Theo ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, dự báo xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sẽ có nhiều thách thức hơn trong năm 2024. Vấn đề đặt ra hiện nay của ngành thủy sản là truy xuất nguồn gốc hải sản để chống khai thác trái phép, đảm bảo an toàn thực phẩm trên tàu cá, cảng cá. Ngoài ra, xuất khẩu thủy sản còn phải đối mặt với nhiều rào cản khác như phúc lợi động vật, chứng chỉ carbon nhằm đảm bảo an toàn môi trường trong quá trình sản xuất sản phẩm xuất khẩu sang châu Âu và Mỹ.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã hạ mục tiêu giá trị xuất khẩu thủy sản năm 2024 xuống 9,5 tỷ USD so với kỳ vọng trước đó là 10 tỷ USD. Ngành thủy sản dự kiến sẽ đạt sản lượng 9,22 triệu tấn hải sản từ diện tích nuôi trồng thủy sản 1,3 triệu ha trong năm nay. Theo Tổng cục Thủy sản, giá trị xuất khẩu thủy sản năm 2023 ước đạt 9,2 tỷ USD, đạt 92% kế hoạch, giảm 8% so với năm 2022. Trong giá trị xuất khẩu năm nay, khoảng 3,45 tỷ USD là tôm, 1,9 tỷ USD từ cá tra, 900 triệu USD từ cá ngừ, 800 triệu USD từ nhuyễn thể. Tổng sản lượng xuất khẩu thủy sản năm 2023 ước đạt 9,05 triệu tấn, tăng 2% so với năm 2022. Sản lượng thủy sản khai thác đạt 3,68 triệu tấn, bằng năm 2022, trong khi sản lượng nuôi trồng thủy sản đạt hơn 5,4 triệu tấn, tăng 3,5% so với năm 2022. đến năm 2022. Kinh tế thế giới phục hồi chậm, trong khi giá một số sản phẩm đầu vào cho phát triển nuôi trồng thủy sản và chi phí logistics vẫn ở mức cao, gây áp lực lên sản xuất.

Những thách thức này đã tác động tới hoạt động chế biến, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, gây khó khăn cho ngành thủy sản trong năm nay. Trong khi đó, Ủy ban châu Âu tiếp tục duy trì cảnh báo thẻ vàng đối với thủy sản Việt Nam. Vì vậy, năm 2024, nhiệm vụ sản xuất kinh doanh sẽ trở nên khó khăn hơn. Ông Luân cho biết doanh thu xuất khẩu thủy sản giảm trong năm 2023 do ngành thủy sản phải đối mặt với những thách thức như thiếu tiêu chuẩn và quy định về giám sát môi trường cũng như cơ sở hạ tầng ở các vùng nuôi không đầy đủ. Hiệu quả của hoạt động đánh bắt còn thấp. Nhu cầu tiêu dùng giảm ở hầu hết các thị trường khiến kim ngạch xuất khẩu sụt giảm. Bà Vương Thị Oanh, cán bộ Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, cho biết mặc dù ngành thủy sản có dấu hiệu phục hồi nhưng năm 2024 vẫn còn nhiều khó khăn. Cụ thể, Trung Quốc, Mỹ, châu Âu, Nhật Bản là các thị trường dự kiến sẽ phục hồi từ những tháng cuối năm 2023 do các thị trường này chuẩn bị thực phẩm cho dịp lễ hội cuối năm và năm mới, trong khi hàng tồn kho của các nhà nhập khẩu ở mức thấp. Việt Nam là nhà cung cấp tiềm năng cho các thị trường đó. Tuy nhiên, sự cạnh tranh với các đối thủ cũng gia tăng như Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc đối với sản phẩm chế biến và với Ecuador đối với sản phẩm thông thường.

Kêu gọi xem xét lại việc cung cấp chứng chỉ IUU để thúc đẩy các doanh nghiệp khai thác thủy sản

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã gửi đơn khiếu nại tới Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (MARD) trước những lo ngại rằng mặc dù lạm phát được kiềm chế ở các nền kinh tế lớn trên thế giới và suy thoái kinh tế toàn cầu đã chạm đáy, nhưng quá trình phục hồi sau đó diễn ra với tốc độ chóng mặt, khiến tiêu dùng hải sản toàn cầu bị ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng.

Bên cạnh những lo ngại ở cấp độ vĩ mô, các doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là người nuôi tôm và cá tra, phải đối mặt với những thách thức hàng ngày liên quan đến chi phí thức ăn tăng cao, trong đó thức ăn cho cá tra tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm ngoái. VASEP cũng báo cáo rằng tôm Việt Nam đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm tương tự từ Ecuador và Ấn Độ, với tình hình dự kiến sẽ không được cải thiện ít nhất cho đến hết nửa đầu năm nay. Ngoài ra, chi phí vận tải đường biển đã tăng mạnh từ đầu tháng 1, đặc biệt đối với các tàu đi EU, Mỹ và Canada trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine và căng thẳng ở Trung Đông gia tăng. Ví dụ, chi phí vận chuyển đến Hamburg ở Đức đã tăng từ 1.200-1.300 USD vào tháng 12 năm ngoái lên tới 4.350-4.450 USD vào tháng 1; và đến New York, chi phí tăng từ 2.600 USD lên 4.100-4.500 USD trong cùng thời gian. “Các biện pháp an toàn thực phẩm hiện nay quá nghiêm ngặt và tốn thời gian, đồng thời gây rủi ro cho các công ty vì họ có thể mất đơn đặt hàng và khách hàng tiềm năng”. - Nguyễn Hoài Nam, Phó tổng thư ký VASEP.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó tổng thư ký VASEP, nói thêm rằng thẻ vàng 'bất hợp pháp, không báo cáo và không được quản lý' (IUU) liên quan đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm có thể đặt ra nhiều thách thức hơn ở phía trước. “Các biện pháp an toàn thực phẩm hiện nay quá nghiêm ngặt và tốn thời gian, đồng thời gây rủi ro cho các công ty vì họ có thể mất đơn đặt hàng và khách hàng tiềm năng. Phân khúc cá ngừ, mực, bạch tuộc bị ảnh hưởng nặng nề nhất”, ông Nam nói.

Trong báo cáo gửi Chính phủ, VASEP đề cập đến những vướng mắc trong quá trình truy xuất nguồn gốc sản phẩm, cho rằng điều này có thể được giải quyết nếu Bộ NN & PTNT thay đổi cách cấp giấy chứng nhận IUU tại các cảng cá. “Chúng tôi đề nghị cấp giấy chứng nhận cho chủ hàng khi hoàn tất việc dỡ nguyên liệu từ tàu dưới sự giám sát của nhân viên cảng. Hiện tại, việc cung cấp chứng chỉ diễn ra sau khi các công ty vận chuyển nguyên vật liệu đến các nhà máy ở nhiều địa điểm khác nhau. Đôi khi quá trình này phải mất nhiều tháng”, ông Nam nói.

Các doanh nghiệp trong lĩnh vực xuất khẩu cá ngừ tỷ USD bày tỏ lo ngại về việc đáp ứng yêu cầu về giấy chứng nhận vệ sinh thực phẩm. Theo quy định hiện hành, các chứng chỉ này đều do cơ quan quản lý nhà nước có liên quan cấp. Hiện nay, ngư dân đánh bắt cá ngừ rất khó có được những giấy chứng nhận này vì sản lượng đánh bắt được giữ trên tàu đông lạnh ngoài biển trước khi vận chuyển vào bờ cho các doanh nghiệp. Trong khi đó, theo quy định hiện hành của EU, các giấy chứng nhận như vậy có thể được cấp cho các sản phẩm đánh bắt được giữ trên tàu đông lạnh bởi thuyền trưởng. “Hiệp hội chúng tôi đã kiến nghị Thủ tướng và Bộ NN & PTNT rà soát các quy định tiêu chuẩn an toàn thực phẩm hiện hành ở Việt Nam và EU để có những điều chỉnh phù hợp”, ông Nam nói.

Theo VNA, VNS