Olivier Gore-Bi đã từ bỏ khoản vay để thu hoạch vườn điều diện tích 4,85ha của ông tại Bờ Biển Ngà. Ông đang buộc phải để một phần vườn chín rục sau do đại dịch COVID-19 khiến giá điều giảm sâu tại khu vực sản xuất điều hàng đầu thế giới này, xuống mức không thể có lợi nhuận.

Trong những tháng đầu năm bình thường, nông dân Tây Phi sẽ thu hoạch hơn 55% diện tích trồng điều, sấy khô và vận chuyển dạng thô tới các nhà chế biến châu Á trước khi bán ra cho người tiêu dùng toàn cầu. Nhưng năm 2020, đại dịch COVID-19 gây thiệt hại nặng cho ngành hạt điều ngay khi mùa marketing của Tây Phi chuẩn bị bắt đầu. Giá điều thô vốn gặp áp lực giảm do nguồn cung dư thừa trong vài năm qua, giảm mạnh khi hoạt động chế biến tại châu Á chậm lại và đóng cửa biên giới vào tháng 3 khiến những khách hàng lớn từ Việt Nam và Ấn Độ không thể bay sang Tây Phi mua hàng. Với phần lớn người tiêu dùng năm ngoài châu lục này, triển vọng dài hạn của ngành hạt điều Tây Phi  sẽ nằm ở vấn đề làm sao để các thị trường chính phụ hồi sau đại dịch.

Olam International tại Singapore – nhà giao dịch hạt điều nhân thô hàng đầu thế giới – cho biết chuỗi cung ứng toàn cầu bị đình đốn và nhu cầu người tiêu dùng giảm khiến thị trường suy yếu. Chủ tịch mảng kinh doanh hạt điều của Olam Amit Khirbat cho rằng giá hạt điều toàn cầu sẽ bình ổn ở mức hiện tại trong tương lai gần do các lệnh phong tỏa đã được nới lỏng và nhu cầu dần quay trở lại.

Nhưng đối với những nông dân như Gore-Bi: “Năm 2020 là một thách thức lớn”, ông nói qua điện thoại từ vùng Marahoue miền trung Bờ Biển Ngà, nơi ông trồng loại hạt thường được dùng làm thức ăn vặt hoặc sử dụng trong các món cà ri và các món tráng miệng. Bờ Biển Ngà ghi nhận các hợp đồng quốc tế giảm xuống chỉ còn 900 USD/tấn, thấp hơn 35% so với hồi đầu vụ, theo Hội đồng Hạt điều Bờ Biển Ngà, do thiếu khách hàng và hoạt động chế biến tại châu Á suy yếu. 4 nông dân Bờ Biển Ngà khác cũng có câu chuyện tương tự. Gore-Bi ngừng thu hoạch điều vào cuối tháng 4 khi giá điều thô chưa đến 0,34 USD/kg, thấp hơn một nửa so với mức giá sàn mà chính phủ đặt ra. Hàng tá nông dân trồng điều, các khách hàng trong nước lẫn chính phủ và các nhà chức trách thương mại tại Bờ Biển Ngà, Ghana, Guinea-Bissau, Senegal và Gambia cho biết cuộc khủng hoảng COVID-19 làm gián đoạn thị trường và gây ra đổ vỡ trên khắp khu vực.

Liên hiệp ngành điều châu Phi (ACA) cảnh báo xuất khẩu điều thô của châu Phi trong năm 2020 có thể giảm 30% xuống dưới 1,2 triệu tấn, trong khi sản lượng có thể giảm 10% so với mức sản lượng 2 triệu tấn năm 2019, chủ yếu do nông dân quyết định ngừng thu hoạch. Giám đốc hội đồng ngành điều của Bờ Biển Ngà Adama Coulibaly đồng ý rằng sản lượng sẽ giảm nhưng cho rằng vẫn còn quá sớm để dự báo về mức độ giảm. Sản lượng điều thô Bờ Biển Ngà năm 2020 trước đó dự báo giảm 10% xuống còn khoảng 720.000 tấn do thiếu mưa. Các biện pháp kìm hãm sự lây lan của virus cũng làm suy yếu các luồng vận chuyển hạt điều trong khu vực. Lệnh giới nghiêm tại Senegal làm giảm thời gian sấy hạt. Một nhà kho chứa hàng hạt điều mới tại sân bay phải đóng cửa do giảm tần suất bay và lệnh phong tỏa khu vực tại Ghana khiến nước này khó có nhân lực vận hành.

Một số cộng đồng nông thôn Tây Phi có sinh kế phụ thuộc vào hạt điều trong suốt thời gian thấp điểm sản xuất, đang cảm nhận rõ rệt thiệt hại. Tại đất nước nhỏ bé ven biển Guinea-Bissau, nơi hạt điều chiếm khoảng 90% doanh thu xuất khẩu và là nguồn thu nhập duy nhất cho 650.000 hộ gia đình, chính phủ đã chuyển giao các quỹ cứu trợ khẩn cấp cho các ngân hàng hỗ trợ ngành này. Một số nông dân Bissau đang chiết xuất rượu từ hạt điều ế để kiếm thêm thu nhập.

Nhưng tình hình có vẻ bớt u ám hơn tại một số khu vực khác. Hoạt động giao dịch đang tăng nhẹ tại Ghana và sản lượng hạt điều dự báo đạt 140.000 tấn, theo Bộ trưởng Nông nghiệp Anim Jerry Jacob cho hay. Trong tháng 4/2020, giá hạt điều tại cổng trại giảm hơn 56% so với cùng kỳ năm 2019 xuống còn 0,614 USD/kg. Wayne Tilton giám đốc khu vực châu Phi của for Red River Foods, một tron gnhững nhà nhập khẩu hạt điều lớn nhất ại Mỹ, cho biết tác động của cuộc khủng hoảng này lên ngành hạt điều Ghana bớt nặng nề hơn dự báo của ông. Nông dân Ghana đang bán được hạt điều với giá ngày một cao hơn vào cuối vụ. Cuộc khủng hoảng đã khiến người tiêu dùng thay đổi hành vi theo những cách chưa từng có tiền lệ. Hủy hàng loạt các lễ cưới tại Ấn Độ làm giảm mạnh tiêu dùng bánh kẹo có sử dụng hạt điều làm quà, theo Dhruv Dalmia, hiện sở hữu doanh nghiệp gia đình chuyên xuất khẩu hạt điều từ Tây Phi.

Ngược lại, nhập khẩu hạt điều của Mỹ để tiêu dùng tăng vọt 18% trong 4 tháng đầu năm 2020, theo số liệu thương mại cho thấy. Mua tích trữ là nguyên nhân chính khiến nhập khẩu hạt điều tăng nhưng xu hương này dự báo đảo ngược trong nửa cuối năm 2020 do số lao động thất nghiệp tăng vọt lên 30 triệu người. Red River Foods dự báo doanh số tại Mỹ trong quý 3/2020 giảm so với cùng kì năm 2019 nhưng không đưa ra con số dự báo chính xác.

Theo Reuters