Cà phê Việt Nam đã đạt được những con số xuất khẩu đáng chú ý và giá kỷ lục trong năm 2024, hiện đang chờ quyết định quan trọng của EU về Quy định chống phá rừng, dự kiến ​​sẽ tác động đến động lực thị trường. Cà phê Việt Nam vừa có một mùa xuất khẩu thành công chưa từng có, lập nhiều kỷ lục. Sức mạnh này trong ngành hiện đang chờ quyết định lịch sử từ Liên minh châu Âu (EU) - thị trường cà phê có giá trị gần 48 tỷ USD.

Vụ thu hoạch phá kỷ lục

Theo số liệu sơ bộ từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu cà phê trong tháng 10/2024 đạt khoảng 50.000 tấn, với giá trị 292,7 triệu USD, đưa tổng khối lượng xuất khẩu trong mười tháng đầu năm lên gần 1,2 triệu tấn, tạo ra 4,6 tỷ USD. Mặc dù khối lượng xuất khẩu cà phê giảm 10,8% nhưng giá trị tăng 40,1% so với cùng kỳ năm 2023. Giá xuất khẩu bình quân cà phê Việt Nam trong 10 tháng đầu năm ước đạt 3.981 USD/tấn, tăng 57% so với cùng kỳ năm 2023. Đây là mức cao kỷ lục trong 30 năm qua kể từ khi Việt Nam gia nhập thị trường cà phê toàn cầu.

Theo Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam (VICOFA), niên vụ 2023-2024 (từ tháng 10/2023 đến tháng 10/2024), Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 1,46 triệu tấn cà phê, giảm 12,1% so với niên vụ trước. Tuy nhiên, doanh thu tăng 33% do giá cà phê đạt mức cao kỷ lục, tạo ra hơn 5,4 tỷ USD - mức cao nhất từ ​​trước đến nay. Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch VICOFA, nhận xét rằng năm 2024 là một năm phi thường đối với ngành cà phê Việt Nam. Lần đầu tiên, giá cà phê Việt Nam đứng đầu thị trường thế giới. Giá cà phê Robusta, mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam, thậm chí còn vượt giá cà phê Arabica. Cả những người trong ngành và các chuyên gia đều coi năm 2024 là một "năm kỳ diệu" đối với ngành cà phê Việt Nam khi giá đạt mức cao chưa từng có. Giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam liên tục tăng kể từ đầu năm: tháng 1, giá cà phê đạt 3.054 USD/tấn, nhưng đến tháng 10, giá đã tăng vọt lên 5.855 USD/tấn - tăng 91,7% trong vòng 10 tháng.

Tương tự, giá cà phê trong nước cũng tăng vọt. Vào cuối tháng 10/2024, giá cà phê nhân thô dao động từ 58-59 triệu đồng/tấn. Đến ngày 8/11/2024, giá đã tăng lên 105-106 triệu đồng/tấn, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 131 triệu đồng/tấn vào cuối tháng 4. Ở vùng trồng cà phê Tây Nguyên, cà phê được gọi trìu mến là "cây ATM" vì nó mang lại lợi nhuận đáng kể cho người nông dân. Ngoài giá kỷ lục và thu nhập xuất khẩu, cà phê Việt Nam ngày càng chứng tỏ được vai trò thiết yếu đối với nhu cầu toàn cầu. Bất kỳ sự sụt giảm nào trong sản lượng cà phê của Việt Nam đều có tác động đáng kể đến giá cả thế giới. Khi ngành cà phê Việt Nam bước vào mùa thu hoạch mới, VICOFA dự báo xuất khẩu sẽ tăng trở lại vào những tháng cuối năm do cả cung và cầu đều tăng theo mùa.

Việc triển khai EUDR có thể thúc đẩy giá cà phê Việt Nam

Tuy nhiên, ngành cà phê Việt Nam hiện đang chờ đợi một quyết định mang tính lịch sử liên quan đến Quy định chống phá rừng (EUDR) của Liên minh châu Âu. Cà phê Việt Nam hiện được xuất khẩu sang hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó EU chiếm khoảng 38% tổng lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam mỗi năm. EU vẫn là nước nhập khẩu cà phê lớn nhất thế giới, chiếm 33-35% thị phần toàn cầu. Năm 2024, dự kiến ​​tiêu thụ cà phê tại EU sẽ đạt gần 48 tỷ USD, với mức tăng dự kiến ​​lên hơn 58 tỷ USD vào năm 2029. Do đó, bất kỳ thay đổi lớn nào về chính sách nhập khẩu tại EU sẽ ngay lập tức ảnh hưởng đến giá cà phê.

Theo mốc thời gian của EUDR, kể từ ngày 30/12/2024, các công ty sẽ bị cấm xuất khẩu một số sản phẩm nông nghiệp, bao gồm cà phê, sang EU trừ khi họ có thể chứng minh rằng sản phẩm của họ không liên quan đến nạn phá rừng. Quy định sắp tới của EU về nhập khẩu cà phê đã gây ra lo ngại về khả năng thay đổi cung cầu trên thị trường trong nước và quốc tế, thể hiện qua việc giá cà phê tăng trong suốt năm 2024.

Các quốc gia EU đã nhanh chóng nhập khẩu cà phê để đảm bảo nguồn cung trước ngày 30/12. Kết hợp với sản lượng giảm ở các nước sản xuất cà phê lớn, điều này đã đẩy giá toàn cầu lên cao và tạo ra sự mất cân bằng cung-cầu tạm thời. Vào tháng 10, Ủy ban Châu Âu (EC) đã đề xuất hoãn việc thực hiện EUDR thêm một năm, một động thái nhanh chóng được Hội đồng Châu Âu (EUCO) ủng hộ nhưng bị các nhóm bảo vệ môi trường phản đối. Quyết định cuối cùng về mốc thời gian của EUDR sẽ được Nghị viện Châu Âu bỏ phiếu vào ngày 13-14/11.

Nếu mốc thời gian EUDR không thay đổi, các quốc gia nhập khẩu cà phê có khả năng sẽ tăng cường mua vào trong những tháng còn lại của năm 2024, thúc đẩy nhu cầu tăng. Nhu cầu tăng này có thể hỗ trợ giá cà phê cho đến cuối năm. Tuy nhiên, nếu EU hoãn việc thực hiện EUDR, cung và cầu cà phê sẽ tạm thời ổn định, được bổ sung bởi vụ thu hoạch cà phê mới của Việt Nam cho niên vụ 2024-2025. Trong trường hợp này, giá cà phê toàn cầu có khả năng sẽ ổn định dưới 4.700 USD/tấn, trong khi giá trong nước sẽ dao động trong khoảng 100.000-110.000 đồng/kg. Ông Đỗ Hà Nam lưu ý rằng Việt Nam là quốc gia đầu tiên chủ động thực hiện EUDR và ​​hầu hết các nhà xuất khẩu của nước này đã sẵn sàng đáp ứng các tiêu chuẩn này ngay khi quy định có hiệu lực. Trong những tháng gần đây, các nhà nhập khẩu châu Âu đã tập trung mua cà phê Việt Nam trước thời hạn EUDR. Việt Nam gần như đã trở thành nhà cung cấp cà phê duy nhất có vị thế đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn EUDR, điều này đã đưa giá cà phê Việt Nam lên mức cao nhất trên toàn cầu. Ban lãnh đạo VICOFA nhấn mạnh rằng nếu EUDR được thực hiện theo kế hoạch, cà phê Việt Nam sẽ được hưởng lợi đáng kể từ mức giá cao hơn khi mùa thu hoạch mới bắt đầu, với lượng xuất khẩu dự kiến ​​đạt hơn 1 triệu tấn.

Theo VNS