Xuất khẩu rau quả của Việt Nam dự kiến không đạt mục tiêu cả năm là 8 tỷ USD, bất chấp sự phục hồi mạnh mẽ trong nửa đầu năm 2025. Tình trạng dư cung theo mùa, cơ sở hạ tầng chế biến hạn chế và việc tuân thủ không nhất quán các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế tiếp tục kìm hãm tăng trưởng dài hạn.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kim ngạch xuất khẩu rau quả trong tháng 6 ước đạt 750 triệu USD, tăng hơn 50% so với tháng trước. Con số này nâng tổng kim ngạch xuất khẩu sáu tháng đầu năm lên 3,05 tỷ USD, một sự phục hồi đầy hứa hẹn sau một giai đoạn khó khăn. Tuy nhiên, khi vụ thu hoạch đạt đỉnh và trái cây tràn ngập thị trường, chuỗi cung ứng thường gặp khó khăn trong việc đáp ứng. Điều này dẫn đến áp lực giá, tổn thất sau thu hoạch và tắc nghẽn trong phân phối. Ngành này cũng vẫn phụ thuộc rất nhiều vào một số ít thị trường trọng điểm, đặc biệt là Trung Quốc và Mỹ, khiến ngành dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về quy định hoặc chính sách thương mại.

Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Nguyễn Quang Hiếu báo cáo, tính đến cuối tháng 6, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 45.000 tấn vải, tăng 60% so với cùng kỳ năm trước. Trung Quốc gần đây đã phê duyệt thêm mã vùng trồng và cơ sở đóng gói cho sầu riêng và dự kiến sẽ cử chuyên gia đến Việt Nam vào tháng 7 để kiểm tra các vườn bưởi, hướng tới một nghị định thư xuất khẩu chính ngạch.

Tuy nhiên, việc tiếp cận các thị trường cao cấp phụ thuộc vào việc tuân thủ nghiêm ngặt và nhất quán các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Các cơ quan chức năng đã kêu gọi các địa phương và doanh nghiệp xuất khẩu áp dụng các mô hình sản xuất sạch, cải thiện kiểm tra dư lượng và tăng cường hệ thống truy xuất nguồn gốc trước khi thông quan xuất khẩu. Những hạn chế sau thu hoạch vẫn là một rào cản. Tổng giám đốc điều hành Ameii Việt Nam Ngô Thị Thu Hồng cho biết công ty của bà đang hoạt động hết công suất để đáp ứng nhu cầu vải thiều cao cấp. Tuy nhiên, việc thiếu các cơ sở chiếu xạ ở miền Bắc Việt Nam đồng nghĩa với việc các sản phẩm xuất khẩu sang Mỹ phải được vận chuyển vào phía Nam để xử lý, làm tăng đáng kể chi phí và làm phức tạp việc bảo quản. Bà lưu ý rằng vải thiều Việt Nam thường bị so sánh trực tiếp với các sản phẩm từ Trung Quốc và Mexico. Để duy trì khả năng cạnh tranh, bà Hồng đã kêu gọi Chính phủ thành lập một trung tâm chiếu xạ tại Hà Nội và đẩy nhanh các cuộc đàm phán tiếp cận thị trường với Nhật Bản và Hàn Quốc (RoK) để đa dạng hóa các kênh xuất khẩu. Tổng giám đốc điều hành của Tập đoàn Vina T&T Nguyễn Đình Tùng báo cáo đã đảm bảo các đơn đặt hàng trước cho Mỹ gần một tháng trước khi thu hoạch, cho thấy uy tín và độ tin cậy của thương hiệu. Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng trái cây Việt Nam vẫn chưa có sự công nhận thương hiệu quốc tế. Ông chỉ ra rằng các quốc gia như New Zealand, Mỹ và Hàn Quốc có sự gắn kết chặt chẽ về bản sắc trái cây, trong khi nông sản cao cấp của Việt Nam vẫn chưa được biết đến rộng rãi trên toàn cầu. Tuy nhiên, Nhật Bản đang nổi lên như một thị trường đầy hứa hẹn.

Theo ông Tạ Đức Minh, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nhật Bản, các loại trái cây Việt Nam như vải thiều, xoài, thanh long và nhãn đang ngày càng được người tiêu dùng Nhật Bản ưa chuộng. Một nhà xuất khẩu Việt Nam đã xuất khẩu hơn 100 tấn vải thiều vào đầu vụ và dự kiến sẽ đạt 200 tấn vào cuối vụ. Các nhà bán lẻ lớn như AEON và các siêu thị cao cấp đang tích cực nhập khẩu trái cây Việt Nam. Đáng chú ý, vải thiều cũng đang tiếp cận khách hàng thông qua các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội và Amazon Nhật Bản. Để củng cố thị phần tại Nhật Bản, ông Minh khuyên không nên cạnh tranh về giá thấp. Thay vào đó, ông đề xuất tập trung vào các chiến lược giá trị gia tăng như chế biến trái cây sấy khô, có thể đạt giá cao gấp 2-3 lần so với hàng tươi sống, và đầu tư vào bao bì thân thiện với môi trường, một ưu tiên chính của 60% người tiêu dùng Nhật Bản. Ông cho biết thêm, khả năng truy xuất nguồn gốc minh bạch có thể làm tăng giá bán lẻ cuối cùng từ 10 đến 15%.

Tại Trung Quốc, Văn phòng Thương mại Bắc Kinh của Việt Nam đã kêu gọi các nhà xuất khẩu thắt chặt kiểm soát chất lượng tại nông trại, đặc biệt là đối với nông sản tươi sống. Nếu khả thi, các công ty được khuyến khích chuyển sang vận tải đường biển và đường sắt để tăng khối lượng và độ tin cậy, thay vì chỉ dựa vào các tuyến đường bộ. Để giảm ùn tắc trong mùa thu hoạch cao điểm, Hiệp hội Rau quả đã khuyến nghị các nỗ lực phối hợp giữa các cơ quan hải quan và cơ quan biên phòng để ưu tiên các loại trái cây dễ hỏng, có doanh thu cao.

Về lâu dài, ngành phải đầu tư vào các vùng trồng trọt chất lượng cao, áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất được chứng nhận như VietGAP và GlobalGAP, đồng thời đảm bảo tính minh bạch hoàn toàn trong việc truy xuất nguồn gốc. Việc xây dựng năng lực mạnh mẽ hơn về kiểm soát dư lượng thuốc trừ sâu và kim loại nặng đồng thời mở rộng quy mô công nghệ chế biến sâu không chỉ đa dạng hóa các sản phẩm xuất khẩu và gia tăng giá trị mà còn giảm sự phụ thuộc vào việc bán trái cây tươi, kéo dài độ tươi và cho phép thâm nhập vào các thị trường xa xôi về mặt địa lý với các tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt. Những biện pháp này rất cần thiết để hỗ trợ khả năng phục hồi thị trường lâu dài và định vị trái cây Việt Nam cạnh tranh hơn trên trường quốc tế.

Theo VNA