Khi người tiêu dùng ngày càng tinh tế hơn khi thưởng thức cà phê, xu hướng này có thể tạo ra cơ hội cho các phân khúc thích hợp như cà phê đặc sản. Mặc dù Thái Lan không phải là nước xuất khẩu cà phê lớn, nhưng thị trường cà phê của nước này được định giá lên tới hàng chục tỷ baht. Quốc gia này có khả năng tạo sự khác biệt trên trường quốc tế bằng cách tập trung vào lĩnh vực cà phê đặc sản.

Theo Hiệp hội cà phê đặc sản (SCA), các sản phẩm cà phê có nhiều đặc điểm khác nhau có thể ảnh hưởng đến người mua. Một số đặc điểm này là nội tại như thành phần hóa học, cấu trúc vật lý, hình thức và chất lượng cảm quan, trong khi một số đặc điểm khác là ngoại tại và cần phải tiết lộ thêm thông tin. Khi nói đến việc lựa chọn cà phê, các thuộc tính ngoại tại bao gồm khả năng truy xuất nguồn gốc và chứng nhận, bao gồm nơi và cách sản xuất cà phê và do ai sản xuất, các biến thể được cung cấp, phương pháp chế biến và tác động của quy trình sản xuất đối với môi trường và người dân địa phương. SCA định nghĩa cà phê đặc sản là cà phê hoặc trải nghiệm cà phê được công nhận vì những phẩm chất đặc biệt của nó, dẫn đến giá trị thị trường cao hơn.

Dấu hiệu của thời điểm chín muồi

Ayu Chuepa, người sáng lập và chủ sở hữu Akha Ama, một thương hiệu cà phê doanh nghiệp xã hội tại Chiang Mai, cho biết Thái Lan có thể không sản xuất đủ lượng cà phê để cạnh tranh với các nước xuất khẩu hàng đầu thế giới như Brazil, Colombia, Việt Nam, Honduras và Indonesia, nhưng chắc chắn có cơ hội cho Thái Lan vì xu hướng về nhu cầu toàn cầu đang hướng tới cà phê chất lượng. Ông Ayu cho biết nếu Thái Lan tập trung vào việc cải thiện mọi khía cạnh trong sản xuất cà phê của mình, từ canh tác, chất lượng đất và phương pháp canh tác cho đến những người tham gia, đồng thời kết hợp đổi mới trong quá trình này, thì họ sẽ có thể nâng cao giá trị của cà phê Thái Lan và tạo ra những cơ hội mới trên thị trường toàn cầu. Ông cho biết doanh số bán cà phê tại Thái Lan không chỉ giới hạn ở người tiêu dùng địa phương vì đất nước này là điểm đến du lịch hàng đầu và nhiều du khách nước ngoài cũng là những người đam mê cà phê.

Hiệp hội Cà phê Đặc sản Thái Lan ước tính thị trường cà phê đặc sản của Thái Lan có giá trị khoảng 2 tỷ baht một năm. Naowarat Khuwatchanakul, người sáng lập và chủ sở hữu của Dose Espresso và Dose Factory, hai quán cà phê theo phong cách Đông Bắc Thái-Úc tại tỉnh Udon Thani, đã quan sát thấy những thay đổi đáng kể trong bối cảnh cà phê của tỉnh này. Bà cho biết ngành kinh doanh quán cà phê hiện đang trong giai đoạn tăng trưởng, với những người đam mê cà phê trở thành chủ cửa hàng trong khi các chuỗi cửa hàng lớn đang mở rộng. Bà Naowarat cho biết người tiêu dùng ở Udon Thani và khắp châu Á đang ngày càng hiểu biết hơn về cà phê, chú ý đến nguồn gốc của hạt cà phê, kỹ thuật pha chế và hương vị. Bà cho biết, trong vài năm qua, cà phê đã phát triển từ một thức uống đơn thuần thành một yếu tố của lối sống. Sự phát triển này đã dẫn đến sự xuất hiện của các cửa hàng tìm cách tạo dựng bản sắc riêng. Một số kết hợp quán cà phê với nhà hàng Thái hoặc cửa hàng tráng miệng, hoặc xây dựng cơ sở rang xay tại chỗ, trong khi những cửa hàng khác theo đuổi cà phê đặc sản. Bà Naowarat cho biết chỉ có khoảng 10% quán cà phê ở Udon Thani được coi là quán cà phê đặc sản. Bà cho biết bà dự đoán số lượng các quán cà phê đặc sản sẽ tăng lên trong tương lai. "Chúng tôi nhận thấy sự chú ý nhiều hơn đến thiết kế và kỹ thuật pha chế. Nhiều quán cà phê mong muốn tạo sự khác biệt, nhưng điều đó không có nghĩa là tất cả đều tuân thủ các tiêu chuẩn cà phê đặc sản", bà Naowarat cho biết.

Truyền miệng

Bà Naowarat tiết lộ rằng bà có kế hoạch thành lập một học viện cà phê vào cuối năm nay hoặc đầu năm sau. Dose Coffee lấy 60-70% hạt cà phê tại địa phương, trong đó 80% cà phê Thái Lan đến từ Mae Suai ở Chiang Rai thông qua quan hệ đối tác đã tồn tại hơn một thập kỷ. Phần còn lại đến từ Udon Thani, nơi công ty hợp tác với nông dân địa phương để cải thiện chất lượng hạt cà phê. Bà cho biết: "Trước đây, cà phê được sản xuất tại đây thường bị bỏ qua và được sử dụng cho các sản phẩm hòa tan. Với sự hỗ trợ và giáo dục phù hợp, chúng tôi có thể cải thiện được điều đó".

Bà Naowarat chỉ ra rằng hầu hết các chuyên gia về cà phê đặc sản đều tập trung ở Bangkok, vì phần lớn cả người học và người hướng dẫn đều có trụ sở tại đây. Tuy nhiên, bà thấy sự quan tâm ngày càng tăng đối với giáo dục về cà phê ở vùng Đông Bắc. Để đáp ứng nhu cầu này, bà có kế hoạch mở một học viện nhỏ ở Udon Thani, cung cấp các khóa đào tạo về cà phê và các kỹ năng phục vụ. Mục tiêu là hợp tác với các tổ chức tại Bangkok và các mạng lưới cà phê khác trong khu vực. Bà cho biết học viện sẽ đào tạo các chuyên gia cà phê được chứng nhận và hợp tác với các ngành có liên quan như ngành nhà hàng. Bà hy vọng rằng trong tương lai, đội ngũ nhân viên của Dose Coffee cũng sẽ cung cấp các buổi đào tạo bên ngoài. "Chúng tôi muốn xây dựng một cộng đồng cà phê khuyến khích trao đổi ý tưởng. Điều này sẽ tạo ra một cơ sở kiến ​​thức địa phương, vì vậy mọi người sẽ không cần phải đến Bangkok để tìm hiểu về cà phê. Khi đó, chúng tôi có thể trở thành một trung tâm mới về chuyên môn về cà phê", bà Naowarat cho biết.

Vượt qua thách thức

Biến đổi khí hậu đã khiến việc tìm nguồn cung ứng hạt cà phê chất lượng trở nên khó khăn hơn, bà Naowarat cho biết. Cà phê cần điều kiện ôn hòa với ánh nắng mặt trời lốm đốm, nhưng nhiệt độ cao hơn làm giảm chất lượng hạt cà phê và thay đổi hàm lượng dinh dưỡng. Ngoài ra, giá hạt cà phê tăng có thể dẫn đến tình trạng tích trữ, khiến các quán cà phê nhỏ khó đảm bảo nguồn cung mà không phải đối mặt với chi phí cao hơn, bà cho biết. Mặc dù vậy, bà tin rằng giá cao hơn có thể có lợi cho những người nông dân đang đầu tư vào các phương pháp canh tác tốt hơn. Chiến lược của bà là tập trung vào việc duy trì các tiêu chuẩn cao khi nói đến chất lượng hạt cà phê.

Quan tâm đến người nông dân

Ông Ayu khuyến khích mọi người coi cà phê không chỉ là một mặt hàng, mà còn công nhận toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm cả người nông dân, những người thường phải đối mặt với bất bình đẳng đáng kể. "Chúng ta có xu hướng quên mất những con người đằng sau cà phê của mình. Nếu muốn chuyển đổi ngành công nghiệp, chúng ta phải đặt con người lên hàng đầu", ông nói. "Chúng ta nên tự hỏi tại sao cà phê của chúng ta lại ngon và làm thế nào chúng ta có thể duy trì chất lượng đó cho các thế hệ tương lai", ông nói. Ông nhận thấy rằng một số vùng trồng cà phê đang phải đối mặt với vấn đề khai thác quá mức đất đai, điều này có thể đe dọa đến năng lực sản xuất trong tương lai. Tin tốt là ngày càng có nhiều nông dân trồng cà phê cẩn thận, chú ý đến cả chất lượng và tác động đến môi trường, ông nói thêm. Cam kết về tính bền vững này phù hợp với các giá trị của cà phê đặc sản, bao gồm tập trung vào dấu chân môi trường và lợi ích cho tất cả mọi người tham gia vào quá trình sản xuất.

Akha Ama, đơn vị điều hành các quán cà phê tại Chiang Mai và Tokyo, đang hợp tác với hàng trăm nông dân và những người khác trong chuỗi giá trị cà phê. Công ty cũng tổ chức các sự kiện đào tạo. "Những sự kiện này mở cửa cho tất cả mọi người, không chỉ những người nông dân bán hạt cà phê trực tiếp cho Akha Ama hay những người đã được chứng nhận về cà phê đặc sản", ông cho biết.

Ông Ayu cho biết ngành công nghiệp cà phê của Thái Lan rất độc đáo khi so sánh với các quốc gia sản xuất cà phê khác. Tại Thái Lan, người tiêu dùng và người pha chế có thể dễ dàng kết nối với người nông dân, thông qua phương tiện truyền thông xã hội hoặc bằng cách đến thăm các trang trại, nơi tương đối dễ tiếp cận. "Cà phê đặc sản sẽ làm thay đổi bối cảnh cà phê của Thái Lan trong tương lai, nhờ vào sự phổ biến ngày càng tăng của nó trên toàn thế giới", ông cho biết.

Theo Bangkok Post