Theo báo cáo của Việt Nam News, một số lô chuối, xoài, dứa, mít và thanh long xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc đã bị phát hiện có chứa chất gây ô nhiễm, theo thông báo từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc. Để đáp lại, Cục BVTV thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam đã thông báo cho một số vùng tạm dừng xuất khẩu một số loại trái cây cụ thể.

Ngày 9/9, một số công ty vận chuyển trái cây về cảng Cát Lái, TP.HCM nhận được thông báo tạm dừng xuất khẩu do vi phạm quy định bảo vệ thực vật liên quan đến mã cơ sở đóng gói. Ngoài ra, Cục BVTV đã liên lạc với các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh Đồng Nai, Gia Lai, Đăk Lăk, Tây Ninh, Vĩnh Long, Long An, Bình Thuận, Tiền Giang, Bình Phước, Đồng Tháp. và Trà Vinh. Cục kiểm dịch thực vật tại các tỉnh này cũng được chỉ đạo tăng cường kiểm soát, giám sát quá trình kiểm dịch thực vật đối với trái cây xuất khẩu sang Trung Quốc.

Khi nhận được thông báo vi phạm lần đầu, Cục BVTV chỉ đạo các địa phương đình chỉ việc sử dụng mã số vùng trồng không đúng quy định. Chính quyền địa phương sau đó phải thông báo cho người nắm giữ các mã này để có biện pháp khắc phục và tạm dừng xuất khẩu sang Trung Quốc. Chỉ khi các vùng trồng và cơ sở đóng gói đã thực hiện các biện pháp khắc phục cần thiết theo yêu cầu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc thì các mã này mới được khôi phục. Nếu một mã bị đánh dấu là không tuân thủ nhiều lần, Bộ sẽ thông báo cho chính quyền địa phương tuyên bố tạm dừng xuất khẩu và bắt đầu quá trình thu hồi mã không tuân thủ.

Ngày 11/9, bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, đã giải trình với truyền thông về vấn đề này trong cuộc họp trực tuyến. Bà Hương giải thích chi tiết về 2 cơ chế đình chỉ hoặc thu hồi mã số: Cục Bảo vệ thực vật có thể chủ động hoặc phía Trung Quốc có thể chủ động. Nếu phía Trung Quốc khởi xướng, quá trình này sẽ phụ thuộc vào lịch trình của họ, điều này có thể dẫn đến thời gian chờ đợi kéo dài. Vì vậy, bà nói rõ lần này Bộ chọn áp dụng chiến lược chủ động. Bà Hương cũng nhấn mạnh, dù hàng hóa xuất khẩu đã qua kiểm tra tại Việt Nam nhưng cũng phải trải qua một đợt kiểm tra khác khi đến Trung Quốc. Nếu phát hiện các chất tồn dư như đất hoặc lá cây trong một lô hàng, các biện pháp tương ứng sẽ được thực hiện, chẳng hạn như xử lý khử trùng tại cảng nhập cảnh. Tuy nhiên, các thủ tục này sẽ phát sinh thêm chi phí cho các công ty Việt Nam.

Trong những năm gần đây, ngành trái cây Việt Nam phải đối mặt với nhiều cảnh báo từ các nước nhập khẩu do không đáp ứng được các tiêu chuẩn cụ thể về an toàn thực phẩm. Từ năm 2021 đến tháng 7/2023, Cục BVTV đã nhận được tổng cộng 107 cảnh báo, chủ yếu liên quan đến các vấn đề như dư lượng thuốc BVTV, phân hủy sản phẩm hoặc có hàm lượng chất gây dị ứng. Bộ cho rằng những sự cố này là do quản lý không đầy đủ trên nhiều khía cạnh khác nhau, từ sản xuất trái cây đến vận chuyển.

Theo báo cáo của Tin tức An toàn Thực phẩm, Ngân hàng Phát triển Châu Á chỉ ra rằng một số hợp tác xã nông nghiệp và nhà bán lẻ Việt Nam thiếu hiểu biết rõ ràng về mầm bệnh truyền qua thực phẩm và việc sử dụng quá nhiều thuốc trừ sâu là một yếu tố góp phần quan trọng gây ô nhiễm thực phẩm ở Việt Nam. Hơn nữa, trách nhiệm đảm bảo an toàn thực phẩm ở Việt Nam bị phân tán giữa nhiều cơ quan ban ngành, có thể dẫn đến mâu thuẫn và nhầm lẫn trong việc ban hành các quy định liên quan. Các bộ phận này cũng chủ yếu tập trung vào việc kiểm tra và kiểm soát các sản phẩm cuối cùng, thay vì chú trọng đầy đủ đến việc ngăn ngừa ô nhiễm trong suốt quá trình sản xuất và bán hàng.

Tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng – điều cần thiết để thúc đẩy xuất khẩu trái cây

Các chuyên gia cho biết, nông dân và doanh nghiệp phải nâng cao chất lượng sản phẩm, tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc xuất xứ và đảm bảo an toàn thực phẩm để thúc đẩy xuất khẩu trái cây. Điều này được khẳng dsidnhj tại một hội nghị gần đây do Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO), Viện Kỹ thuật Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch Việt Nam và Cục Quản lý chất lượng, chế biến và phát triển thị trường nông lâm thủy sản thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD) phối hợp tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Nhận định trái cây là nông sản xuất khẩu chủ lực, Phó Cục trưởng Cục BVTV thuộc  Bộ NN & PTNT Lê Văn Thiết cho biết, xuất khẩu trái cây trong 5 năm gần đây tăng trưởng 10-15% mỗi năm, hầu hết xuất khẩu sang Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và EU. Ông cho biết, các cuộc đàm phán nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đã đưa Việt Nam trở thành một trong những nước xuất khẩu trái cây lớn nhất Đông Nam Á, đồng thời khuyến khích nông dân và nhà xuất khẩu đầu tư nhiều hơn vào cơ sở chế biến, đóng gói và vận chuyển để đảm bảo sản phẩm trái cây Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn thị trường nước ngoài.

Chỉ ra một số thách thức cản trở xuất khẩu trái cây, bao gồm các rào cản kỹ thuật, các biện pháp kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm nghiêm ngặt và cạnh tranh gay gắt, ông Thiết cho biết nông dân và doanh nghiệp phải tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng của nước nhập khẩu, đồng thời thúc đẩy chuỗi giá trị bền vững cho sản phẩm của mình. Ngoài ra, do chuyển đổi kỹ thuật số vẫn còn tụt hậu so với sự phát triển của ngành, ông đề nghị các bên có thẩm quyền hoàn thiện và nâng cấp cơ sở dữ liệu, nền tảng đào tạo điện tử và trang web của họ để chúng thân thiện hơn với người dùng. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện các hướng dẫn thiết lập và quản lý cơ sở đóng gói, vùng trồng các loại trái cây chủ chốt cũng như các biện pháp kiểm dịch thực vật hợp lý theo yêu cầu của nhà nhập khẩu sẽ giúp thúc đẩy xuất khẩu trái cây, ông Thiết cho biết thêm.

Giám đốc dự án về chất lượng và tiêu chuẩn Bahramalian Nima của UNIDO cho biết tổng số lô trái cây xuất khẩu bị từ chối vào Australia, Trung Quốc, EU, Nhật Bản và Mỹ đã tăng 42% trong 10 năm, từ 24 lô năm 2010 lên 34 lô vào năm 2020. Ông nhấn mạnh rằng Việt Nam cần nâng cao năng lực đánh giá kỹ thuật, cải thiện hệ thống giám sát an toàn thực phẩm và nâng cao năng lực của nông dân và công ty để kiểm soát chất lượng. Về truy xuất nguồn gốc, các chuyên gia cho rằng Việt Nam nên tập trung nâng cao tính minh bạch thông qua chuỗi cung ứng thực phẩm để phát hiện thực phẩm không an toàn và tìm cách xác định xem nông dân có trồng cây theo tiêu chuẩn thực hành tốt hay không.

Gần đây, Cục BVTV đã có văn bản tới một số địa phương yêu cầu tạm dừng các vùng trồng, cơ sở đóng gói có mã số không đạt yêu cầu từ thị trường Trung Quốc. Việc đình chỉ cũng được áp dụng đối với các lô hàng liên quan đến vi phạm vùng trồng và cơ sở đóng gói. Theo Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật Nguyễn Thị Thu Hương, động thái này nhằm giảm thiểu rủi ro cho các nhà xuất khẩu Việt Nam vì họ có thể phải mất nhiều thời gian mới khắc phục được hậu quả khi bị cơ quan chức năng Trung Quốc thu hồi mã số.

Theo Produce Report, VNS