Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang Trung Quốc đã giảm mạnh 80% trong nửa đầu tháng 2/2025, chỉ xuất khẩu được 3.500 tấn. Sự sụt giảm mạnh này đã tác động trực tiếp đến doanh thu xuất khẩu rau quả của Việt Nam, đạt 416 triệu USD vào tháng 1/2025, giảm 11,3% so với tháng 12/2024 và giảm 5,2% so với cùng kỳ năm 2024.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự sụt giảm xuất khẩu là các biện pháp kiểm tra nghiêm ngặt hơn của Trung Quốc đối với sầu riêng nhập khẩu, đặc biệt là về dư lượng cadmium và Auramine O (Basic Yellow 2 - BY2). Các quy định chặt chẽ hơn này được đưa ra sau khi phát hiện ra các vi phạm ở sầu riêng Thái Lan. Từ đầu năm 2025, Trung Quốc đã yêu cầu kiểm tra dư lượng đối với tất cả các lô hàng tại các phòng thí nghiệm được công nhận, kéo dài đáng kể các thủ tục xuất khẩu. Sự chậm trễ trong việc kiểm tra đã làm gián đoạn lịch trình giao hàng, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn tại các cửa khẩu. Một số thương nhân đã tìm đến phương án xuất khẩu chợ đen, nhưng cách làm này không bền vững đối với sự ổn định lâu dài của ngành sầu riêng Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến thừa nhận việc Trung Quốc kiểm soát chặt chẽ hơn nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm, nhưng cũng đặt ra thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp xuất khẩu và nông dân. Bà Phan Thị Mến, Tổng giám đốc Công ty TNHH Tư vấn Khoa học Công nghệ Sutech cho biết, do kiểm tra chặt chẽ nên lượng hàng xuất khẩu giảm mạnh, có ngày không xử lý được lô hàng nào. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn Đoàn Thanh Sơn nhấn mạnh, Trung Quốc đã nhiều lần cảnh báo, yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam tăng cường kiểm soát chất lượng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa thích nghi hoàn toàn, dẫn đến khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn tuân thủ. Thứ trưởng Hoàng Trung tiết lộ, ngoài 9 phòng kiểm nghiệm đã được Trung Quốc công nhận, hiện đã có 6 phòng kiểm nghiệm khác được trình phê duyệt để đẩy nhanh tiến độ xuất khẩu. Nỗ lực này diễn ra trong bối cảnh vụ thu hoạch sầu riêng và các loại trái cây khác của Việt Nam đang đạt đỉnh. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 169.000 ha diện tích trồng sầu riêng, gấp đôi diện tích quy hoạch đến năm 2030, ước tính là 65.000–75.000 ha. Tỷ lệ vườn sầu riêng đạt độ chín thu hoạch cũng tương đối cao.

Để giải quyết các biện pháp an toàn thực phẩm bổ sung của Trung Quốc đối với xuất khẩu trái cây của Việt Nam, Bộ NN & PTNT đã chỉ đạo các cơ quan liên quan và chính quyền địa phương triển khai các mô hình quản lý chất lượng chặt chẽ hơn. Đặc biệt chú trọng đến việc sử dụng hóa chất trong các đồn điền và cơ sở đóng gói để đảm bảo tuân thủ. Chính phủ Việt Nam cũng đang đàm phán với Trung Quốc để khôi phục các quy định xuất khẩu trước đây, nhằm mục đích nới lỏng các thủ tục kiểm tra và tạo điều kiện thông quan thuận lợi hơn. Ngoài ra, một số nhà xuất khẩu đang tìm kiếm các thị trường thay thế để giảm sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc, đảm bảo chiến lược xuất khẩu ổn định và đa dạng hơn cho sầu riêng của Việt Nam. Trước đó, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Đài Loan (TFDA) đã áp dụng biện pháp kiểm tra bắt buộc đối với tất cả các lô hàng sầu riêng tươi từ Việt Nam từ ngày 12/8/2024 đến ngày 11/2/2025 do có bốn lần kiểm tra chất lượng không đạt trong vòng 6 tháng.

Đài Loan gia hạn kiểm tra bắt buộc đối với sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam

Đài Loan sẽ tiếp tục kiểm tra mọi lô hàng sầu riêng tươi từ Việt Nam cho đến ngày 30/4 để đảm bảo tuân thủ an toàn thực phẩm. Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc đã xác nhận rằng Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Đài Loan (TFDA) đã gia hạn chính sách kiểm tra tăng cường đối với sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam.

Theo chỉ thị mới, Đài Loan sẽ tiếp tục kiểm tra mọi lô hàng sầu riêng tươi (Mã HS 0810.60.00.00.7) từ Việt Nam cho đến ngày 30/4 để đảm bảo tuân thủ an toàn thực phẩm. Năm ngoái, TFDA đã thực hiện chính sách kiểm tra 100% đối với sầu riêng tươi nhập khẩu từ Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 12/8/2024 và sẽ hết hạn vào ngày 11/2/2025, sau khi 4 lô hàng không đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm trong vòng sáu tháng. TFDA nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp thực phẩm phải tuân thủ các yêu cầu tự quản lý. Các nhà nhập khẩu phải tuân thủ kế hoạch giám sát an toàn thực phẩm phải tiến hành kiểm tra nội bộ và lưu giữ hồ sơ chi tiết để đảm bảo tuân thủ các quy định của địa phương. Ngoài ra, nếu phát hiện sản phẩm có nguy cơ gây hại cho sức khỏe, doanh nghiệp phải ngay lập tức dừng bán, thu hồi các lô hàng bị ảnh hưởng và báo cáo với cơ quan quản lý địa phương.

Song song đó, Trung Quốc cũng thắt chặt các quy định về nhập khẩu sầu riêng từ cả Việt Nam và Thái Lan. Tính đến cuối năm 2024, 100% lô hàng sầu riêng nhập vào Trung Quốc phải có chứng nhận xác nhận không có Auramine O (Basic Yellow 2 – BY2), một loại thuốc nhuộm thường được sử dụng trong các ứng dụng công nghiệp. Hải quan Trung Quốc sẽ tiến hành kiểm tra thêm đối với hàng nhập khẩu và chỉ những lô hàng không có dư lượng Auramine O mới được thông quan. Trong khi đó, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang Liên minh châu Âu hiện phải chịu mức kiểm tra biên giới tăng từ 10% lên 20%. Việc kiểm soát chặt chẽ hơn này xuất phát từ việc vi phạm các quy định của EU về giới hạn dư lượng thuốc trừ sâu trong các lô hàng trước đó. Việc giám sát chặt chẽ hơn trên nhiều thị trường làm nổi bật áp lực ngày càng tăng đối với các nhà xuất khẩu sầu riêng Việt Nam trong việc tăng cường tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm toàn cầu.

Theo VNS, BIZHUB/ VNS