Trung Quốc đã đình chỉ nhập khẩu sầu riêng Việt Nam từ 33 nguồn cung cấp trong tháng này, trong một động thái cho thấy một số nhà sản xuất đã đi tắt để nhanh chóng thâm nhập vào thị trường cạnh tranh rộng lớn của nước này - và tạo cơ hội cho hàng loạt đối thủ háo hức bước vào.

Tổng cục Hải quan Trung Quốc thông báo cho phía Việt Nam ngày 11/6 rằng họ sẽ dừng các chuyến hàng từ 18 đồn điền sầu riêng và 15 nhà đóng gói do chứa quá nhiều "kim loại nặng" trong trái cây. Ban đầu, Trung Quốc coi 33 đồn điền và 40 nhà đóng gói là “không phù hợp” trong bức thư được một số hãng tin Trung Quốc và Việt Nam đăng tải. Tài liệu cho biết các quan chức hải quan đã chọn những mặt hàng nào sẽ bị đình chỉ dựa trên luật pháp trong nước, thỏa thuận song phương và lợi ích lâu dài trong việc giảm thiểu thiệt hại cho hoạt động buôn bán sầu riêng.

Việc Việt Nam nhanh chóng mở rộng thị phần bán các loại trái cây được cho là vua này ở Trung Quốc - thị trường sầu riêng lớn nhất thế giới tính theo biên độ rộng - có thể đã thúc đẩy người trồng mở rộng sản xuất bất chấp chất lượng. Ông Nguyễn Thành Trung, nhà khoa học chính trị tại Đại học Fulbright Việt Nam, cho biết: “Mặc dù người trồng sầu riêng Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc xuất khẩu sang Trung Quốc, nhưng việc xuất khẩu tăng đột biến mà không kiểm soát chất lượng có thể gây tổn hại đến uy tín của sầu riêng Việt Nam về lâu dài”. Người trồng sầu riêng Việt Nam lần đầu tiên được phép xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang Trung Quốc vào năm 2021 và trở thành nguồn cung trái cây lớn thứ hai của nước này vào năm ngoái, chỉ sau Thái Lan.

Trung Quốc đã nhập khẩu 1,4 triệu tấn sầu riêng vào năm 2023 và tỷ trọng của Thái Lan tính bằng đô la Mỹ đã giảm từ gần 100% vào năm 2021 xuống còn khoảng 68% vào năm ngoái. Trong 5 tháng đầu năm 2024, Thái Lan đã xuất khẩu sầu riêng trị giá 2,2 tỷ USD sang Trung Quốc, giảm 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái theo dữ liệu hải quan Trung Quốc. Trong khi đó, xuất khẩu của Việt Nam tăng 61% đạt giá trị 661,48 triệu USD. Dòng sầu riêng Việt Nam tràn vào được cho là nguyên nhân khiến giá giảm ở Trung Quốc, nơi loại trái cây này đủ đặc biệt để làm quà tặng trong những dịp đặc biệt như đám cưới.

Cơ quan hải quan Trung Quốc kêu gọi cơ quan chức năng Việt Nam tìm hiểu sai phạm của các công ty bị đình chỉ, thực hiện các biện pháp khắc phục sự cố và tăng cường giám sát "để ngăn chặn các tình huống liên quan tái diễn". Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, cùng với hai tỉnh nông nghiệp của Việt Nam, đã đưa ra cảnh báo vào năm ngoái về tình trạng dư cung sầu riêng và có thể xảy ra các vấn đề về chất lượng, hãng tin trong nước VnExpress International đưa tin vào tháng 10. Theo báo cáo, người đứng đầu ngành trồng trọt của Bộ cho biết, khi sầu riêng được trồng ở “vùng không phù hợp” sẽ cho ra “quả kém chất lượng, gây thiệt hại cho người nông dân và thương hiệu sầu riêng Việt Nam”.

Theo cơ quan hải quan, tính đến tháng 4, giá nhập khẩu sầu riêng từ Thái Lan của Trung Quốc là 5,80 USD/kg, trong khi sầu riêng Việt Nam ở mức 4,22 USD/kg. Việc đình chỉ xuất hiện vào thời điểm áp lực đặc biệt đối với Việt Nam, vì Malaysia đã được cấp phép xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc - khiến nước này trở thành đối thủ cạnh tranh hiệu quả với hai quốc gia Đông Nam Á khác. Theo hãng thông tấn Bernama thuộc sở hữu của chính phủ Kuala Lumpur, một thỏa thuận được ký với Trung Quốc vào tuần trước sẽ mang lại lợi ích cho 63.000 người trồng trọt ở Malaysia. Lim Chin Khee, cố vấn tại Học viện Sầu riêng, một tổ chức đào tạo người trồng trọt ở Malaysia cho biết, Trung Quốc trước đây đã cho phép nhập khẩu bột sầu riêng Malaysia vào năm 2011 và sầu riêng đông lạnh vào năm 2018. Người trồng Malaysia có thể đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu của Trung Quốc thông qua “thực hành nông nghiệp tốt hơn, dẫn đến sản phẩm chất lượng cao hơn”.

Sự cạnh tranh từ Malaysia có thể "gây sốc" cho người trồng sầu riêng Việt Nam phải "chú ý đến chất lượng sầu riêng hơn số lượng", ông Trung nói. Tuy nhiên, các quan chức hải quan Trung Quốc cho biết họ mong muốn tiếp tục thúc đẩy hoạt động nhập khẩu của Việt Nam. “Phía Trung Quốc muốn tăng cường đối thoại và hợp tác với phía các bạn, giải quyết một cách thích hợp các vấn đề phát sinh trong bối cảnh nhập khẩu trái cây vào Trung Quốc và bảo vệ sự phát triển lành mạnh trong thương mại nông sản giữa hai nước”, thông cáo viết. Truyền thông nhà nước đưa tin Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường và người đồng cấp Việt Nam Phạm Minh Chính cũng cam kết theo đuổi “những thành tựu hiệu quả hơn” khi gặp nhau tại Trung Quốc hôm thứ Hai.

Theo Bangkok Post