Mùa sản xuất lúa gạo năm 2020, như gần 90% nông dân trồng lúa tại Úc khác, Rob Massina quyết định không gieo cấy trên khu đất gần thị trấn nhỏ Jerilderie, cách Melbourne khoảng 4h lái xe.

Đối với vị chủ tịch Hiệp hội những người trồng lúa gạo Úc này, phân bổ nước thấp và nhiều năm hạn hán nghiêm trọng khiến năm 2020 quá khô nóng để trồng lúa gạo tại miền nam châu thổ Murray-Darling. “Nhiều thị trấn tại khu vực này gây dựng lên nhờ lúa gạo”, ông Massina cho hay. “Đó là lối sống tại miền nam Riverina và hiện đnag bị đe dọa bửoi hạn hán”, ông cho hay, ám chỉ tên khu vực lấy lúa gạo làm sinh kế chính của Úc.

Diện tích trồng lúa và sản lượng lúa gạo tại Úc giảm tới hơn 90% kể từ niên vụ 2017-18. Trong niên vụ 2019 – 20, sản lượng gạo ước đạt 57.000 tấn, mức sản lượng thấp kỷ lục thứ hai kể từ niên vụ 2007 – 2008, theo báo cáo tháng 6 của cơ quan dự báo quốc gia Úc Abares.

Mặc dù Úc luôn phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu đối với một số loại gạo không thể sản xuất nội địa, như gạo Basmati, các siêu thị của Úc có thể hoàn toàn thiếu vắng gạo nội địa vào những tháng cuối năm 2020, theo Rob Gordon, giám đốc điều hành SunRice, hiện là công ty thu mua khoảng 98% sản lượng gạo và nguồn cung gạo nội địa lẫn các thị trường xuất khẩu. Công ty cung cấp cho thị trường quốc tế khoảng 1,4 triệu tấn gạo hàng năm, nghĩa là sản lượng gạo tại Úc chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ nhu cầu này. “Chúng tôi đang bổ sung nguồn cung từ Thái Lan và Campuchia”, ông Gordon cho hay, ám chỉ gạo thơm và gạo hạt dài. “Do chúng tôi bắt đầu cạn kiệt nguồn cung nội địa đối với các chủng loại gạo Úc sản xuất, chúng tôi sẽ bắt đầu vận hành các chuỗi cung ứng từ các nhà cung cấp khác trên toàn thế giới. Hiện chúng tôi đang mua gạo từ Uruguay”, ông cho biết.

Gạo chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong ngành nông nghiệp Úc và nước này cũng chỉ là một tên tuổi ít nổi bật trong thương mại quốc tế. Tuy nhiên, nguồn cung gạo nội địa giảm sút  đột ngột sau làn sóng mua tích trữ khiến tất cả các quầy siêu thị, từ gạo tới bột mỳ và pasta, đều trống rỗng do COVID-19.

Hạn hán tại các khu vực trồng lúa gạo

Diện tích và sản lượng lúa gạo của Úc giảm mạnh do thiếu nước:

Nguồn: Ước tính của Abares

Chính phủ cam kết với người dân là nguồn cung thực phẩm sẽ đảm bảo – đất nước 25 triệu dân này có nguồn cung thực phẩm đủ cho 75 triệu người và nhập khẩu chỉ chiếm 11% tổng giá trị thực phẩm và đồ uống – nhưng gạo là mặt hàng có thâm hụt lớn với sản xuất nội địa. Điều này tạo ra các vấn đề giữa bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ thực phẩm toàn cầu lên ngồi khi các chính phủ bắt đầu hạn chế xuất khẩu để đảm bảo nguồn cung nội địa, ông Gordon cho biết. “Tôi tin tưởng mạnh mẽ vào thương mại quốc tế nhưng tất nhiên trong COVID-19, chúng ta đã chứng kiến hồi tháng 4, Việt Nam đóng cửa xuất khẩu gạo và họ là nước xuất khẩu gạo lớn thứ 3 thế giới. Chúng ta thấy Ấn Độ không chỉ đóng cửa các biên giới mà còn phong tỏa nghiêm ngặt dân chúng, khiến họ không thể xuất khẩu lượng gạo lớn trong khi Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất. Và chúng ta chứng kiến Campuchia và Myanmar nối gót Việt Nam, khiến rủi ro hệ thống bị đẩy lên cao”.

Các chính sách nguồn nước

Cả hai ông Gordon và Massina đều dẫn tới các chính sách phân bổ nước của chính phủ tại châu thổ Murray-Darling là vấn đề chính cho an ninh sản xuất trong tương lai do gạo thường có lợi nhuận thấp hơn các cây trồng khác nên ít có khả năng được nông dân lựa chọn sản xuất hơn. Khi nguồn cung nước đầy đủ, ưu tiên đầu tiên trong doanh nghiệp trang trại tổng hợp của ông sẽ là chăn nuôi, ông Massina cho hay. Đối với các nhà sản xuất khác, hạnh nhân và các cây lâu năm khác được ưu tiên hơn lúa gạo. “Những gì chính sách quản lý nguồn nước đang làm là ưu tiên nước cho các hoạt động kinh tế mang lại lợi nhuận cao nhất, thời điểm này là hạnh nhân”, ông Gordon cho biết,

Cơ quan dự báo quốc gia Abares cho biết trong tháng 6, phân bổ nước khác nhau giữa các năm dựa trên điều kiện thời tiết thực tế và nông dân có thể lựa chọn cách sử dụng nước. Tháng 5, Abares mô tả hoạt động sản xuất lúa gạo “mang tính bất ổn cao và mang tính cơ hội”, sựa trên giá nông sản và nguồn cung nước sẵn có, cho rằng thương mại quốc tế là kênh hiệu quả để đáp ứng sở thích của người tiêu dùng. Sản xuất ở mức thấp hiện nay không phải là nguyên do cho lo ngại về an ninh lương thực bởi thế giới có tổng nguồn cung rất dồi dào và bất cứ chính sách mang tính bảo hộ nào cũng có thể chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. “Triển khai các biện pháp can thiệp thị trường nội địa và không ủng hộ mở cửa thương mại sẽ gây bất lợi cho người tiêu dùng, và có thể gây định kiến trong các cuộc đàm phám tiếp cận thương mại của Úc cho các nông sản khác”, Abares kết luận.

Với những đợt mưa đầu mùa, triển vọng sản xuất cho vụ tới đang tích cực hơn. Ông Massina sẽ cân nhắc tới mức độ nguồn cung nước sẵn có và quyết định xem có trồng lúa gạo hay không. Nhìn chung, ông cho rằng tươn glai của ngành lúa gạo Úc sẽ phụ thuộc vào “liệu người tiêu dùng Úc có mong muốn nhìn thấy gạo Úc trên kệ siêu thị hay không. Chúng ta sắp rơi xuống đáy về nguồn cung gạo Úc”, ông cho hay.

Theo Bloomberg