Cú hích năng lượng xanh của Tổng thống Mỹ Joe Biden khuyến khích sử dụng dầu thực phẩm đang đẩy giá dầu thực vật lên tiệm cận mức kỷ lục, tác động tiêu cực tới những người tiêu dùng nhạy cảm về giá tại Ấn Độ và châu Phi, châm ngòi cho nỗi lo lạm phát giá thực phẩm toàn cầu.

Chỉ số giá dầu thực vật của UN tăng tới 70% kể từ tháng 6/2021 tới nay, chạm mức cao nhất trong vòng 9 năm do thiếu hụt lao động tại các vườn trồng cọ khắp châu Á và thời tiết xấu tại các nước sản xuất đậu tương, hạt cải và hạt hướng dương lớn đang làm giảm sản lượng dầu thực phẩm và đẩy tồn kho xuống mức thấp nhất trong 10 năm.

Giá dầu thực phẩm tăng mạnh đang góp phần đẩy chỉ giá thực phẩm toàn cầu do UN tính toán lên mức cao nhất kể từ năm 2014, tác động tiêu cực tới người tiêu dùng tại các nước đang phát triển và đặt ra thách thức cho những nhà làm chính sách đang nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Nhu cầu dầu thực phẩm phục hồi mạnh do cả người tiêu dùng và doanh nghiệp đều mua tích trữ mạnh do các lệnh phong tỏa để kìm hãm COVID-19, càng làm vấn đề thiếu nguồn cung trở nên nghiêm trọng, đăc biệt khi ông Biden thắng cử và hứa hẹn “Cuộc cách mạng năng lượng sạch” dự báo sẽ châm ngòi cho nhu cầu nhiên liệu học. “Yếu tố mới này xuất hiện sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, khiến dự báo nhu cầu đối với dầu đậu nành tăng lên – vốn là 100% nhiên liệu sinh học”, theo nhà chuyên gia thị trường dầu thực phẩm Dorab Mistry. “4 nhà chế biến tinh luyện dầu đã cho biết họ sẽ ngừng tinh chế nhiên liệu hóa thạch và bắt đầu sản xuất nhiên liệu từ dầu thực vật”.

Giá tất cả các loại dầu thực phẩm – đầu vào thiết yếu cho mọi bữa ăn của hàng tỷ người – tăng mạnh, đang gây thiệt hại cho một bộ phận người tiêu dùng. Giá dầu cọ tại Myanmar tăng 20% kể từ khi chính quyền quân sự xuất hiện từ ngày 1/2 là một trong những dấu hiệu khó khăn cho những người nghèo nơi đây. Giá dầu cũng đang gây khó cho nhu cầu tại Ấn độ - nước nhập khẩu dầu thực vật hàng đầu thế giới và dự báo sẽ làm giảm nhập khẩu do người tiêu dùng Ấn Độ buộc phải giảm dùng bất chấp các động thái mở cửa nền kinh tế sau khi thời gian phong tỏa do COVID-19.

“Chúng tôi dự báo nhu cầu phục hồi khi đất nước mở cửa trở lại nhưng nhập khẩu dầu thực phẩm của Ấn Độ sẽ chỉ tương đương mức nhập khẩu năm 2020, đạt 13,2 triệu tấn”, theo ông Sandeep Bajoria, CEO của tập đoàn Sunvin, một nhà môi giới dầu thực vật cho hay. “Ban đầu, dự báo nhập khẩu dầu thực phẩm tại Ấn Độ đạt 14 triệu tấn nhưng giá tăng đã làm giảm nhu cầu”.

Giá dầu cọ tương lai Malaysia – chỉ số giá tham chiếu loại dầu thực phẩm được giao dịch nhiều nhất thế giới – gần đây đã chạm mốc 4.000 ringgit lần đầu tiên kể từ năm 2008. Giá dầu hạt cải cũng đã tăng gần 25% từ đầu năm đến nay,trong khi giá dầu hạt hướng dương biển Đen tăng gần 30%. Giá dầu đậu tương tăng hơn 27% từ đầu năm 2021 đến nay.

“Có quan điểm lâu đời về mối tương quan thực phẩm – nhiên liệu nhưng không ai nói đến vấn đề này do bởi toàn bộ vấn đề hiện nay là năng lượng xanh”, theo ông Mistry, giám đốc Godrej International. “Sẽ cần nhiều thời gian cũng như tiếng nói mạnh mẽ từ các nước đang phát triển, trước khi mọi người thực sự nỗ lực kìm hãm ở tốc độ mà năng lượng xanh có thể sản xuất kịp”.

Người tiêu dùng thực phẩm đang giảm mua

Nhập khẩu dầu cọ của Ấn Độ đã giảm 27% trong tháng 2/2021 so với cùng kỳ năm 2020, xuống mức thấp nhất trong 9 tháng, theo một nhà giao dịch hàng đầu thị trường cho hay, phản ánh nhu cầu nội địa giảm. “Chúng tôi cũng được cho biết vận chuyển dầu cọ đóng gói thùng thiếc cho hay nhu cầu từ châu Phi cũng đang giảm”.

Với tồn kho dậu tương Mỹ dự báo giảm xuóng dưới mốc 4 triệu tấn trong niên vụ hiện tại, từ mức hơn 14 triệu tấn trong niên vụ trước, giá dầu đậu tương Mỹ có thể duy trì ở mức cao trong nhiều thagns tới. Ông Mistry cũng dự báo rằng sản lượng dầu cọ tại châu Á sẽ tăng từ tháng 4 trở đi, giúp hạ nhiệt thị trường dầu thực vật toàn cầu.

Hơn nữa, việc thúc đẩy các phương tiện giao thông chạy bằng điện sẽ giúp hạn chế mức tăng sử dụng dầu thực phẩm làm nhiên liệu sinh học, theo nhận định của Phin Ziebell, nhà kinh tế kinh doanh nông nghiệp tại National Australia Bank ở Melbourne. “Nhiên liệu sinh học có thể chủ yếu sử dụng cho các phương tiện vận tải hạng nặng, như xe tải và tàu, cũng như việc xây dựng quy mô lớn”.

Theo Reuters