Người dân Nigeria sẽ phải đối mặt với thời gian khó khăn về lương thực trong thời gian tới, khi giá gạo tăng mạnh. Gạo là lương thực thiết yếu của các hộ gia đình tại nước này. Dựa trên thông tin của các nhà phân tích ngành, The Guardian đã thu thập thông tin đáng tin cậy cho thấy giá gạo tại Nigeria đã tăng mạnh trong vài tuần qua và có thể tiếp tục duy trì tới tháng 12 hoặc hơn nữa nếu các quyết sách khẩn cấp không được đưa ra để giải quyết các thách thức.

Một bao gạo đồ 50kg ban đầu bán với giá 12.000 – 12.500 naira (33,19 – 34,57 USD) đã tăng lên 13.000 – 14.500 naira (35,96 – 40,1 USD), tùy theo từng khu vực trong 2 tuần qua, dẫn tới không chỉ vấn đề đầu cơ tích trữ và mua ráo riết, mà còn gây thêm áp lực cho người dân vốn đã mất trí vì giá gạo dần trượt ra khỏi khả năng chi trả của họ.

Chính phủ Nigeria chỉ giải quyết tình trạng này khi vấn đề đã trở nên nghiêm trọng, bằng cách phân bổ một lượng gạo Lake Rice cho các cửa hàng bán lẻ được ủy nhiệm, các chợ cao cấp, các siêu thị, chợ trời và cửa hàng với khối lượng lớn trên khắp đất nước để giảm nhẹ tình trạng này. Theo Ủy viên Nông nghiệp của chính phủ Nigeria, ông Oluwatoyin Suarau: “Chính phủ đã nhận thấy giá các thương hiệu gạo khác tăng vọt trên thị trường và sẽ phải có nhiệm vụ đảm bảo nguồn cung gạo Lake có quanh năm cho người dân với mức giá phải chăng”.

Đáng thất vọng là khi chính phủ liên bang tuyên bố thành công trong việc giảm 90% về kim ngạch nhập khẩu gạo, The Guardian nhận thấy rằng nhập khẩu gạo của nước này chẳng giảm được tới 90% bởi 80% gạo tiêu dùng trên thị trường nội địa vẫn là gạo nhập khẩu khi những người buôn lậu trở thành những lãnh chúa ở ngay dưới mũi các nhà chức trách Nigeria.

Dựa trên công bố chính thức của chính phủ, năng suất lúa hiện tại của Nigeria tăng từ 2,5 tấn/ha năm 2005 lên 3,5 tấn/ha năm 2010 và 5,5 tấn/ha năm 2018. Trái ngược với các tuyên bố của chính phủ, nhập khẩu gạo của Nigeria vẫn tiếp tục tăng và làm giảm dự trữ ngoại hối của nước này. Nigeria hiện là nước sản xuất gạo lớn nhất Tây Phi, đồng thời cũng là nước nhập khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới trong năm 2017, với giá trị nhập khẩu gạo hàng ngày lên tới 2,75 triệu USD.

Theo dữ liệu nhập khẩu từ Index Mundi, từ năm 2017 đến nay, nhập khẩu gạo của Nigeria đã đạt 5,6 triệu tấn, với mức giá 410 USD/tấn, trị giá khoảng 2,29 tỷ USD, trái ngược với việc Ngân hàng Nông nghiệp Nigeria tuyên bố nước này đã tiết kiệm được 800 triệu USD nhập khẩu gạo. Các chuyên gia trong ngành gạo cho rằng một số nguyên nhân chính là: năng suất thấp gây ra khan hiếm gạo trên thị trường; lệnh cấm nhập khẩu gạo; thiếu nguồn cung gạo nội địa để thay thế nhập khẩu, và khan hiếm lúa.

Giám đốc điều hành Bama Farms, hoàng tử Wale Oyekoya, cho biết ông không ngạc nhiên trước giá gạo tăng vọt, tình hình này có thể dự báo từ trước bởi sự không trung thực của chính phủ về tình hình kinh tế đất nước. “Nền kinh tế của chúng tôi đang phải đấu trinh với tình trạng sản lượng thực phẩm thấp, đặc biệt là các mảng sản xuất trồng trọt mà chính phủ hết sức thúc đẩy như lúa gạo và sắn”.

Sản lượng thấp gây ra tình trạng khan hiếm trên thị trường và giá gạo tăng liên tục. Cấm nhập khẩu gạo là một yếu tố khác đẩy giá gạo tăng bởi những người buôn lậu đã thông đồng với cơ quan hải quan quốc gia. “Hiệu quả kinh tế theo quy mô ứng nghiệm ở đây, khi hàng hóa khan hiếm và nhu cầu cao, đẩy giá tăng. Giá gạo sẽ tiếp tục tăng, đặc biệt là khi kỳ nghỉ Giáng sinh sắp đến gần. chúng tôi sẽ tiếp tục phải chịu đựng tình trạng giá thực phẩm thiết yếu tang cho tới khi chính phủ có chính sách hướng về nhân dân và không phải là những chính sách ích kỷ để làm phình các tài khoản ngân hàng của họ”.

Chủ tịch Hiệp hội nông dân sản xuất lúa gạo Nigeria (RIFAN), Kebbi State Chapter, Muhammed Augie, cho The Guardian biết tình trạng khan hiếm gạo diễn ra khi các nhà chế biến không thể tìm thấy nguồn cung lúa trên thị trường, đẩy giá gạo tăng vọt. “Hiện đang là mùa thấp điểm nguồn cung và xét tới thực tế là vụ thu hoạch sắp tới còn lâu mới tới, giá gạo tại Nigeria sẽ tiếp tục tăng”.

Gạo nội địa nên là nguồn cung thay thế gạo nhập khẩu nhưng hiện lại không có sẵn lưu thông như kỳ vọng và lượng gạo ít ỏi trên thị trường có giá rất đắt đỏ, hơn cả gạo nhập khẩu. Ví dụ, bao 50kg gạo nội địa tại bang Kebbi có giá 15.000 naira (41,44 USD), so với giá gạo nhập khẩu cùng loại là khoảng 12.500 naira (34,5 USD).

Adekoya, chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Lagos của ngành nông nghiệp, chính phủ thiếu năng lực giải quyết vấn đề. “Sản xuất lúa gạo nội địa sẽ cải thiện nếu chính phủ có các chính sách mới phục vụ số đông, không phải tầng lớp thượng lưu hoặc đảng phái.

Chính phủ không làm nông, thay vào đó nên cung cấp các hỗ trợ và thuận lợi hóa hoạt động sản xuất kinh doanh của nông dân. “Chính phủ của chúng tôi có vấn đề ở chỗ họ muốn chịu trách nhiệm về mọi thứ trong nền kinh tế và quy trình thì lại gây ra sử dụng tài chính không hợp lý và gây hỗn loạn”.