Hiệp hội Hạt điều Việt Nam (Vinacas) đã gửi công văn chính thức tới Bộ Công thương về việc đề xuất áp thuế nhập khẩu điều nhân từ châu Phi để bảo vệ ngành chế biến hạt điều nội địa.

Theo Vinacas, Việt Nam cần sớm đàm phán và ký thỏa thuận thương mại song phương với các nước châu Phi, cho phép miễn trừ thuế xuất nhập khẩu cho hàng hóa của mỗi bên, bao gồm điều thô xuất khẩu từ châu Phi sang Việt Nam. Trong trường hợp không có thỏa thuận thương mại song phương nào đạt được, Việt Nam nên áp thuế nhập khẩu 25% đối với điều nhân nhập khẩu như Ấn Độ đang áp dụng, Vinacas nêu ý kiến. Ấn Độ đã áp thuế nhập khẩu 25% đối với các sản phẩm của Việt Nam xuât skhaaru sang thị trường này để bảo vệ ngành điều nội địa của nước này. Trong khi đó, Việt Nam chưa có các biện pháp tương tự để bảo vệ sản xuất nội địa.

Hiện các nước trồng điều tại châu Phi đang phát triển ngành chế biến hạt điều, dần giảm xuất khẩu điều thô thông qua chính sách áp thuế xuất khẩu cao. Ngoài ra, họ đưa ra rất nhiều chính sách ưu đãi và hỗ trợ để thu hút đầu tư vào các nhà máy chế biến điều, bao gồm miễn thuế xuất khẩu điều nhân. Nhiều doanh nghiệp đã tận dụng các lợi thế này để xây dựng các nhà máy chế biến cơ bản tại các nước châu Phi, sản xuất điều nhân để hưởng miễn trừ thuế xuất khẩu.

Hiện các nhà nhập khẩu điều nhân vào Việt Nam chủ yếu là các doanh nghiệp FDI. Trong khi đó, các doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư 100 – 500 tỷ động cho một nhà máy chế biến hoàn thiện từ điều thô sang điều nhân. Các công ty Việt Nam phải nhập khẩu điều thô giá cao do châu Phi áp thuế xuất khẩu điều thô và miễn thuế xuất khẩu điều nhân, khiến các doanh nghiệp Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh. Nếu các doanh nghiệp FDI nhập khẩu điều nhân từ châu Phi, các dây chuyền chế biến của các nhà máy nội địa chỉ đạt 20% công suất ở tất cả công đoạn, từ chế biến điều thô tới thành phẩm cuối cùng, do đó sẽ lãng phí đầu tư dây chuyền và nhân lực. Trong khi đó, cả điều thô và điều nhân nhập khẩu vào Việt Nam để chế biến các sản phẩm xuất khẩu đều được miễn trừ thuế, Vinacas cho hay.

Phó chủ tịch Vinacas Bạch Khánh Nhựt cho biết ngành điều có giá trị xuất khẩu hàng năm khoảng 3,5 – 3,8 tỷ USD, trở thành một nước sản xuất – xuất khẩu hàng đầu thế giới trong nhiều năm. Tuy nhiên, khó khăn trong nhập khẩu điều thô cho chế biến tác động mạnh tới sản xuất và xuất khẩu hạt điều. Với tình hình này, các doanh nghiệp chế biến lớn của Việt Nam phải giảm công suất, chỉ tập trung vào một số công đoạn trong dây chuyền chế biến hạt điều để duy trì vận hành. Do đó, tình hình tiêu thụ điều thô nội địa sẽ ngày càng khó khăn. Mặt khác, giảm công suất trong các nhà máy chế biến của Việt Nam sẽ dẫn tới thu hẹp diện tích trồng điều, ảnh hưởng tới cuộc sống của hàng trăm ngàn người trồng điều. Theo Vinacas, trong 2 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu điều nhân của Việt Nam khoảng 10.160 tấn, tương đương khoảng gần 44.000 tấn điều thô. Năm 2022, Việt Nam nhập khẩu 78.583 tấn điều nhân, tương đương gần 350.000 tấn điều thô – lớn hơn sản lượng điều thô hàng năm của Việt Nam.

Theo VNS