Tại các cánh rừng nhiệt đới rậm rạp của Sierra Leone, các nhà khoa học vừa tìm ra lại một loài cà phê đã không còn được nhìn thấy trong tự nhiên nhiều thập kỷ qua – một loại cà phê có thể giúp bảo đảm tương lai của loại hàng hóa giá trị vốn đang bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu.

Các nhà nghiên cứu cho biết loại cà phê này, được gọi là Coffea stenophylla, sở hữu phẩm chất kháng cự tốt trước nhiệt độ tăng hơn cà phê Arabica – loại cà phê đang chiếm 56% tổng sản lượng cà phê toàn cầu và cà phê Robusta – chiếm 43% tổng sản lượng. Cà phê stenophylla cũng có hương vị ưu việt, tương tự như Arabica.

Nhà thực vật học Aaron Davis, dẫn đầu dự án nghiên cứu này, đã được công bố trên tập san Nature Plants, cho biết stenophylla được trồng tại các khu vực thuộc Tây Phi và xuất khẩu sang châu Âu cho tới đầu thế kỷ 20, trước khi cà phê Robusta được giới thiệu tới nông dân khu vực này. Nhiều nông dân trên khắp vành đai trồng cà phê thế giới đang trải qua những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu – mối lo lớn của ngành thương mại tỷ đô này.

Hương vị cà phê Arabica được cho là ngon hơn và loại cà phê này có giá cao hơn cà phê Robusta – loại cà phê chủ yếu sử dụng trong sản xuất cà phê hòa tan và các công thức phối trộn. Nhưng cà phê Arabica kháng cự yếu trước biến đổi khí hậu và nghiên cứu cho thấy sản lượng cà phê Arabica thế giới có thể giảm ít nhất 50% đến giữa thế kỷ.

Stenophylla sinh trưởng ở nhiệt độ trung bình 24,9 độ C – cao hơn 1,9 độ C so với cà phê Robusta và cao hơn tới 6,8 độ C so với cà phê Arabica, theo các nghiên cứu cho biết. Việc phát hiện lại Stenophylla, theo ông Davis, có thể đảm bảo tương laic ho ngành cà phê, khích lệ nền kinh tế của một số nước nhiệt đới và cung cấp sinh kế cho hơn 100 triệu nông dân. Với 124 loại cà phê đã được biết, cà phê Arabica và Robusta vẫn chiếm tới 99% tiêu dùng cà phê. “Ý tưởng rằng Stenophylla được dùng, ở mức tối thiểu, cũng là một loại cà phê giá trị cao cho các vùng khí hậu ấm hơn”, ông Davis – nghiên cứu trưởng về cà phê tại Royal Botanic Gardens, Kew của Anh. “Trong dài hạn, stenophylla mang đến cho chúng ta một nguồn quan trọng để lai giống một thế hệ các giống cà phê mới, kháng cự tốt hơn trước biến đổi khí hậu, xét tới thực tế là loại cà phê này có hương vị tốt và chịu được nhiệt độ cao. Nếu các báo cáo lịch sử về kháng bênh gỉ sắt cà phê và kháng hạn là chính xác thì đây sẽ là những phẩm chất rất hữu dụng đối với lai giống cà phê”, ông David cho hay. Bệnh gỉ sắt là bệnh gây ra do nấm, từng tàn phá nặng nề các vườn cà phê tại Trung và Nam Mỹ.

Nghiên cứu bao gồm đánh giá hương vị từ 18 chuyên gia thử cà phê. Stenophylla được phát hiện là loại cà phê có hương vị phức tạp với vị ngọt tự nhiên, mức acid trung bình cao, hương vị trái cây và đậm đà. Tháng 12/2018, ông Davis và các đồng tác giả nghiên cứu là ông Jeremy Haggar từ đại học Greenwich và chuyên gia phát triển cà phê Daniel Sarmu đã tìm kiếm loại cà phê stenophylla trong tự nhiên. Ban đầu họ phát hiện ra một cây đơn lẻ ở miền trung Sierra Leone. Cách đông nam Sierra Leone khoảng 140km, họ đã phát hiện một quần thể stenophylla tự nhiên khỏe mạnh. “Cả hai địa điểm này đều là các vùng rừng nhiệt đới rậm rạp, nhưng stenophylla có xu hướng sinh trưởng ở các khu vực khô, thoáng hơn: các khu vực rặng núi, dốc và đá”.

Stenophylla đã không còn được thấy trong tự nhiên tại Sierra Leone kể từ năm 1954 và bất cứ nơi nào kể từ thập niên 1980s tại Bờ Biển Ngà. Một số mẫu vật phẩm được giữ trong các bộ sưu tập nghiên cứu cà phê. Ông Davis cho biết stenophylla đứng trước hiểm họa bị tuyệt chủng giữa bối cảnh rừng bị tàn phá trên diện rộng tại 3 nước mà loại cà phê này được biết tới trong tự nhiên: Sierra Leone, Guinea và Ivory Coast.

Không giống như giống cà phê Arabica và Robusta có màu đỏ và thi thoảng có màu vàng, quả cà phê stenophylla có màu đen đậm. Hạt cà phê nằm bên trong trái. “Tôi nghĩ chúng ta có thể lạc quan về tương lai và stenophylla có thể mang lại”, theo ông Jeremy Torz, đồng sáng lập công ty cà phê đặc sản Union Hand-Roasted Coffee tại miền đông Luân Đôn – nơi các buổi thử cà phê được tổ chức.

Theo Reuters