Các chuyên gia cho biết, Trung Quốc, nước nhập khẩu nông sản lớn nhất thế giới, đã đặt mục tiêu giảm đáng kể sự phụ thuộc vào hoạt động mua hàng từ nước ngoài trong thập kỷ tới nhằm thúc đẩy an ninh lương thực, nhưng mục tiêu này sẽ cực kỳ khó đạt được. Với đất và nước hạn chế, Trung Quốc sẽ phải tăng mạnh năng suất nông nghiệp thông qua công nghệ, bao gồm cả cây trồng biến đổi gen và mở rộng diện tích canh tác để đáp ứng dự báo 10 năm của Bắc Kinh.

Theo một tài liệu công bố vào cuối tháng 4, chính phủ Trung Quốc đặt mục tiêu tự cung cấp 92% ngũ cốc và đậu thiết yếu vào năm 2033, tăng từ mức 84% trong giai đoạn 2021-2023, trên con đường hướng tới mục tiêu trở thành một "cường quốc nông nghiệp" của Chủ tịch Tập Cận Bình vào giữa thế kỷ. Việc cắt giảm nhập khẩu của nước này sẽ là một đòn giáng mạnh vào các nhà sản xuất từ Mỹ đến Brazil và Indonesia, những nước đã mở rộng công suất để đáp ứng nhu cầu từ 1,4 tỷ dân của Trung Quốc, thị trường lớn nhất thế giới về đậu nành, thịt và ngũ cốc. Trong vòng 10 năm đến năm 2033, Bộ Nông nghiệp dự đoán nhập khẩu ngô sẽ giảm 75% xuống còn 6,8 triệu tấn và nhập khẩu lúa mì giảm 60% xuống 4,85 triệu tấn. Đối với đậu nành, mặt hàng lớn nhất trong hóa đơn nhập khẩu trang trại trị giá 234 tỷ USD vào năm ngoái, Bắc Kinh nhận thấy lượng nhập khẩu giảm 21% xuống còn 78,7 triệu tấn trong một thập kỷ.

Những mục tiêu này thách thức xu hướng trong thập kỷ qua, trong đó nhập khẩu ngũ cốc và hạt có dầu đã tăng 87%. Darin Friedrichs, đồng sáng lập của Sitonia Consulting có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết: “Dự báo về sự đảo chiều mạnh mẽ trong 10 năm tới nước này sẽ nhập khẩu ít hơn hiện nay có vẻ đáng nghi ngờ”. Năm nhà phân tích và giám đốc điều hành ngành cho biết Trung Quốc sẽ gặp khó khăn để đạt được các mục tiêu của mình chủ yếu do thiếu đất và nước.

Trái ngược hoàn toàn với dự đoán của Bắc Kinh, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) dự báo nhập khẩu ngô của Trung Quốc trong năm 2033/34 gần bằng với mức hiện tại và nhập khẩu lúa mì giảm 20%. Trong sự khác biệt lớn nhất, USDA dự kiến nhập khẩu đậu nành sẽ tăng 39%. USDA cũng dự kiến tăng trưởng nhu cầu về thức ăn chăn nuôi, nguồn sử dụng chính đậu nành và ngô, sẽ vượt xa tốc độ tăng sản lượng ngô trong nước và thúc đẩy nhập khẩu lúa miến và lúa mạch.

An ninh quốc gia

An ninh lương thực từ lâu đã là ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc, quốc gia có lịch sử nạn đói đau đớn và phải nuôi sống gần 20% dân số toàn cầu với ít hơn 9% đất canh tác và 6% tài nguyên nước. Sự cấp thiết phải cắt giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu ngày càng tăng sau khi nước này phải đối mặt với sự gián đoạn chuỗi cung ứng trong đại dịch COVID và xung đột Nga-Ukraine. Cuộc chiến thương mại với Mỹ, nhà cung cấp nông nghiệp số 2 sau Brazil, và những cú sốc về khí hậu như mưa lớn năm ngoái làm thiệt hại vụ thu hoạch lúa mì của Trung Quốc, đã làm tăng thêm thách thức. Vào ngày 1/6, Trung Quốc sẽ thực thi luật an ninh lương thực kêu gọi tự cung tự cấp tuyệt đối về ngũ cốc thiết yếu và yêu cầu chính quyền địa phương đưa an ninh lương thực vào các kế hoạch kinh tế và phát triển của họ. Điều đó sẽ bổ sung vào những nỗ lực khác nhằm thúc đẩy sản xuất lương thực, bao gồm cả việc tăng cường bảo hiểm ngũ cốc cho nông dân để bảo vệ thu nhập của họ, được công bố trong thời gian gần đây. Tháng trước, Bắc Kinh đã phát động nỗ lực tăng sản lượng ngũ cốc lên ít nhất 50 triệu tấn vào năm 2030, chú trọng nâng cấp đất nông nghiệp và đầu tư vào công nghệ hạt giống để có năng suất và chất lượng cây trồng cao hơn.

Thách thức về đất đai

Trung Quốc đã tăng sản lượng ngô, đậu nành, khoai tây và hạt có dầu vào năm ngoái sau khi mở rộng trồng trọt trên đất hoang hóa trước đây và khuyến khích nông dân chuyển từ cây trồng thương mại sang cây lương thực. Tuy nhiên, ngay cả khi nước sản xuất ngô lớn thứ hai thế giới đã thu hoạch kỷ lục 288,84 triệu tấn vào năm ngoái, nhập khẩu tăng lên gần kỷ lục 27,1 triệu tấn, do các thương nhân ưa chuộng ngô từ nước ngoài thường có chất lượng cao hơn và rẻ hơn.

Truyền thông nhà nước đưa tin, tăng trưởng sản xuất đã gặp phải tình trạng tắc nghẽn do không đủ đất canh tác, quy mô sản xuất nhỏ và thiếu nông dân cũng như công nghệ nông nghiệp. Dữ liệu của Ngân hàng Thế giới từ năm 2021 cho thấy, diện tích đất canh tác bình quân đầu người của Trung Quốc thấp hơn 1/3 mức ở Brazil và 1/6 mức của Hoa Kỳ. Đất bị thoái hóa và ô nhiễm ở một quốc gia có phần lớn đất đai là núi đá hoặc sa mạc khiến đất nước này có rất ít không gian để mở rộng. Chính phủ, ngày càng kêu gọi bảo vệ vùng đất đen màu mỡ của mình, chuẩn bị hoàn thành cuộc khảo sát đất kéo dài 4 năm vào năm 2025. Cuộc khảo sát gần đây nhất vào năm 2014 cho thấy 40% đất canh tác đã bị thoái hóa do lạm dụng hóa chất và các chất độc hại. ô nhiễm kim loại nặng.

Để bù đắp, Trung Quốc đang rót hàng triệu đô la vào nghiên cứu trồng các loại cây trồng cần nhiều nước như lúa gạo ở các sa mạc Nội Mông và Tân Cương. Bằng cách biến cát thành đất và nhân giống các loại cây trồng chịu mặn, dự án nhằm mục đích phát triển thêm đất nông nghiệp, một chiến lược mà các nhà điều hành ngành chiến lược cho biết sẽ mất thời gian và đầu tư lớn vào phân bón, thủy lợi và công nghệ sinh học. Một trở ngại là sự thống trị của các trang trại nhỏ của Trung Quốc, được điều hành bởi những người chủ già có thể không đủ khả năng chi trả hoặc vận hành máy móc như máy phun thuốc không người lái, hạt giống và công nghệ năng suất cao hơn như dữ liệu lớn và AI.

Các trang trại ở Trung Quốc có diện tích trung bình là 0,65 ha, so với 187 ha ở Mỹ và 60 ha ở Đức. Trung Quốc đang dần chuyển sang hợp nhất các trang trại nhỏ lẻ của mình. Sau nhiều thập kỷ do dự, nước này đang dần áp dụng các loại cây trồng biến đổi gen, năm nay phê duyệt việc trồng các giống ngô và đậu tương có năng suất cao hơn và kháng sâu bệnh, cũng như lúa mì biến đổi gen kháng bệnh với hy vọng thúc đẩy tăng trưởng sản xuất. Năng suất đậu tương của Trung Quốc ở mức 1,99 tấn/ha, kém năng suất 3,38 và 3,4 tấn ở Brazil và Mỹ, những nước đã sử dụng đậu nành biến đổi gen. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng mục tiêu cắt giảm nhập khẩu đậu tương của chính phủ là không thực tế. Tốt nhất, Trung Quốc có thể giảm bớt sự phụ thuộc vào nhập khẩu đậu tương từ hơn 80% hiện nay xuống 70%, Carl Pray, giáo sư nông nghiệp tại Đại học Rutgers ở Mỹ, cho biết. Hầu như tất cả đậu nành của Trung Quốc đều là loại có hàm lượng protein cao để sản xuất đậu phụ và để thay thế nhập khẩu, nước này sẽ cần phải nhanh chóng mở rộng sản xuất các loại dầu ăn có hàm lượng dầu cao, điều mà ông cho rằng sẽ khó khăn, ngay cả khi có nghiên cứu. “Để sản xuất đủ đậu nành thay thế hàng nhập khẩu của Brazil và Mỹ, không có đủ đất”, Pray nói.

Theo Reuters