Theo dự báo từ ngành nông nghiệp và môi trường, trong những năm tới, chỉ riêng đầu tôm có thể cung cấp khoảng 490.000 tấn sản phẩm thực phẩm, trong khi phần phụ phẩm và dạ dày cá tra có thể cung cấp 100.000 tấn. Việt Nam, một trong những quốc gia sản xuất và xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới, đang tìm cách chuyển đổi phụ phẩm thủy sản thành các sản phẩm giá trị gia tăng, thúc đẩy tính bền vững và lợi nhuận của ngành, đồng thời đóng góp vào nền kinh tế tuần hoàn.

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, một số doanh nghiệp đã khai thác thành công tiềm năng này. Ông Nguyễn Thành Lộc, Giám đốc Công ty TNHH Phúc Lộc, phường Tân Hải, cho biết công ty thu mua khoảng 60 tấn phụ phẩm mỗi ngày từ các tàu cá và nhà máy để sản xuất 4.000–5.000 tấn bột cá mỗi năm, tạo ra doanh thu từ 72–90 tỷ đồng (3–3,9 triệu USD). "Với vốn và công nghệ bổ sung, chúng tôi có thể tăng hàm lượng protein lên 64% và giảm nhập khẩu 140.000 tấn bột cá mỗi năm", ông nói thêm. Trong khi đó, Công ty TNHH Tứ Hải, tại phường Phước Thắng đã bắt đầu xuất khẩu xương cá làm sạch và sấy khô sang Nhật Bản với giá 10 USD/kg, mang lại doanh thu 10-12 tỷ đồng mỗi năm. "Nhu cầu cao, nhưng nguồn cung hạn chế. Có vẻ như đây là khởi đầu của một ngành kinh doanh mới đầy hứa hẹn", ông Đào Quốc Tuấn, Tổng giám đốc Công ty TNHH Tứ Hải cho biết. Ở quy mô lớn hơn, Viện Nghiên cứu Hải sản miền Nam sử dụng các loài cua hỗn hợp để sản xuất bột cua đóng hộp và bột chitosan - một nguyên liệu thô cho y tế và nông nghiệp - được bán với giá lên tới 1.000 USD/kg.

Ngoài các ứng dụng công nghiệp, phụ phẩm hải sản đang được chuyển đổi thành các sản phẩm lưu niệm du lịch nghệ thuật. Các nhà hàng và cơ sở chế biến thải ra hàng tấn vỏ sò mỗi đêm. Công ty TNHH Hải Lan, tại phường Bà Rịa, thu gom và tái chế vỏ sò thành đồ lưu niệm, tác phẩm nghệ thuật và đồ trang sức, với giá bán từ 40.000 đồng đến 20 triệu đồng mỗi sản phẩm. Gần đây, công ty được cho là đã ký kết biên bản ghi nhớ với Công ty Cổ phần Đầu tư và Công nghệ OSB - đại lý ủy quyền của Alibaba tại Việt Nam - để tiếp thị các sản phẩm làm từ vỏ sò trên nền tảng thương mại điện tử của Alibaba, mở rộng phạm vi tiếp cận toàn cầu.

Ý thức về môi trường và sự sáng tạo cũng đang truyền cảm hứng cho giới trẻ. Nguyễn Lê Minh Châu, học sinh trường THPT Vũng Tàu, đã gửi mô hình "Xưởng sản xuất sản phẩm thủ công từ vỏ sò tại quán cà phê theo chủ đề biển" đến Cuộc thi Sáng tạo Hải sản Bà Rịa - Vũng Tàu. Ý tưởng này cho phép du khách tự tạo ra các sản phẩm làm từ vỏ sò trong bối cảnh xưởng sản xuất, đồng thời thưởng thức đồ uống trong không gian được trang trí bằng vỏ sò hấp dẫn.

Hỗ trợ về chính sách, vốn và công nghệ

Theo dự báo từ ngành nông nghiệp và môi trường, trong những năm tới, chỉ riêng đầu tôm có thể cung cấp khoảng 490.000 tấn thực phẩm, trong khi phụ phẩm và dạ dày cá tra có thể cung cấp 100.000 tấn, và dầu cá có thể cung cấp 150.000 tấn. Vỏ tôm có thể cung cấp 146.000 tấn thức ăn chăn nuôi, trong khi đầu cá, xương và ruột cá có thể cung cấp thêm 900.000 tấn mỗi năm. Các phụ phẩm khác - chẳng hạn như vỏ tôm, da cá hoặc bong bóng cá - có thể được chế biến thành các mặt hàng có giá trị cao cho dược phẩm, mỹ phẩm và các ngành công nghiệp khác. Đến năm 2030, phụ phẩm tôm dự kiến ​​đạt 650.000 tấn, trị giá 80–100 triệu USD, và cá tra đạt 1,3 triệu tấn, trị giá hơn 500 triệu USD.

Bà Phạm Thị Na, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM, nhận định việc chế biến phụ phẩm thủy sản có thể tạo ra hàng chục ngàn việc làm, nâng cao uy tín ngành thủy sản Việt Nam và giảm bớt áp lực lên môi trường do chất thải từ chế biến thực phẩm. Ông Phạm Quốc Huy, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hải sản miền Nam, nhấn mạnh việc biến phụ phẩm thành tài nguyên cần được coi là một ngành công nghiệp chiến lược, chứ không phải để mặc cho thị trường tự phát. Ngoài bột cá và dầu cá, xu hướng toàn cầu hiện nay bao gồm chiết xuất peptide và enzyme, sản xuất vật liệu và bao bì phân hủy sinh học từ vỏ tôm và da cá.

Các chính sách hỗ trợ, tài chính xanh và sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa doanh nghiệp, nhà khoa học và chính quyền có thể biến chất thải hải sản thành “vàng xanh”, thúc đẩy kinh tế biển Việt Nam, bảo vệ đại dương và nâng cao vị thế của ngành thủy sản Việt Nam trên trường quốc tế. Hiện nay, phụ phẩm hải sản – chủ yếu là vỏ tôm, vỏ cua, da cá, xương và nội tạng – ước tính khoảng 1 triệu tấn mỗi năm, trong đó hơn 90% ở dạng rắn. Việc xử lý không đúng cách có thể dẫn đến ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới. Hiện nay, giá trị chế biến các phụ phẩm này ước tính khoảng 275 triệu USD mỗi năm, thấp hơn đáng kể so với tiềm năng ước tính khoảng 4 - 5 tỷ USD.

Theo VNA