoảng 7,91 USD/kg).

Triển vọng Quý 3 và nửa cuối năm 2025

Xuất khẩu tôm Việt Nam trong tháng 7 dự kiến sẽ chậm lại so với tháng 5 và tháng 6, do các đơn hàng "né thuế" phần lớn đã được hoàn thành. Mặc dù việc Mỹ hoãn áp thuế đến ngày 1/8 đã cho phép một số lô hàng xuất khẩu bổ sung vào đầu tháng 7, nhưng tâm lý thận trọng hiện đang chi phối thị trường.

Triển vọng nửa cuối năm 2025 chủ yếu phụ thuộc vào một số yếu tố quan trọng:

• Những diễn biến chính thức về chính sách thuế quan của Mỹ (AD, CVD và mức thuế suất tương hỗ 20%).
• Khả năng doanh nghiệp nhanh chóng tái cấu trúc và chuyển hướng sang các thị trường ít rủi ro hơn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.
• Tình hình dịch bệnh trong nước và chi phí đầu vào tăng cao đang tác động đến chi phí sản xuất.
• Nếu mức thuế quan chính thức từ Mỹ không vượt quá kỳ vọng hiện tại, Việt Nam có thể duy trì được mức xuất khẩu ổn định sang Mỹ, mặc dù ở mức thấp. Tuy nhiên, trong trường hợp mức thuế AD hoặc CVD cao, xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm mạnh, có khả năng kéo giảm tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành.
• Định vị lại Chiến lược Xuất khẩu: Điều bắt buộc đối với Doanh nghiệp Việt Nam

Trước những biến động của thị trường và sự thay đổi chính sách quốc tế, doanh nghiệp tôm Việt Nam cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu. Việc đa dạng hóa thị trường, giảm sự phụ thuộc vào Hoa Kỳ và tận dụng các ưu đãi từ các hiệp định như EVFTA và CPTPP là điều bắt buộc. Ngoài ra, cần thúc đẩy phát triển các sản phẩm chế biến sâu, giá trị cao, phù hợp với xu hướng ngày càng tăng của thực phẩm tiện lợi, ăn liền. Một yếu tố then chốt là đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch để tránh các cáo buộc gian lận thương mại hoặc vận chuyển trái phép. Hơn nữa, việc áp dụng công nghệ và chuyển đổi số trên toàn bộ chuỗi cung ứng - từ canh tác, chế biến đến quản lý đơn hàng - sẽ nâng cao khả năng thích ứng. Chủ động đảm bảo các vùng canh tác đạt tiêu chuẩn và kiểm soát chi phí là những giải pháp quan trọng để bảo vệ biên lợi nhuận. Cuối cùng, các doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị tài chính và pháp lý vững chắc để ứng phó linh hoạt với những thay đổi bất ngờ về chính sách thuế từ các thị trường lớn.

Theo FIS