Thỏa thuận đình chiến thương mại Mỹ-Trung Quốc tuần trước đã làm dấy lên suy đoán về việc thỏa thuận thương mại tiềm năng giữa hai đối thủ có thể trông như thế nào. Đối với ngành nông nghiệp Mỹ, kết quả lý tưởng sẽ rất khác so với thỏa thuận được ký vào tháng 1/2020 trong nhiệm kỳ tổng thống Mỹ đầu tiên của Donald Trump. Thỏa thuận đó, được gọi là Giai đoạn 1, yêu cầu Trung Quốc phải tăng đáng kể việc mua các sản phẩm nông nghiệp của Hoa Kỳ. Trung Quốc cuối cùng đã không đạt được mục tiêu, nhưng bản thân cấu trúc của thỏa thuận có lẽ đã bị phá sản ngay từ đầu. Việc thực thi và gia hạn thỏa thuận thực tế là không có, đặc biệt là khi nhiệm kỳ tổng thống Hoa Kỳ đã thay đổi vào năm 2021 cũng không giúp ích được gì.

Các quan chức Hoa Kỳ gần đây đã đề xuất rằng việc Trung Quốc không thực hiện đúng các cam kết mua hàng trong Giai đoạn 1 cần được xem xét lại. Vì vậy, chúng ta hãy xem xét lại những sai sót của Giai đoạn 1 theo góc độ nông nghiệp, đề phòng trường hợp một thỏa thuận tương tự được đề xuất lần này.

Công thức đáng ngờ

Các cam kết mua hàng của Trung Quốc được đưa ra theo Giai đoạn 1 dựa trên giá trị đô la, điều này ngay lập tức gây chú ý. Thỏa thuận cho thấy Trung Quốc sẽ mua kỷ lục 36,5 tỷ USD hàng nông sản của Hoa Kỳ vào năm 2020, cao hơn khoảng 50% so với mức trung bình trước chiến tranh thương mại.

Một công thức đơn giản có thể giúp bạn hình dung ra viễn cảnh. Đậu nành, mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Mỹ sang Trung Quốc, chiếm khoảng một nửa giá trị xuất khẩu nông sản hàng năm của Mỹ sang Trung Quốc vào thời điểm đó. Với chi phí trung bình để xuất khẩu đậu nành của Mỹ sang Trung Quốc vào năm 2019, khi Giai đoạn 1 được xây dựng, khối lượng lô hàng năm 2020 cần tăng 43% so với kỷ lục năm 2016. Nhu cầu đậu nành đột ngột và lớn này của Trung Quốc được cho là đến từ đâu? Rõ ràng là nó không bao giờ tồn tại. Ngay từ ngày đầu tiên, Trung Quốc đã tuyên bố rằng họ sẽ mua hàng hóa của Mỹ theo thỏa thuận dựa trên các điều kiện thị trường và họ không có ý định mua quá mức. Điều khoản này về cơ bản coi Giai đoạn 1 đã chết ngay khi có hiệu lực, nhưng ngoài ra, giá cả toàn cầu tăng mạnh là cách duy nhất có thể để đạt được mục tiêu. Điều đó cuối cùng đã xảy ra khi giá ngũ cốc và hạt có dầu toàn cầu gần hoặc vượt qua kỷ lục vào năm 2022.

Các lô hàng đậu nành của Mỹ đến Trung Quốc vào năm 2022 được định giá ở mức kỷ lục 17,9 tỷ USD, tăng so với mức 14,1 tỷ USD vào năm 2020. Nhưng khối lượng năm 2022 thấp hơn 12% so với năm 2020, có nghĩa là giá cao đã che giấu sự sụt giảm trong các đơn đặt hàng của Trung Quốc. Giai đoạn 1 nêu rõ rằng quỹ đạo mua hàng ngày càng tăng của Trung Quốc từ Hoa Kỳ sẽ tiếp tục từ năm 2022 đến năm 2025. Trung Quốc vẫn sẽ không đạt được mục tiêu vào năm 2022 bất chấp mức giá, nhưng phần ràng buộc của thỏa thuận dường như đã hết hạn sau năm 2021. Trong suốt nhiệm kỳ của mình, chính quyền Biden nổi tiếng là im lặng về thương mại Mỹ-Trung Quốc và việc thực thi thỏa thuận thời Trump, và Giai đoạn 1 về cơ bản đã bị che giấu sau năm 2021.

Các vấn đề rõ ràng khác

Khái niệm yêu cầu Trung Quốc mua khối lượng lớn hàng nông sản của Mỹ xung đột với chương trình nghị sự "Nước Mỹ trên hết" của Trump, vì nó bỏ qua nhu cầu cung ứng trong nước để ưu tiên cho Trung Quốc. Một vấn đề khác là ngoài việc phi thực tế, mục tiêu mua sắm Giai đoạn 1 có vẻ tùy tiện. Không có lời giải thích nào về mục tiêu 36,5 tỷ USD được đưa ra, nhưng nhìn lại, sự khinh thường của Trump đối với thâm hụt thương mại có thể là một nguồn gốc tiềm ẩn. Tình trạng hiện tại của thương mại nông nghiệp Mỹ với Trung Quốc là xấu xí. Theo giá trị, xuất khẩu nông sản của Mỹ sang Trung Quốc trong ba tháng đầu năm 2025 đã giảm 49% so với cùng kỳ năm trước, một số mặt hàng đạt mức thấp nhất trong 20 năm qua.

Nếu Trung Quốc đồng ý với điều gì đó có vẻ xa vời, thì cần theo dõi sát sao vì Bắc Kinh dường như đang đàm phán với một não trạng khác. Không ai nghĩ rằng Trung Quốc thông minh khi áp dụng mức thuế cao đối với đậu nành của Mỹ vào năm 2018, nhưng Bắc Kinh có thể biết điều gì đó mà phần còn lại của thế giới không biết. Những tổn thất lớn do dịch bệnh trên khắp đàn lợn của Trung Quốc đã làm giảm nhu cầu thức ăn chăn nuôi và cho phép người mua Trung Quốc tránh xa đậu nành của Mỹ trong một thời gian, trái ngược với những tính toán hợp lý rằng họ sẽ không thể làm như vậy. Trung Quốc cũng có thể cảm nhận được rằng năm 2020 sẽ là một hành trình đầy mạo hiểm. Một ngày trước khi ký kết Giai đoạn 1, Tổ chức Y tế Thế giới đã gióng lên hồi chuông cảnh báo trên toàn thế giới về một loại vi-rút nguy hiểm có nguồn gốc từ Trung Quốc. Mức độ chiến lược mà Trung Quốc đã sử dụng trong các cuộc xung đột thương mại gần đây chắc chắn sẽ làm tăng rủi ro cho phía Mỹ, có lẽ có thể được hưởng lợi từ một cách tiếp cận hợp lý và bền vững hơn đối với các cuộc đàm phán trong tương lai.

Theo Reuters