Xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc đã tăng vọt và vượt qua Mỹ vào tháng 4, đánh dấu sự thay đổi lớn do thuế quan và chiến lược thị trường thay đổi. Vào tháng 4, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Mỹ đã giảm mạnh, phản ánh tác động của thuế quan trả đũa đang diễn ra. Mỹ, từng là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam, hiện đã tụt xuống vị trí thứ ba, sau Trung Quốc và Nhật Bản. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đã phục hồi mạnh mẽ trong 4 tháng đầu năm 2025, đạt tổng giá trị 3,3 tỷ USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2024. Chỉ tính riêng trong tháng 4, xuất khẩu đạt tổng cộng 850,5 triệu đô la, tăng 10% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tuy nhiên, đã có sự thay đổi lớn ở các thị trường xuất khẩu chính. Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông) đã nổi lên là nước nhập khẩu thủy sản hàng đầu của Việt Nam, với lượng nhập khẩu đạt 709,8 triệu USD trong 4 tháng đầu năm, tăng 56%. Trong cùng kỳ năm ngoái, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn thứ hai của Việt Nam, sau Mỹ. Vào tháng 4/2025, xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc đạt tổng cộng 182,3 triệu USD, tăng 29% so với cùng kỳ năm trước. Sự tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi nhu cầu tăng đối với tôm, cua và nhuyễn thể trong phân khúc sản phẩm cao cấp của Trung Quốc. Sau Trung Quốc, Nhật Bản đứng thứ hai với lượng nhập khẩu thủy sản từ Việt Nam đạt tổng cộng 536,6 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm trước. EU và Hàn Quốc cũng cho thấy sự tăng trưởng đầy hứa hẹn. Xuất khẩu sang EU đạt 351,5 triệu USD, tăng 17%, trong khi Hàn Quốc nhập khẩu 264,1 triệu USD thủy sản Việt Nam, tăng 15%. Mỹ, thị trường lớn nhất trong 4 tháng đầu năm 2024, đã chứng kiến ​​mức tăng khiêm tốn 7% trong năm nay, đạt 498,4 triệu USD. Tuy nhiên, chỉ tính riêng trong tháng 4/2025, xuất khẩu sang Mỹ đã giảm 15%, chỉ mang về 120,5 triệu USD. Theo VASEP, sự sụt giảm này phản ánh tác động của chính sách thuế trả đũa hiện tại của Hoa Kỳ, đang làm gián đoạn hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như cá tra, tôm vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Thuế quan đã làm tăng chi phí sản phẩm, khiến các nhà nhập khẩu Mỹ phải cân nhắc các nguồn thay thế như Ấn Độ hoặc Ecuador. Ngoài thuế quan, các rào cản kỹ thuật như kiểm tra an toàn thực phẩm nghiêm ngặt và yêu cầu truy xuất nguồn gốc đã làm suy yếu lợi thế cạnh tranh của Việt Nam tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, các hiệp định thương mại tự do (FTA) khác đang giúp các doanh nghiệp Việt Nam giảm thiểu thiệt hại bằng cách mở rộng sang các thị trường như EU, Nhật Bản và ASEAN. Để ứng phó, nhiều công ty đang chuyển hướng chiến lược sang các sản phẩm có giá trị gia tăng cao và đa dạng hóa thị trường để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.

Hạ mục tiêu lợi nhuận, khả năng rời khỏi Mỹ có thể được đưa ra

Tại cuộc họp cổ đông thường niên vào giữa tháng 4/2025, Hồ Quốc Lực, Chủ tịch Hội đồng quản trị của Sao Ta Foods JSC, tuyên bố rằng trong trường hợp xấu nhất, khi Việt Nam phải đối mặt với mức thuế 46% trong khi các nước khác chỉ phải đối mặt với 20%, công ty có thể buộc phải rút khỏi thị trường Mỹ. Công ty vẫn chưa thể tính toán chính xác tác động đến lợi nhuận trong trường hợp này.

Chỉ tính riêng trong quý 1/2025, Sao Ta và các công ty con đã xuất khẩu hơn 46 triệu USD sang Hoa Kỳ. Nếu tính cả các lô hàng quá cảnh trong 40 ngày qua, con số này có thể vượt quá 60 triệu USD. Việc đẩy nhanh xuất khẩu trước khi chính sách thuế quan mới có hiệu lực là một chiến lược giảm thiểu rủi ro sau khi hoãn thuế quan trong 90 ngày. Nếu thị trường Mỹ trở nên không thể tiếp cận, Sao Ta có kế hoạch tăng cường thâm nhập vào Canada, Úc, Hàn Quốc và đặc biệt là Nhật Bản. Ông Lực cũng coi Trung Quốc là một thị trường rất hứa hẹn mà công ty đang theo dõi chặt chẽ để thâm nhập trong tương lai.

Về những lo ngại về thuế quan của Mỹ, tại cuộc họp cổ đông của Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn (một công ty xuất khẩu cá tra lớn), Tổng giám đốc Nguyễn Ngô Vi Tâm cho biết công ty đã đánh giá cẩn thận tác động của thuế trả đũa đối với lợi nhuận. Hiện tại, nhu cầu từ khách hàng Hoa Kỳ vẫn ổn định, với việc người mua thúc giục công ty đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng của cá lớn để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu. Do đó, Vĩnh Hoàn không thấy lý do gì để rút khỏi Mỹ và có ý định tối đa hóa thời gian gia hạn thuế quan 90 ngày bằng cách thúc đẩy xuất khẩu. Tuy nhiên, theo kế hoạch cơ sở năm 2025, Vĩnh Hoàn đặt mục tiêu lợi nhuận 1 nghìn tỷ đồng (38,8 triệu USD), giảm so với mức 1,226 nghìn tỷ đồng (47,6 triệu USD) vào năm 2024.

VASEP dự báo xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sẽ có sự dịch chuyển mạnh trong tháng 5 và tháng 6 năm 2025, trước khi chính sách thuế quan mới của Mỹ có hiệu lực vào ngày 9/7. Các nhà xuất khẩu Việt Nam dự kiến ​​sẽ tăng cường xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt là các sản phẩm cốt lõi như tôm và cá tra, để tận dụng thời gian trước khi áp thuế. Giá trị xuất khẩu sang Mỹ có thể tăng 10-15% trong tháng 4/2025, nhờ các hợp đồng được đẩy nhanh và các chiến lược giảm giá nhằm bảo toàn thị phần. Trong khi đó, xuất khẩu sang các thị trường khác như Trung Quốc và ASEAN có thể trì trệ, chỉ tăng 3-5% do sự cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm thủy sản Trung Quốc chuyển hướng từ Mỹ sang thị trường trong nước và khu vực. Sự cạnh tranh này có thể làm giảm sức hấp dẫn của các sản phẩm Việt Nam, đặc biệt là ở phân khúc giá rẻ. EU và Nhật Bản dự kiến ​​sẽ duy trì mức tăng trưởng ổn định 8-10%, mặc dù điều này có thể không bù đắp hoàn toàn cho sự chậm lại ở Trung Quốc và ASEAN.

Theo VNS