Tổng thống Mỹ Donald Trump lên tiếng phàn nàn rằng Nhật Bản không mua gạo của Mỹ, gây áp lực lên Tokyo khi họ đang phải vật lộn để ký kết một thỏa thuận thương mại trước khi cái gọi là thuế quan "có đi có lại" có hiệu lực vào ngày 9/7. Tokyo vẫn chưa nhượng bộ về gạo, một loại lương thực chính và di sản văn hóa mà họ cho là nền tảng cho an ninh lương thực quốc gia. Thị trường gạo phần lớn được bảo vệ bằng các rào cản thương mại, mặc dù tình trạng thiếu hụt trong nước và giá tăng đột biến đã dẫn đến sự gia tăng đột biến trong lượng nhập khẩu trong năm nay.

Chính sách thương mại gạo của Nhật Bản là gì?

Theo khuôn khổ "tiếp cận tối thiểu" của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) được đưa ra vào năm 1995, Nhật Bản nhập khẩu khoảng 770.000 tấn gạo miễn thuế mỗi năm. Trong số đó, có tới 100.000 tấn được dành cho gạo chính, tương đương với khoảng 1% tổng lượng tiêu thụ trong nước là khoảng 7 triệu tấn. Trong tổng số 767.000 tấn mà Nhật Bản nhập khẩu trong năm tài chính gần nhất tính đến tháng 3/2025, 45% đến từ Mỹ. Ngoài khuôn khổ "quyền tiếp cận tối thiểu", Nhật Bản áp dụng mức thuế 341 yên (2,36 đô la) cho mỗi kg, về cơ bản đã định giá hàng nhập khẩu ra khỏi thị trường.

Khi giá gạo trong nước tăng vọt trong năm qua, một hội đồng tư vấn cho Bộ tài chính đã đề xuất mở rộng nhập khẩu gạo chính - loại gạo dùng trong bữa ăn thay vì dùng làm thức ăn chăn nuôi hoặc làm nguyên liệu trong các sản phẩm khác - với lý do dỡ bỏ hạn ngạch miễn thuế 100.000 tấn có thể giúp ổn định nguồn cung. Trong báo cáo thường niên do Đại diện Thương mại Mỹ công bố vào tháng 3, Washington chỉ trích hệ thống nhập khẩu và phân phối gạo của Nhật Bản là "được quản lý chặt chẽ và không minh bạch" và cho biết điều này hạn chế khả năng của các nhà xuất khẩu Mỹ trong việc "tiếp cận có ý nghĩa" với người tiêu dùng Nhật Bản.

Nhật Bản có tăng nhập khẩu gạo không?

Giá gạo trong nước tăng gấp đôi so với mức của một năm trước đã thúc đẩy lượng nhập khẩu tăng vọt, vì các doanh nghiệp và người tiêu dùng đang kêu gọi các lựa chọn rẻ hơn. Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025, lượng gạo chính nhập khẩu miễn thuế đã đạt mức hạn ngạch 100.000 tấn lần đầu tiên sau bảy năm. Khoảng 60.000 tấn đến từ <ỹ. Trong nỗ lực cung cấp gạo giá rẻ hơn cho người tiêu dùng nhanh hơn, Bộ Nông nghiệp đã đưa ra một cuộc đấu thầu thường được tổ chức vào tháng 9 cho 30.000 tấn gạo chính nhập khẩu miễn thuế đầu tiên trong năm nay vào tháng 6. Trong tổng số gạo được đấu thầu, 25.541 tấn đến từ Mỹ, tiếp theo là 1.500 tấn từ Úc và 708 tấn từ Thái Lan. Đối với gạo chính chịu thuế, các công ty tư nhân đã nhập khẩu khoảng 10.600 tấn chỉ riêng trong tháng 5, trong đó khoảng ba phần tư đến từ Mỹ, theo dữ liệu của Bộ Tài chính. Con số này so sánh với tổng lượng nhập khẩu là 3.004 tấn trong toàn bộ năm tài chính 2024.

Điều gì đã xảy ra trong thỏa thuận thương mại Mỹ - Nhật Bản gần đây?

Thỏa thuận thương mại song phương cuối cùng đã được ký kết vào năm 2019 trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, với Thủ tướng Nhật Bản khi đó là Shinzo Abe.

Mỹ đặt mục tiêu khôi phục lại thị phần đã mất của nông dân sau khi Trump rút Mỹ khỏi hiệp định thương mại Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) vào năm 2017. Nhật Bản đã nhượng bộ về thịt bò và thịt lợn của Mỹ, đồng ý giảm dần hoặc xóa bỏ thuế quan, nhưng gạo thì không. Theo TPP, Nhật Bản sẽ chấp nhận miễn thuế 70.000 tấn gạo chính của Mỹ mỗi năm theo hạn ngạch dành riêng cho Mỹ, nhưng điều này không được đưa vào thỏa thuận song phương.

Theo Reuters