Năm 2024, lượng mua của Trung Quốc tăng vọt 39%, chiếm gần như toàn bộ lượng tôm hùm xuất khẩu của Việt Nam và định hình lại thị trường thủy sản toàn cầu. Trung Quốc đã tăng mạnh chi tiêu cho tôm hùm Việt Nam trong năm qua, vượt qua Hoa Kỳ để trở thành nước mua lớn nhất trong ngành xuất khẩu tôm trị giá 3,9 tỷ USD của Việt Nam.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu tôm năm 2024 đạt 3,9 tỷ USD, tăng 14% so với năm trước. Đáng chú ý, Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông) đã nhập khẩu 843 triệu USD tôm từ Việt Nam, tăng 39% so với cùng kỳ năm trước, vượt qua Hoa Kỳ, nơi đã mua 756 triệu USD. VASEP cho rằng sự gia tăng này là do một số yếu tố, bao gồm nguồn cung tôm trong nước của Trung Quốc giảm do điều kiện thời tiết bất lợi và xuất khẩu tôm của Ecuador sang Trung Quốc giảm vào năm 2024. Ngoài ra, Trung Quốc đã thực hiện các biện pháp thúc đẩy tiêu dùng trong nước, tiếp tục mang lại lợi ích cho xuất khẩu tôm của Việt Nam. Về cơ cấu sản phẩm, "tôm khác" (bao gồm cả tôm hùm) chiếm thị phần lớn nhất là 51,7%, vì người tiêu dùng Trung Quốc đã mua mạnh tôm hùm Việt Nam vào năm 2024. Tôm chân trắng đứng thứ hai với 36,1% thị phần, trong khi tôm sú chiếm 12,2% tổng giá trị xuất khẩu.

Tuy nhiên, xuất khẩu tôm sú sang Trung Quốc giảm mạnh hơn so với tôm chân trắng. Các sản phẩm tôm sú và tôm chân trắng chế biến cũng giảm đáng kể so với các loại tươi, sống hoặc đông lạnh. Đáng chú ý, xuất khẩu tôm sú chế biến giảm mạnh 44%. Ngược lại, xuất khẩu "tôm khác" đã tăng đột biến 174%. Tôm chế biến trong danh mục này tăng 199%, trong khi xuất khẩu tôm sống, tươi và đông lạnh tăng 185%. VASEP lưu ý rằng danh mục "tôm khác" chủ yếu bao gồm tôm hùm, chứng kiến ​​sự gia tăng đáng kể trong xuất khẩu sang Trung Quốc vào năm 2024. Trung Quốc hiện chiếm 98–99% xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam, khiến nước này trở thành thị trường thống lĩnh đối với loại hải sản cao cấp này.

Tại Trung Quốc, năm 2024, tôm hùm đá và các loại tôm biển khác được xếp hạng là loại hải sản nhập khẩu nhiều thứ hai, tăng 39% so với năm 2023. Trong khi đó, nhập khẩu tôm nước ấm giảm. Trong suốt cả năm, Trung Quốc đã giảm mua từ các nhà cung cấp khác trong khi tăng nhập khẩu độc quyền từ Việt Nam. Trong nửa đầu tháng 1/2025, xuất khẩu tôm của Việt Nam sang Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng mạnh, tăng vọt 191% so với cùng kỳ năm ngoái lên hơn 51 triệu USD. VASEP đánh giá rằng sự sụt giảm trong nhập khẩu tôm chân trắng của Trung Quốc không phải do cung vượt cầu mà là do sức mua của tầng lớp trung lưu giảm đáng kể. Khi tăng trưởng kinh tế chậm lại, tiền lương giảm và chi phí sinh hoạt tăng, người tiêu dùng Trung Quốc đang trở nên nhạy cảm hơn về chi phí. Do đó, protein hải sản đã chuyển từ "lựa chọn ưa thích" sang "mua tùy chọn". Tôm chân trắng, một sản phẩm nhạy cảm về giá, đã bị ảnh hưởng đặc biệt bởi sự sụt giảm nhu cầu này. Đáng chú ý, ở phân khúc trung bình và bình dân, doanh số tôm thẻ chân trắng đang gặp khó khăn, trái ngược hẳn với thị trường thủy sản cao cấp, nơi các sản phẩm như tôm hùm, cá hồi và cua hoàng đế vẫn tiếp tục hoạt động tốt. Trong khi đó, thói quen mua sắm của người tiêu dùng giàu có vẫn tương đối ổn định. Trước xu hướng này, VASEP khuyến nghị các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam tập trung tăng cường xuất khẩu tôm hùm đồng thời thúc đẩy và triển khai các chiến lược kích cầu đối với các giống tôm truyền thống như tôm thẻ chân trắng và tôm sú tại thị trường Trung Quốc.

Theo VNS