Khi diện tích trồng sầu riêng mở rộng ở Việt Nam, các phương pháp sáng tạo đang được phát triển để chuyển đổi số lượng lớn vỏ sầu riêng thải thành than sinh học và giấm gỗ, giảm tác động đến môi trường và tăng thu nhập cho nông dân. Trong khi Trung Quốc đang vật lộn với tác động đến môi trường của vỏ sầu riêng thải, hàng triệu tấn vỏ "trái cây tỷ đô" này cũng đang bị vứt bỏ ở Việt Nam. Tuy nhiên, những vỏ quả thải này có tiềm năng được chuyển đổi thành biochar, giảm khí thải và sản xuất giấm gỗ có giá trị cao.

Sầu riêng, một loại trái cây đã làm mưa làm gió ở châu Á, khiến Trung Quốc phải chi tới 6,7 tỷ USD hàng năm để nhập khẩu. Tại Việt Nam và Thái Lan, "vua của các loại trái cây" này đã mang lại sự thịnh vượng cho nhiều nông dân, biến họ thành triệu phú. Tuy nhiên, chỉ có 30-35% trọng lượng của một quả sầu riêng là có thể ăn được, còn lại 65-70% là chất thải dưới dạng vỏ và hạt, thường bị vứt bỏ. Chuyên gia người Thái Sakda Sinives giải thích rằng chất thải hữu cơ từ vỏ sầu riêng góp phần vào lượng khí thải nhà kính. Ông lưu ý rằng quá trình phân hủy kỵ khí của chất thải hữu cơ trong bãi chôn lấp tạo ra một lượng đáng kể khí mê-tan (CH4), trong khi quá trình phân hủy hiếu khí giải phóng carbon dioxide (CO2). Ngoài ra, nitơ oxit (N2O) được tạo ra từ quá trình phân hủy nitơ trong chất thải. Hơn nữa, quá trình phân hủy chất thải hữu cơ, chẳng hạn như vỏ sầu riêng, phát ra mùi khó chịu có thể gây hại cho sức khỏe, gây ô nhiễm nguồn nước và làm suy thoái môi trường. Mặc dù không đưa ra số liệu cụ thể về lượng khí thải nhà kính từ vỏ sầu riêng đang phân hủy, Sakda Sinives nhấn mạnh rằng đây là vấn đề cấp bách mà Trung Quốc hiện đang cố gắng giải quyết.

Tại Việt Nam, diện tích trồng sầu riêng đang mở rộng nhanh chóng, hiện đã bao phủ 151.000 ha. Hiện nay, khoảng 60% diện tích này đang được sản xuất, cho thu hoạch 1,5 triệu tấn quả. Bên cạnh số lượng xuất khẩu sang Trung Quốc, hầu hết sầu riêng được tiêu thụ trong nước, dẫn đến một lượng lớn vỏ sầu riêng bị thải bỏ hàng năm. Để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nghiên cứu đã chỉ ra rằng vỏ sầu riêng có thể được chuyển đổi thành than sinh học.

Than sinh học được sản xuất thông qua quá trình nhiệt phân các vật liệu hữu cơ trong môi trường hạn chế oxy. Than sinh học có khả năng cải thiện các đặc tính của đất bằng cách tăng cường giữ ẩm, khả năng trao đổi ion dương và mức carbon hữu cơ. Ngoài ra, than sinh học có thể làm giảm sự rửa trôi chất dinh dưỡng, trung hòa độ chua của đất và cuối cùng là tăng năng suất cây trồng. Than sinh học cũng loại bỏ hiệu quả các chất ô nhiễm như kim loại nặng, thuốc nhuộm, thuốc trừ sâu và chất thải hữu cơ khỏi nước. Hơn nữa, nó đóng vai trò quan trọng trong việc giảm phát thải khí nhà kính bằng cách hoạt động như một bồn chứa cacbon tự nhiên, có khả năng lưu trữ CO2 trong đất.

Trong một nghiên cứu do các nhà nghiên cứu Đỗ Mỹ Phương, Phan Thanh Tuyền và Nguyễn Xuân Lộc thuộc Khoa Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên, Đại học Cần Thơ thực hiện, vỏ sầu riêng từ các cơ sở sản xuất tại một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đã được chuyển đổi thành than sinh học thông qua quá trình nhiệt phân ở 500°C trong môi trường nitơ trơ. Nghiên cứu đã phân tích các tính chất lý hóa của than sinh học, bao gồm độ ẩm, độ pH, độ dẫn điện, khả năng trao đổi cation và hàm lượng carbon. Các phát hiện cho thấy vỏ sầu riêng có thể được chuyển đổi hiệu quả thành than sinh học, với các ứng dụng tiềm năng trong việc cải tạo đất chua hoặc đất bị thoái hóa. Tuy nhiên, ứng dụng thực tế của than sinh học vỏ sầu riêng trong việc cải tạo đất cần được đánh giá thêm. Vào cuối năm 2023, một báo cáo từ Khánh Hòa đã nêu bật một doanh nghiệp đã sản xuất thành công than sinh học và giấm gỗ từ vỏ sầu riêng. Ông Nguyễn Văn Xuân, Giám đốc Công ty Cổ phần Năng lượng Resa, chia sẻ rằng trong khi nghiên cứu các phương pháp xử lý chất thải, ông nhận thấy rằng nông dân thường vứt bỏ vỏ sầu riêng sau khi thu hoạch quả ăn được. Những vỏ này phân hủy chậm trong tự nhiên, gây ô nhiễm môi trường. Lấy cảm hứng từ đó, ông Xuân đã phát triển một phương pháp chuyển đổi vỏ sầu riêng thành than sinh học, từ đó tận dụng sản phẩm phụ nông nghiệp này để tăng thu nhập cho nông dân đồng thời bảo vệ môi trường. Ông Xuân đã thiết kế một thiết lập tạm thời bao gồm một lò nhiệt phân để xử lý vỏ sầu riêng tươi (50-100 kg) và một buồng ngưng tụ. Toàn bộ năng lượng cần thiết cho quá trình này được cung cấp bởi năng lượng mặt trời.

Sau khi thử nghiệm, lò nhiệt phân đã cho ra nhiều sản phẩm khác nhau. Ở nhiệt độ từ 150-190°C, giấm gỗ được tạo ra, sau đó là khí dễ cháy được đốt cháy để tạo ra than sinh học. Mỗi mẻ nhiệt phân tạo ra 25 lít giấm gỗ và 15-20 kg than sinh học. Ông Xuân giải thích rằng giấm gỗ có nhiều công dụng, bao gồm khử mùi chuồng trại chăn nuôi, làm thuốc trừ sâu và diệt côn trùng. Trên thị trường, 1 lít giấm gỗ được bán với giá 100.000-150.000 đồng. Than sinh học, ngoài việc là chất cải tạo đất, có thể được nghiền, trộn với các chất phụ gia, nén thành bánh và sấy khô để tạo ra than củi không khói, năng lượng cao, không gây ô nhiễm môi trường. Giá than sinh học này từ 14.000-15.000 đồng/kg. Ông Xuân tin rằng quá trình này sẽ góp phần phát triển nền nông nghiệp xanh, canh tác tuần hoàn và làm sạch môi trường. Công ty của ông sẵn sàng chia sẻ mô hình và hướng dẫn những người quan tâm đến việc sản xuất than sinh học từ các sản phẩm phụ nông nghiệp, bao gồm cả vỏ sầu riêng.

Theo VNS